Bischtum Chur

S Bischtum Chur (lat.: Dioecesis Sancti Galli) isch e Diözese vo de römisch-katholische Chile i de Schwiz.

Es umfasst d Kantön Graubünde und Schwyz, Uri, Glarus, Obwalde, Nidwalde und Züri.^[1] Patron vom Bischtum Chur isch de heiligi Luzius und d Bischofschile isch d Churer Kathedrale St. Maria Himmelfahrt. De Sitz vom Bischof vo Chur isch dr Bischöflich Hof i de Schtadt Chur. Die gägewärtigi barocki Aalag, s Bischöfliche Schloss, schtammt us de Jahr 1732/33. Oberhalb vom Hof het d Stephanskapelle, eine vo de erschte Friedhofschilene vo Nordbünde, gläge.

S Bistum Chur isch vermuetlich im 4. Jahrhundert im Territorium vo Churrätie entschtande. En Bischof vo de Diözese Chur isch zerscht um 451/52 urkundlich erwähnt. Dur sys Teschtament isch de Bischof Tello im 8. Jahrhundert bekannt worde.

Nachere Legände isch dr Heiligi Luzius, wo z Chur ums Jahr 176 als Märtyrer higrichtet worden isch, de erscht Bischof gsi. Syni Gebei wärded in de Kathedrale z Chur ufbewahrt und är gilt als Patron vom Bischtum.

De Bischof vo Chur het im Mittelalter als wältliche Herrscher, als Fürstbischof vom Heilige Römische Rych, grossi Teil vom hütige Graubünde, Chiavenna, Bormio, de Vinschgau und e Teil vom Vorarlbärg beherrscht. Deby isch er i schtändige Fehdene, Chrieg und Rächtskonflikt gschteckt. Gägner sind einersyts syni Minischteriale (d Fryherre vo Vaz, de Matsch, Sax-Misox, Wärdebärg-Sargans u.a.) und andrersyts konkurrierendi Landesherrschafte (s Herzogtum Mailand, d Grafschaft Tirol, d Habsburger). Bereits im 14. Jahrhundert sind d Grafschafte Chiavenna und Bormio a Mailand verlore ggange. Au de Vinschgau und s Underengadin sind faktisch bereits in de Hand vo de Grafe vo Tirol gsi. Druuf hend sich d Undertanen vom Bischof, die so genannte „Gotteshuuslüüt“, 1367 zum Gotteshuusbund zämegschloss, um ihri Entfremdung vom zerfallende Fürstbistum z verhindere. De Gotteshausbund isch bis 1798 Teil vom Fryschtaat vo de Drei Bünde gsi. De Bischof vo Chur het als Rychsfürscht em Öschtrychische Rychschreis aaghört.

Chirchlich gseh het s Bischtum Chur zerscht zum Erzbischtum Mailand ghört. Nach de Teilig vom Fränkische Rych im Jahr 843 bis 1803 het s denn em Erzbischtum Mainz und synere Chileprovinz aaghört, sythär direkt em Papscht.

Im Jahr 1819 het s Bischtum Chur mehreri Gebiet vom erloschene Bischtum Konstanz zur provisorische Adminischtratur übercho: Ob- und Nidwalde, Uri (s Urseretal het vorhär scho dezue ghört), Schwyz, Glarus und Züri. Vo dene isch nume de Kanton Schwyz inzwüsche definitiv em Bischtum Chur zuegschlage worde, während die übrige ehemalige Konschtanzer Bischtumsteili wyterhii provisorisch dur s Bischtum verwaltet wärded. Scho vorhär het Chur de Vinschgau und Teili vo Vorarlbärg verlore. Mit de päpstlichen Bulle Ecclesias quae antiquitate vom 2. Juli 1823 isch s nüügschaffene Bischtum Chur-St. Galle gründet worde: St. Gallen isch aber demit nid yverschtande gsi. Um de jahrelangi Schtryt z beände, het de Papscht Gregor XVI. 1836 s Doppelbistum Chur-St. Galle zerschlage und het es apostolischs Vikariat für St. Galle errichtet, wo 1847 im Bistum St. Gallen ufgange isch.

In de 1990er Jahr isch s Bischtum Chur dur de Schtryt um de damaligi Bischof Wolfgang Haas prägt gsi. Während dem Schtryt isch vielfach de Ruef nach ere Nüüornig vom Bischtum Chur ufcho, wil insbsunderi de zum Kanton Züri ghörendi Teil vom Bischtum und Teil vo de schtaatschilerächtlich verfasste katholischen Landeskirche Graubündens i scharfer Ablehnung zur Churer Bischtumsfüehrig gschtande sind. De Heiligi Schtuehl het das Problem 1997 aber nid dur en Nüüornig vom Bischtum und demit de Gründig vomene Bischtum Züri glöscht, sondern dur di chirchlichi Abtrännig vom Fürschtetum Liechteschtei vom Bischtum Chur. S Gebiet vom Fürschtetum Liechtenschtei isch zum Erzbischtum Vaduz erhobe worde, mit em Wolfgang Haas als em erschte Erzbischof.

Under em aktuelle Bischof Vitus Huonder hets syt ungfähr 2011 wieder Uurueh im Bischtum gäh. Au är gilt bi vielne Katholike als zu konservativ. 2017 wird de Huonder us Altersgründ zruggträtte. De Generalvikar für die Urschweiz, de Martin Kopp, forderet e Verschiebig vo de nächschte Bischofswahl und d Ysetzig vomene uswärtige aposchtolische Adminischtrator.^[2]

S Wappe vom Bischtum Chur isch syt em 13. Jahrhundert de ufrächti schwarzi Schteibock uf silbrigem Grund. S Wappe isch schpöter au vom Gotteshuusbund übernuu worde und isch so im 19. Jahrhundert i s Wappen vom Kanton Graubünde cho.^[3]

• Website vom Bistum Sangalle
• {{{Autor}}}: Chur(Diözese, Fürstbistum). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.Fähler bir Vorlage * Pflichtparameter fählt (Vorlage:HLS): Autor

1. ↑ Lothar Deplazes, Pierre Surchat: Chur (Diözese, Fürstbistum). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
2. ↑ http://www.srf.ch/news/regional/zentralschweiz/generalvikar-kopp-fordert-verschiebung-der-bischofswahl-in-chur SRF 24.10.2016 Generalvikar Kopp fordert Verschiebung der Bischofswahl in Chur
3. ↑ Louis Mühlemann: Wappen und Fahnen der Schweiz. Buchclub Ex Libris, Zürich 1980, S. 114.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Bistum_Chur“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.