13-a de marto: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [atendante kontrolon] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
| (21 mezaj versioj de 5 uzantoj ne montriĝas) | |||
| Linio 8: | Linio 8: | ||
* [[483]]: [[Felikso la 3-a]] iĝis [[papo]] |
* [[483]]: [[Felikso la 3-a]] iĝis [[papo]] |
||
* [[624]]: En la [[batalo de Badro]], gvidataj de [[Mohamedo]], [[Medino|Medinaj]] [[islamano]]j venkis [[bedueno]]jn de [[Mekko]] |
* [[624]]: En la [[batalo de Badro]], gvidataj de [[Mohamedo]], [[Medino|Medinaj]] [[islamano]]j venkis [[bedueno]]jn de [[Mekko]] |
||
* [[1138]]: [[Konrado la 3-a (Sankta Romia Imperio)|Konrado la 3-a]] kroniĝis en [[Aachen| |
* [[1138]]: [[Konrado la 3-a (Sankta Romia Imperio)|Konrado la 3-a]] kroniĝis en [[Aachen|]] kiel germana reĝo |
||
* [[1177]]: Papo [[Aleksandro la 3-a (papo)|Aleksandro la 3-a]] survoje al [[Venecio]] vizitis [[Zadar]], kie lin salutis [[kleriko|pastraro]] kaj loĝantoj kun [[kroata]]j "canticis illyricis" |
* [[1177]]: Papo [[Aleksandro la 3-a (papo)|Aleksandro la 3-a]] survoje al [[Venecio]] vizitis [[Zadar]], kie lin salutis [[kleriko|pastraro]] kaj loĝantoj kun [[kroata]]j "canticis illyricis" |
||
* [[1362]]: [[Ordeno de germanaj kavaliroj]] komencis malkonstruon de la [[Kastelo]] de [[Kaŭno]], komencante etapon de la [[batalo]]j kontraŭ [[Litovio]] |
* [[1362]]: [[Ordeno de germanaj kavaliroj]] komencis malkonstruon de la [[Kastelo]] de [[Kaŭno]], komencante etapon de la [[batalo]]j kontraŭ [[Litovio]] |
||
| Linio 14: | Linio 14: | ||
* [[1567]]: [[Okdekjara Milito]]: venko de hispana armeo kontraŭ nederlandaj ribelantoj en batalo de Oosterweel (proksime al [[Antverpeno (urbo)|Antverpeno]]) |
* [[1567]]: [[Okdekjara Milito]]: venko de hispana armeo kontraŭ nederlandaj ribelantoj en batalo de Oosterweel (proksime al [[Antverpeno (urbo)|Antverpeno]]) |
||
* [[1569]]: [[Francaj religiaj militoj]]: venko de franca katolika armeo en batalo de Jarnac (en la regiono [[Puatuo-Ĉarentoj]]) |
* [[1569]]: [[Francaj religiaj militoj]]: venko de franca katolika armeo en batalo de Jarnac (en la regiono [[Puatuo-Ĉarentoj]]) |
||
* [[1707]]: [[Karesmo]]: en [[preĝejo]] de [[Varsovio]] oni unuafoje kantis ''Gorzkie żale'' (Amaraj [[lamento]]j) |
|||
* [[1759]]: [[Haleja kometo]] aperis, kion [[Edmond Halley]] antaŭdiris en 1682 |
* [[1759]]: [[Haleja kometo]] aperis, kion [[Edmond Halley]] antaŭdiris en 1682 |
||
* [[1781]]: Germana-angla astronomo kaj komponisto [[William Herschel]] malkovris en [[Bath]] la [[sunsistemo|sunsisteman]] planedon [[Urano (planedo)|Urano]], kiun li komence opiniis [[kometo]] |
* [[1781]]: Germana-angla astronomo kaj komponisto [[William Herschel]] malkovris en [[Bath]] la [[sunsistemo|sunsisteman]] planedon [[Urano (planedo)|Urano]], kiun li komence opiniis [[kometo]] |
||
* [[1786]]: [[Dispartigoj de Pollando-Litovio]]: papo [[Pio la 6-a]] establis [[diocezo]]n de [[Tarnów]] |
|||
* [[1808]]: [[Frederiko la 6-a (Danio)|Frederiko la 6-a]] iĝis reĝo de Danio kaj Norvegio |
* [[1808]]: [[Frederiko la 6-a (Danio)|Frederiko la 6-a]] iĝis reĝo de Danio kaj Norvegio |
||
* [[1809]]: Reĝo de Svedio [[Gustavo la 4-a Adolfo (Svedio)|Gustavo la 4-a Adolfo]] estis arestita de ribelantoj |
* [[1809]]: Reĝo de Svedio [[Gustavo la 4-a Adolfo (Svedio)|Gustavo la 4-a Adolfo]] estis arestita de ribelantoj |
||
* [[1813]]: Imperiestro de Rusio [[Aleksandro la 1-a (Rusio)|Aleksandro la 1-a]] fondis Superan Provizoran Konsilion de [[Varsovia Duklando]] |
|||
* [[1814]]: [[Napoleonaj Militoj]]: venko de franca armeo super prusa-rusa korpuso en la batalo de [[Reims]] |
* [[1814]]: [[Napoleonaj Militoj]]: venko de franca armeo super prusa-rusa korpuso en la batalo de [[Reims]] |
||
* [[1848]]: [[Revolucio de 1848|La Printempo de la Popoloj]] atingis [[Vieno]]n: faligita kanceliero [[Klemens von Metternich]] fuĝis de [[Aŭstrio]] |
* [[1848]]: [[Revolucio de 1848|La Printempo de la Popoloj]] atingis [[Vieno]]n: faligita kanceliero [[Klemens von Metternich]] fuĝis de [[Aŭstrio]] |
||
* [[1881]]: [[Reĝlando de Rumanio]] fondiĝis |
* [[1881]]: [[Reĝlando de Rumanio]] fondiĝis |
||
* [[1881]]: Imperiestro de Rusio [[Aleksandro la 2-a (Rusio)|Aleksandro la 2-a]] estis mortigita dum atenco |
* [[1881]]: Imperiestro de Rusio [[Aleksandro la 2-a (Rusio)|Aleksandro la 2-a]] estis mortigita dum atenco de |
||
* [[1904]]: [[Andoj]]: sur argentina-ĉilia [[landlimo]] oni starigis grandegan monumenton de [[Anda Kristo]] |
* [[1904]]: [[Andoj]]: sur argentina-ĉilia [[landlimo]] oni starigis grandegan monumenton de [[Anda Kristo]] |
||
* [[1912]]: [[Bulgario]] [[Grekio]], [[Montenegro]] kaj [[Serbio]] sub patroneco de la [[Rusia imperio]] kreis sekretan [[Balkana Ligo|Balkanan Ligon]] kontraŭ la [[Osmana Imperio]] |
* [[1912]]: [[Bulgario]] [[Grekio]], [[Montenegro]] kaj [[Serbio]] sub patroneco de la [[Rusia imperio]] kreis sekretan [[Balkana Ligo|Balkanan Ligon]] kontraŭ la [[Osmana Imperio]] |
||
| Linio 31: | Linio 34: | ||
* [[1923]]: Prezidento [[Aleksandras Stulginskis]] malfondis la [[Seimas|Parlamenton de Litovio]] |
* [[1923]]: Prezidento [[Aleksandras Stulginskis]] malfondis la [[Seimas|Parlamenton de Litovio]] |
||
* [[1925]]: [[Tenesio]]: oni malpermesis instrui [[evoluismo]]n en lernejoj, kio kaŭzis tiel nomatan [[Proceso Scopes|Simian Proceson]] |
* [[1925]]: [[Tenesio]]: oni malpermesis instrui [[evoluismo]]n en lernejoj, kio kaŭzis tiel nomatan [[Proceso Scopes|Simian Proceson]] |
||
* [[1931]]: [[ |
* [[1931]]: [[]]: [[Sejmo]] voĉdonis pri forigo de ĉiuj [[privilegio]]j aŭ limigoj ligitaj kun deveno, [[nacieco]], [[lingvo]], [[raso]] aŭ [[religio]] |
||
* [[1932]]: [[Paul von Hindenburg]] gajnis en prezidenta [[voĉdonado]] pli ol 7 milionojn pli da [[voĉo]]j ol [[Adolf Hitler]] |
* [[1932]]: [[Paul von Hindenburg]] gajnis en prezidenta [[voĉdonado]] pli ol 7 milionojn pli da [[voĉo]]j ol [[Adolf Hitler]] |
||
* [[1933]]: [[Joseph Goebbels]] iĝis ministro de [[propagando]] kaj publika klerigo en [[Tria Regno]] |
* [[1933]]: [[Joseph Goebbels]] iĝis ministro de [[propagando]] kaj publika klerigo en [[Tria Regno]] |
||
| Linio 39: | Linio 42: | ||
* [[1939]]: Germana [[SS (organizo)|SS]]-altrangulo [[Reinhard Heydrich]] malfondis [[Alldeutscher Verband|Tutgermanan Ligon]] |
* [[1939]]: Germana [[SS (organizo)|SS]]-altrangulo [[Reinhard Heydrich]] malfondis [[Alldeutscher Verband|Tutgermanan Ligon]] |
||
* [[Dua mondmilito]]: |
* [[Dua mondmilito]]: |
||
** [[1940]]: |
** [[1940]]: Germana Pollando: en [[Provinco Vartlando]] kadre de [[Aranĝo T4]] en la tagoj 13-15 de marto [[germanoj]] [[murdo|murdis]] ĉirkaŭ 500 pacientojn de [[psikiatria ]] apud [[Lodzo]] kaj sekureca polico pafmortigis en [[Poznań]] 21 [[poloj]]n; [[Hitler]] konsentis ŝanĝi nomon de Lodzo al Litzmannstadt; soveta-finna [[vintra milito]] finiĝis tagmeze |
||
** [[1941]]: Cirkulero de ministro pri internaj aferoj de [[Tria Regno]] ordonis, ke ''personoj kun polaj [[nomo]]j, kiuj estos enskribitaj al germana [[Volksdeutsche|nacieca listo]], devos akcepti germanan nomon''; [[Jugoslavio]]: Krona Konsilio decidis aliĝi al la "pakto de trio" - oni sekretigis transdonon al Jugoslavio de la greka urbo [[Tesaloniko]] kaj pri militara helpo; nokte [[Luftwaffe]] atakis [[Glasgow]] kun ĉirkaŭaĵoj (236 aviadiloj, 272 tunoj da detruaj bomboj, |
** [[1941]]: Cirkulero de ministro pri internaj aferoj de [[Tria Regno]] ordonis, ke ''personoj kun polaj [[nomo]]j, kiuj estos enskribitaj al germana [[Volksdeutsche|nacieca listo]], devos akcepti germanan nomon''; [[Jugoslavio]]: Krona Konsilio decidis aliĝi al la "pakto de trio" - oni sekretigis transdonon al Jugoslavio de la greka urbo [[Tesaloniko]] kaj pri militara helpo; nokte [[Luftwaffe]] atakis [[Glasgow]] kun ĉirkaŭaĵoj (236 aviadiloj, 272 tunoj da detruaj bomboj, bruligaj skatoloj) kaj [[Hull]] (78 aviadiloj, 39 tunoj da detruaj bomboj, 125 bruligaj skatoloj) |
||
** [[1942]]: [[Heinrich Himmler]] alvenis al [[Krakovo]] por informi [[Hans Frank]] kun siaj planoj pri [[setlado]] Orienten kaj germanigaj premisoj rilate al kelkaj grupoj, kiel montaranoj aŭ [[huculoj]]; Ministro pri laboro en [[Tria Regno]] aplikis al [[ciganoj]] socialajn regulojn ĝis nun aplikatajn al judoj; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: ofensivo de la [[Krimeo|Krimea]] Fronto el la [[Kerĉa duoninsulo]]; nokte [[brita aerarmeo|RAF]] atakis [[Kolonjo]]n |
** [[1942]]: [[Heinrich Himmler]] alvenis al [[Krakovo]] por informi [[Hans Frank]] kun siaj planoj pri [[setlado]] Orienten kaj germanigaj premisoj rilate al kelkaj grupoj, kiel montaranoj aŭ [[huculoj]]; Ministro pri laboro en [[Tria Regno]] aplikis al [[ciganoj]] socialajn regulojn ĝis nun aplikatajn al judoj; [[Orienta Fronto (Dua mondmilito)|Orienta Fronto]]: ofensivo de la [[Krimeo|Krimea]] Fronto el la [[Kerĉa duoninsulo]]; nokte [[brita aerarmeo|RAF]] atakis [[Kolonjo]]n |
||
** [[1943]]: [[Operaco Reinhardt]]: [[germanoj]] komencis likvidi [[Krakova geto|Krakovan geton]], establitan en 1941 - dum du tagoj ili [[murdo|murdis]] ĉirkaŭ 2 mil [[judoj]]n kaj 8 mil laborkapablaj estis direktitaj al Płaszów (nun kvartalo de la urbo); nesukcesa [[atenco]] kontraŭ [[Adolf Hitler]] dum lia flugo de [[Smolensk]] ĝis [[Kętrzyn]] - pro tro malalta temperaturo ne eksplodis la bombo submetita de oficiroj-[[komploto|komplotintoj]]; regopovoj de [[ |
** [[1943]]: [[Operaco Reinhardt]]: [[germanoj]] komencis likvidi [[Krakova geto|Krakovan geton]], establitan en 1941 - dum du tagoj ili [[murdo|murdis]] ĉirkaŭ 2 mil [[judoj]]n kaj 8 mil laborkapablaj estis direktitaj al Płaszów (nun kvartalo de la urbo); nesukcesa [[atenco]] kontraŭ [[Adolf Hitler]] dum lia flugo de [[Smolensk]] ĝis [[Kętrzyn]] - pro tro malalta temperaturo ne eksplodis la bombo submetita de oficiroj-[[komploto|komplotintoj]]; regopovoj de [[ ]] senigis judojn de la [[sociala asekuro]] |
||
** [[1944]]: 3-a brigado en [[Grodna regiono]] frakasis germanan [[garnizono]]n; atakantaj de la 3-a de februaro al [[Vicebsko]] trupoj de la 2-a Balta Fronto kaj Okcidenta Fronto ne sukcesis rompi la defendon de la 3-a Kirasita Armeo, post traŝoviĝo de 2-10 km transiris al defendo; [[Podolio]]: trupoj de la 1-a Ukraina Fronto ekregis i.a. [[Lipovec (Pereĉin)|Lipovec]], kaj la 3-a Ukraina Fronto liberigis [[Ĥersono]]n |
** [[1944]]: 3-a brigado en [[Grodna regiono]] frakasis germanan [[garnizono]]n; atakantaj de la 3-a de februaro al [[Vicebsko]] trupoj de la 2-a Balta Fronto kaj Okcidenta Fronto ne sukcesis rompi la defendon de la 3-a Kirasita Armeo, post traŝoviĝo de 2-10 km transiris al defendo; [[Podolio]]: trupoj de la 1-a Ukraina Fronto ekregis i.a. [[Lipovec (Pereĉin)|Lipovec]], kaj la 3-a Ukraina Fronto liberigis [[Ĥersono]]n |
||
** [[1945]]: [[Orienta Prusio]]: trupoj de la 3-a Belorusa Fronto rekomencis atakon kontraŭ la germana 4-a Armeo; [[Pomerio]]: |
** [[1945]]: [[Orienta Prusio]]: trupoj de la 3-a Belorusa Fronto rekomencis atakon kontraŭ la germana 4-a Armeo; [[Pomerio]]: en [[Kołobrzeg]] al la batalo alvenis 4-a Infanteria Diviziono de Pola Soldataro, kaj la 3-a finis batalon pri unu kvartalo; en [[koncentrejo]] [[Mauthausen-Gusen]] pereis [[Kazimierz Prószyński]], pola [[inventisto]], pioniro de [[kinematografio]]; en [[Kluĵo]] ĉeeste de la reĝo kaj registaro oni festis transprenon de la norda [[Transilvanio]] sub administradon de la rumana registaro |
||
* [[1944]]: [[Italio]]: [[erupcio]] de la vulkano [[Vezuvio]] - ĝis nun la lasta |
* [[1944]]: [[Italio]]: [[erupcio]] de la vulkano [[Vezuvio]] - ĝis nun la lasta |
||
* [[1946]]: OZNE-membroj arestis generalon [[Draguljob Mihajloviĉ]], komandanton de la jugoslava armeo en la patrujo |
* [[1946]]: OZNE-membroj arestis generalon [[Draguljob Mihajloviĉ]], komandanton de la jugoslava armeo en la patrujo |
||
* [[1953]]: [[Stalinismo]]: en soveta malliberejo mortis [[Jan Stanisław Jankowski]], |
* [[1953]]: [[Stalinismo]]: en soveta malliberejo mortis [[Jan Stanisław Jankowski]], en 1945 de [[Proceso de 16 gvidantoj de Pola Subtera Ŝtato]] |
||
* [[1954]]: [[Sovetunio]]: estis fondita fondis [[KGB|Komitato pri Ŝtata Sekureco]] |
* [[1954]]: [[Sovetunio]]: estis fondita fondis [[KGB|Komitato pri Ŝtata Sekureco]] |
||
* [[1954]]: Batalo de [[Dien Bien Phu]] komandata de generalo [[Võ Nguyên Giáp]] komenciĝis — taĉmentoj de [[Việt Minh]] venkis [[francoj]]n, apogatajn de [[Fremdula Legio]] dum la [[Unua Hindoĉina Milito]] |
* [[1954]]: Batalo de [[Dien Bien Phu]] komandata de generalo [[Võ Nguyên Giáp]] komenciĝis — taĉmentoj de [[Việt Minh]] venkis [[francoj]]n, apogatajn de [[Fremdula Legio]] dum la [[Unua Hindoĉina Milito]] |
||
* [[1955]]: [[Mahendra de Nepalo|Mahendra]] iĝis reĝo de Nepalo |
* [[1955]]: [[Mahendra de Nepalo|Mahendra]] iĝis reĝo de Nepalo |
||
* [[1962]]: Lyman Lemnitzer, ĉefo de [[Usona Stabestraro]], prezentis al [[Usona Sekretario de Defendo]] konspiran [[Operaco Northwoods]], por krei publikan subtenon en la milito kontraŭ [[Fidel Castro]] kaj [[Kubo]] |
* [[1962]]: Lyman Lemnitzer, ĉefo de [[Usona Stabestraro]], prezentis al [[Usona Sekretario de Defendo]] konspiran [[Operaco Northwoods]], por krei publikan subtenon en la milito kontraŭ [[Fidel Castro]] kaj [[Kubo]] |
||
| Linio 75: | Linio 78: | ||
* [[2020]]: [[Janez Janša]] la trian fojon iĝis ĉefministro de [[Slovenio]], proponita de la prezidento [[Borut Pahor]] |
* [[2020]]: [[Janez Janša]] la trian fojon iĝis ĉefministro de [[Slovenio]], proponita de la prezidento [[Borut Pahor]] |
||
* [[Invado de Rusio en Ukrainion (2022)|Invado de Rusio en Ukrainion]]: |
* [[Invado de Rusio en Ukrainion (2022)|Invado de Rusio en Ukrainion]]: |
||
** [[2022]]: en [[Lviva provinco]] [[:n:Rusia atako ĉesigis alvenon de la solduloj al Ukrainio|estis bombardita]] la [[Javoriv]]a militekzercejo, kie koncentriĝis eksterlandaj solduloj — ukrainaj aŭtoritatoj raportis pri 35 pereintoj kaj 134 vunditoj, kaj ĉesigis dungadon por la Eksterlanda Legio; en Sviatohirsk ([[Donecka provinco]]) oni raportis pri bombado de infana sanatorio kaj ortodoksa [[monaĥejo]], kie kaŝiĝis 520 rifuĝintoj; ukrainaj aŭtoritatoj asertis ke rusia armeo apud [[Donecko]] pripafis evakuan [[trajno]]n el [[Kramatorsko]] (unu persono pereis, unu estis vundita), rusia flanko kulpigas pri tio la ukrainan armeon |
** [[2022]]: en [[Lviva provinco]] [[:n:Rusia atako ĉesigis alvenon de la solduloj al Ukrainio|estis bombardita]] la [[Javoriv]]a militekzercejo, kie koncentriĝis eksterlandaj solduloj — ukrainaj aŭtoritatoj raportis pri 35 pereintoj kaj 134 vunditoj, kaj ĉesigis dungadon por la Eksterlanda Legio; en Sviatohirsk ([[Donecka provinco]]) oni raportis pri bombado de infana sanatorio kaj ortodoksa [[monaĥejo]], kie kaŝiĝis 520 rifuĝintoj; ukrainaj aŭtoritatoj asertis ke rusia armeo apud [[Donecko]] pripafis evakuan [[trajno]]n el [[Kramatorsko]] (unu persono pereis, unu estis vundita), rusia flanko kulpigas pri tio la ukrainan armeon |
||
** Mondreago: semajnfine de [[Pollando]] 27 mil militaj rifuĝintoj el Ukrainio forveturis al [[Germanio]] per ordinaraj kaj specialaj trajnoj |
|||
** [[2023]]: [[EU]] ampleksas [[sankcio]]jn kontraŭ 1 473 personoj kaj 205 subjektoj de Rusio; [[Usono]] plilongigis por ukrainaj [[rifuĝinto]]j la validecon de [[pasporto]]j |
|||
** [[2023]]: 383-a tago de la rusa [[agreso]]: Ĉiu tria loĝanto de okupata [[Severodoneck]] restas sen [[kurento]]; [[Grupo Wagner]] ofertas al loĝantoj de [[Melitopolo]] 200 000 [[rublo]]jn (2 650 [[usona dolaro|usonajn dolarojn]]) monate favore al batalo en [[Baĥmut]], flanke de [[rusoj]]; en okupata [[Zaporiĵa provinco]] [[rusoj]] forigas el [[lernejo]]j devigan [[ukraina lingvo|ukrainan lingvon]], la [[rusa]] estos elektebla; |
|||
** Mondreago: [[Retpirato]]j atakis rusajn [[banko]]jn kaj [[Sociaj retejoj|socian reton]]; [[Britio|brita]] defendministerio: duono de [[malliberejo|malliberuloj]] batalantaj en [[Grupo Wagner]] pereis en [[Ukrainio]]; grupo de rusaj [[edzino]]j kaj [[patrino]]j alvokas al [[Putin]] por ke [[mobilizo|mobilizitaj]] soldatoj ne estu sendataj "al [[masakro]]" pro ilia devigado aliĝi al sturmaj grupoj sen adekvata instruado kaj provizo; Rusio ektroviĝis en la unua kvino de la plej grandaj komercaj partneroj de [[Barato]], kiu profitas la [[krimo|kriman]] militon en Ukrainio; [[EU]] ampleksas [[sankcio]]jn kontraŭ 1 473 personoj kaj 205 subjektoj de Rusio; [[Usono]] plilongigis por ukrainaj [[rifuĝinto]]j la validecon de [[pasporto]]j |
|||
== Naskiĝoj == |
== Naskiĝoj == |
||
| Linio 86: | Linio 91: | ||
* [[1733]]: [[Joseph Priestley]], angla kemiisto, filozofo, teologo, poligloto (m. [[1804]]) |
* [[1733]]: [[Joseph Priestley]], angla kemiisto, filozofo, teologo, poligloto (m. [[1804]]) |
||
* [[1741]]: [[Jozefo la 2-a]], imperiestro de la [[Sankta Romia Imperio]], poligloto (m. [[1790]]) |
* [[1741]]: [[Jozefo la 2-a]], imperiestro de la [[Sankta Romia Imperio]], poligloto (m. [[1790]]) |
||
*[[1754]]: [[Johann Gottfried Gurlitt]], germana pedagogoj |
*[[1754]]: [[Johann Gottfried Gurlitt]], germana pedagogoj |
||
* [[1770]]: [[Daniel Lambert]], anglo, siatempe la plej [[maso|masa]] homo en la mondo (m. [[1809]]) |
* [[1770]]: [[Daniel Lambert]], anglo, siatempe la plej [[maso|masa]] homo en la mondo (m. [[1809]]) |
||
* [[1781]]: [[Karl Friedrich Schinkel]], germana arkitekto kaj pentristo (m. [[1841]]) |
* [[1781]]: [[Karl Friedrich Schinkel]], germana arkitekto kaj pentristo (m. [[1841]]) |
||
*[[1797]]: [[Wilhelm Vollmer]], germana verkisto |
|||
* [[1803]]: [[James Patrick von Parry]], brita bienposedanto (m. [[1872]]) |
* [[1803]]: [[James Patrick von Parry]], brita bienposedanto (m. [[1872]]) |
||
* [[1809]]: [[Heinrich Credner]], germana [[geologo]] de [[Turingia Arbaro]] (m. [[1876]]) |
* [[1809]]: [[Heinrich Credner]], germana [[geologo]] de [[Turingia Arbaro]] (m. [[1876]]) |
||
| Linio 119: | Linio 125: | ||
* [[1916]]: [[Jacque Fresco]], usona mem-edukita socia inĝeniero, industria dizajnisto, verkisto, futuristo kaj inventisto (m. [[2017]]) |
* [[1916]]: [[Jacque Fresco]], usona mem-edukita socia inĝeniero, industria dizajnisto, verkisto, futuristo kaj inventisto (m. [[2017]]) |
||
* [[1917]]: [[István Kende]], hungara historiisto kaj profesoro (m. [[1988]]) |
* [[1917]]: [[István Kende]], hungara historiisto kaj profesoro (m. [[1988]]) |
||
*[[1919]]: [[René Marčić]], kroata kaj aŭstra juristo, publicisto kaj filozofo |
*[[1919]]: [[René Marčić]], kroata kaj aŭstra juristo, publicisto kaj filozofo |
||
* [[1922]]: [[David Kugultinov]], kalmuka poeto kaj socia aganto (m. [[2006]]) |
* [[1922]]: [[David Kugultinov]], kalmuka poeto kaj socia aganto (m. [[2006]]) |
||
* [[1922]]: [[Andrzej Vincenz]], pola verkisto kaj publicisto, profesoro de [[slavistiko]], kies familion ligis la juda, pola kaj ukraina kulturoj (m. [[2014]]) |
* [[1922]]: [[Andrzej Vincenz]], pola verkisto kaj publicisto, profesoro de [[slavistiko]], kies familion ligis la juda, pola kaj ukraina kulturoj (m. [[2014]]) |
||
| Linio 174: | Linio 180: | ||
* [[1953]]: [[Jan Stanisław Jankowski]], pola inĝeniero kaj politikisto, soldato de la [[Unua Kadra Kompanio]], delegito de pola registaro en [[ekzilo]], arestita de [[NKVD]], viktimo de [[stalinismo]] murdita en [[Moskvo]] du semajnojn antaŭ fino de la "puno" (n. [[1882]]) |
* [[1953]]: [[Jan Stanisław Jankowski]], pola inĝeniero kaj politikisto, soldato de la [[Unua Kadra Kompanio]], delegito de pola registaro en [[ekzilo]], arestita de [[NKVD]], viktimo de [[stalinismo]] murdita en [[Moskvo]] du semajnojn antaŭ fino de la "puno" (n. [[1882]]) |
||
* [[1953]]: [[Dezső Végh]], hungara ĵurnalisto, vicurbestro de [[Debreceno]] (n. [[1882]]) |
* [[1953]]: [[Dezső Végh]], hungara ĵurnalisto, vicurbestro de [[Debreceno]] (n. [[1882]]) |
||
*[[1953]]: [[Wilhelm Czermak]], aŭstra egiptologo kaj fakulo pri Afriko |
|||
*[[1954]]: [[Erik Ljungner]], sveda geologo kaj geografo |
|||
* [[1956]]: [[Okamoto Joŝicugu]], japana instruisto, [[esperantologo]], [[Esperanto-vortaristo]], membro de [[Lingva Komitato]], ĉefsekretario de [[Japana Esperanto-Instituto]] (n. [[1900]]) |
* [[1956]]: [[Okamoto Joŝicugu]], japana instruisto, [[esperantologo]], [[Esperanto-vortaristo]], membro de [[Lingva Komitato]], ĉefsekretario de [[Japana Esperanto-Instituto]] (n. [[1900]]) |
||
* [[1960]]: [[Aurél Bernáth]], hungara pentristo, grafikisto (n. [[1895]]) |
* [[1960]]: [[Aurél Bernáth]], hungara pentristo, grafikisto (n. [[1895]]) |
||
* [[1973]]: [[Dmitro Doncov]], ukraina verkisto kaj politikisto, kreinto de la ukraina koncepto de [[integrala naciismo]] akceptita de la [[Organizaĵo de Ukrainaj Naciistoj]] (n. [[1883]]) |
* [[1973]]: [[Dmitro Doncov]], ukraina verkisto kaj politikisto, kreinto de la ukraina koncepto de [[integrala naciismo]] akceptita de la [[Organizaĵo de Ukrainaj Naciistoj]] (n. [[1883]]) |
||
* [[1975]]: [[Ivo Andrić]], bosnia Nobelpremiita verkisto (n. [[1892]]) |
* [[1975]]: [[Ivo Andrić]], bosnia Nobelpremiita verkisto (n. [[1892]]) |
||
* [[1975]]: [[Ruth Schaumann]], germana verkistino kaj artistino (n. [[1899]]) |
* [[1975]]: [[Ruth Schaumann]], germana verkistino kaj artistino (n. [[1899]]) |
||
* [[1984]]: [[Uwe Johnson]], germana verkisto (n. [[1934]]) |
* [[1984]]: [[Uwe Johnson]], germana verkisto (n. [[1934]]) |
||
| Linio 193: | Linio 201: | ||
* [[2022]]: [[William Hurt]], usona aktoro (n. [[1950]]) |
* [[2022]]: [[William Hurt]], usona aktoro (n. [[1950]]) |
||
* [[2022]]: [[Erhard Busek]], aŭstra politikisto kaj juristo (n. [[1941]]) |
* [[2022]]: [[Erhard Busek]], aŭstra politikisto kaj juristo (n. [[1941]]) |
||
* [[2024]]: [[Philippe de Gaulle]], franca admiralo kaj politikisto, filo de generalo [[Charles de Gaulle]] (n. [[2021]]) |
|||
* [[2024]]: [[Konrad Kratzsch]], germana literaturhistoriisto |
|||
== Specialaj tagoj kaj festoj == |
== Specialaj tagoj kaj festoj == |
||
Nuna versio ekde 05:00, 26 maj. 2024
| Kalendaro Januaro | Februaro | Marto | Aprilo | Majo | Junio | Julio | Aŭgusto | Septembro | Oktobro | Novembro | Decembro |
| marto 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 |
| marto | ||||||
| lu | ma | me | ĵa | ve | sa | di |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
| aranĝo de 2024 tagoj | ||||||
La 13-a de marto estas la 72-a tago de la jaro (la 73-a en superjaroj) laŭ la gregoria kalendaro. 293 tagoj restas.
Je la 13-a de marto okazis, interalie:
Eventoj
[redakti | redakti fonton]- 483: Felikso la 3-a iĝis papo
- 624: En la batalo de Badro, gvidataj de Mohamedo, Medinaj islamanoj venkis beduenojn de Mekko
- 1138: Konrado la 3-a kroniĝis en Aquisgranum kiel germana reĝo
- 1177: Papo Aleksandro la 3-a survoje al Venecio vizitis Zadar, kie lin salutis pastraro kaj loĝantoj kun kroataj "canticis illyricis"
- 1362: Ordeno de germanaj kavaliroj komencis malkonstruon de la Kastelo de Kaŭno, komencante etapon de la bataloj kontraŭ Litovio
- 1515: Krono de la Regno de Pollando: sensukcesa nokta atako de tataroj al Trembowla
- 1567: Okdekjara Milito: venko de hispana armeo kontraŭ nederlandaj ribelantoj en batalo de Oosterweel (proksime al Antverpeno)
- 1569: Francaj religiaj militoj: venko de franca katolika armeo en batalo de Jarnac (en la regiono Puatuo-Ĉarentoj)
- 1707: Karesmo: en preĝejo de Varsovio oni unuafoje kantis Gorzkie żale (Amaraj lamentoj)
- 1759: Haleja kometo aperis, kion Edmond Halley antaŭdiris en 1682
- 1781: Germana-angla astronomo kaj komponisto William Herschel malkovris en Bath la sunsisteman planedon Urano, kiun li komence opiniis kometo
- 1786: Dispartigoj de Pollando-Litovio: papo Pio la 6-a establis diocezon de Tarnów
- 1808: Frederiko la 6-a iĝis reĝo de Danio kaj Norvegio
- 1809: Reĝo de Svedio Gustavo la 4-a Adolfo estis arestita de ribelantoj
- 1813: Imperiestro de Rusio Aleksandro la 1-a fondis Superan Provizoran Konsilion de Varsovia Duklando
- 1814: Napoleonaj Militoj: venko de franca armeo super prusa-rusa korpuso en la batalo de Reims
- 1848: La Printempo de la Popoloj atingis Vienon: faligita kanceliero Klemens von Metternich fuĝis de Aŭstrio
- 1881: Reĝlando de Rumanio fondiĝis
- 1881: Imperiestro de Rusio Aleksandro la 2-a estis mortigita dum atenco farita de polo Ignacy Hryniewiecki, aktivulo de terorista organizaĵo, kiu ankaŭ pereis
- 1904: Andoj: sur argentina-ĉilia landlimo oni starigis grandegan monumenton de Anda Kristo
- 1912: Bulgario Grekio, Montenegro kaj Serbio sub patroneco de la Rusia imperio kreis sekretan Balkanan Ligon kontraŭ la Osmana Imperio
- 1913: Meksika Revolucio: partizana gvidanto Francisco Villa revenis al Meksiko de Usono, kie li restis ekzile laŭ sia volo
- Unua mondmilito:
- 1917: En Moskvo aperis gazeto Izvestija; Miĥajlo Hruŝevskij revenis el ekzilo al Kievo; flava kaj blua flago estis hisita super la konstruaĵo de Ukraina Centra Konsilio
- 1920: Ruhr-ribelo: en Germanio konservista Wolfgang Kapp, helpata de 6000 batalantoj, sukcesis renversi Vajmaran Respublikon, sed la puĉo de Kapp estis venkita per la armita ribelo de parto de la politika maldekstro
- 1921: La Blanka Armeo de Roman Ungern von Sternberg invadis Mongolion, ĝis tiam apartenantan al Ĉinio kaj proklamis ĝian sendependecon
- 1923: Prezidento Aleksandras Stulginskis malfondis la Parlamenton de Litovio
- 1925: Tenesio: oni malpermesis instrui evoluismon en lernejoj, kio kaŭzis tiel nomatan Simian Proceson
- 1931: Dua Pola Respubliko: Sejmo voĉdonis pri forigo de ĉiuj privilegioj aŭ limigoj ligitaj kun deveno, nacieco, lingvo, raso aŭ religio
- 1932: Paul von Hindenburg gajnis en prezidenta voĉdonado pli ol 7 milionojn pli da voĉoj ol Adolf Hitler
- 1933: Joseph Goebbels iĝis ministro de propagando kaj publika klerigo en Tria Regno
- 1938: Léon Blum la duan fojon iĝis ĉefministro de Francio
- 1938: Enkonduko de la rusa lingvo kiel deviga objekto en ĉiuj lernejoj de Sovetunio
- 1939: Karpata Rutenio: ĉirkaŭ cent ukrainaj soldatoj de Karpata Ukrainio pereis en batalo kun ĉeĥoslovaka armeo en Ĥust
- 1939: Germana SS-altrangulo Reinhard Heydrich malfondis Tutgermanan Ligon
- Dua mondmilito:
- 1940: Germana teroro en okupata Pollando: en Provinco Vartlando kadre de Aranĝo T4 en la tagoj 13-15 de marto germanoj murdis ĉirkaŭ 500 pacientojn de psikiatria hospitalo apud Lodzo — sekva grupo estis murdita la 27-an kaj 28-an de marto; sekureca polico pafmortigis en Poznań 21 polojn; Pola Rezistomovado: apud Opoczno komandanto de Lodza Areo de la Asocio de Armita Batalado subkolonelo Leopold Okulicki enmanigis al gvidanto de apartigita taĉmento majoro Henryk Dobrzański la ordonon de kolonelo Stefan Rowecki pri malmobilizo - Henryk Dobrzański "Hubal" ne subiĝis al malmobilizo - el 320 soldatoj 70 restis ĉe li por plu batali kiel partizanoj; Hitler konsentis ŝanĝi nomon de Lodzo al Litzmannstadt; soveta-finna vintra milito finiĝis tagmeze
- 1941: Cirkulero de ministro pri internaj aferoj de Tria Regno ordonis, ke personoj kun polaj nomoj, kiuj estos enskribitaj al germana nacieca listo, devos akcepti germanan nomon; germana guberniestro de Lublina distrikto informis, ke ĝis nun el Krakovo oni setlis ĉirkaŭ 2 mil judoj; en Varsovio aperis letero de SS kaj polico kontraŭ polaj geaktoroj senprave suspektitaj pri murdo de kunlaborista teatrestro Igo Sym, germanoj arestis venĝe multajn geaktorojn; Jugoslavio: Krona Konsilio decidis aliĝi al la "pakto de trio" - oni sekretigis transdonon al Jugoslavio de la greka urbo Tesaloniko kaj pri militara helpo; nokte Luftwaffe atakis Glasgow kun ĉirkaŭaĵoj (236 aviadiloj, 272 tunoj da detruaj bomboj, 1 650 bruligaj skatoloj) kaj Hull (78 aviadiloj, 39 tunoj da detruaj bomboj, 125 bruligaj skatoloj)
- 1942: Germanaj ĝendarmoj pendumis en Bełchatów 10 judojn, akuzitajn pri sabotado; Heinrich Himmler alvenis al Krakovo por informi Hans Frank kun siaj planoj pri setlado Orienten kaj germanigaj premisoj rilate al kelkaj grupoj, kiel montaranoj aŭ huculoj; Ministro pri laboro en Tria Regno aplikis al ciganoj socialajn regulojn ĝis nun aplikatajn al judoj; Orienta Fronto: ofensivo de la Krimea Fronto el la Kerĉa duoninsulo; nokte RAF atakis Kolonjon
- 1943: Militkrimoj: taĉmento de germana polico pafekzekutis en distrikto Lipski, kadre de kolektiva genta respondeco, 5 familianojn de partizanoj, kaj en Lida 13 polajn ostaĝojn, inkluzive de 10 pastroj; en Varsovio oficejo de supera komandanto de SS kaj polico ordonis pafmortigi ĉiujn judojn fuĝintajn de geto; okaze de foriro al Tria Regno de 2-mila transporto de trudlaboristoj kaj tiucela deportado de 250 mil personoj de distrikto Krakowski kaj miliono de Ĝenerala Gubernio Hans Frank alvenis persone al fervoja stacidomo en Krakovo por propagande alparoli al forveturontaj poloj kaj ukrainoj; Operaco Reinhardt: germanoj komencis likvidi Krakovan geton, establitan en 1941 - dum du tagoj ili murdis ĉirkaŭ 2 mil judojn kaj 8 mil laborkapablaj estis direktitaj al Płaszów (nun kvartalo de la urbo); kunligitaj grupoj de Pola Enlanda Armeo, Kamparanaj Batalionoj kaj Popola Armeo frakasis sur ŝoseo en distrikto Krasnostawski germanan 40-personan taĉmenton; nesukcesa atenco kontraŭ Adolf Hitler dum lia flugo de Smolensk ĝis Kętrzyn - pro tro malalta temperaturo ne eksplodis la bombo submetita de oficiroj-komplotintoj; regopovoj de Tria Regno senigis judojn de la sociala asekuro; de Munkeno foriris transporto kun 113 judoj al koncentrejo Aŭŝvico
- 1944: Germana polico pafmortigis en Radom ĉirkaŭ 40 personojn, kaj publike pendumis en Szczyrk 5 polojn; partizana taĉmento atakis apud fervoja stacidomo Gołąbki (proksime al Sochaczew) germanan var-trajnon; Pola Enlanda Armeo: en Kielce-regiono subleŭtenanto Zbigniew Kruszelnicki konkeris poŝtan aŭtomobilon malarmigante 9 germanojn; 3-a brigado en Grodna regiono frakasis germanan garnizonon; atakantaj de la 3-a de februaro al Vicebsko trupoj de la 2-a Balta Fronto kaj Okcidenta Fronto ne sukcesis rompi la defendon de la 3-a Kirasita Armeo, post traŝoviĝo de 2-10 km transiris al defendo; Podolio: trupoj de la 1-a Ukraina Fronto ekregis i.a. Lipovec, kaj la 3-a Ukraina Fronto liberigis Ĥersonon
- 1945: Orienta Prusio: trupoj de la 3-a Belorusa Fronto rekomencis atakon kontraŭ la germana 4-a Armeo; Pomerio: en Kołobrzeg al la batalo alvenis 4-a Infanteria Diviziono de Pola Soldataro, kaj la 3-a finis batalon pri unu kvartalo; venko de 2-a Varsovia Divizio de Infanterio en la batalo apud Dziwnówek (distrikto Kamień); trupoj de la 2-a Belorusa Fronto liberigis Tczew; en Lodzo NKVD arestis kolonelon Roman Rudkowski, mutobskurulon; en koncentrejo Mauthausen-Gusen pereis Kazimierz Prószyński, pola inventisto, pioniro de kinematografio; en Kluĵo ĉeeste de la reĝo kaj registaro oni festis transprenon de la norda Transilvanio sub administradon de la rumana registaro
- 1944: Italio: erupcio de la vulkano Vezuvio - ĝis nun la lasta
- 1946: OZNE-membroj arestis generalon Draguljob Mihajloviĉ, komandanton de la jugoslava armeo en la patrujo
- 1953: Stalinismo: en soveta malliberejo, du semajnojn antaŭ la pun-fino, en neklarigitaj cirkonstancoj mortis Jan Stanisław Jankowski, forkaptita en 1945 de NKVD kune kun dekkelkaj gvidantoj de Pola Subtera Ŝtato
- 1954: Sovetunio: estis fondita fondis Komitato pri Ŝtata Sekureco
- 1954: Batalo de Dien Bien Phu komandata de generalo Võ Nguyên Giáp komenciĝis — komunistaj taĉmentoj de Việt Minh venkis francojn, apogatajn de Fremdula Legio dum la Unua Hindoĉina Milito
- 1955: Mahendra iĝis reĝo de Nepalo
- 1962: Lyman Lemnitzer, ĉefo de Usona Stabestraro, prezentis al Usona Sekretario de Defendo konspiran Operaco Northwoods, por krei publikan subtenon en la milito kontraŭ Fidel Castro kaj Kubo
- 1964: En novjorka Kvinzo oni murdis antaŭ sia domo ties 29-aĝan loĝantinon - tuta manko de reago fare de multaj atestantoj estis poste priskribita kiel t.n. respondec-difuzo
- 1966: Nacia Kuniĝo por la Tuta Sendependeco de Angolo fondiĝis
- 1974: Inaŭguro de la Flughaveno Parizo-Charles-de-Gaulle, la plej granda en Francio
- 1980: Malkovro de Kalipso - natura satelito de Saturno
- 1986: Kosmoesplorado: lanĉo de soveta komoŝipo Sojuz T-15 - la lasta homa misio al la kosmostacio Salut 7 kaj la unua al la kosmostacio Mir
- 1988: Japanio: inaŭguro de la Seikan-Tunelo, liganta la insulojn Honŝuo kaj Hokajdo - la plej longa kaj profunda en la mondo
- 1990: Litovio decidis ne partopreni en sporta ĉampioneco de Sovetunio
- 1992: 653 personoj pereis dum tertremo en turka urbo Erzincan
- 1995: Kopenhago: artisma manifesto de dana avangarda grupo Dogmo 95 subskribita - celanta revenigi filmojn al la vero
- 2000: Nacia valuto de Ekvadoro sukro estis anstataŭita de usona dolaro
- 2002: Varsovio: inaŭguro de monumento al ukraina poeto kaj pentristo Taras Ŝevĉenko
- 2003: Urba Konsilio fiksis la 1-an de septembro Memor-Tago de Varsovio por memorigi eksplodon de la Ribelo de Varsovio
- 2005: Lokaj balotoj en la Respubliko Makedonio, unuaj post nova teritoria disdivido
- 2008: Orprezo unuafoje en la historio superis 1000 usonajn dolarojn por unco
- 2011: Benino: oficanta prezidento Boni Yayi estis elektita por plua oficado
- 2012: Kvartagaj bataloj israelaj-palestinaj finiĝis per armistico
- 2012: Oni anoncis, ke Encyclopædia Britannica ĉesigis presitan eldonadon de la verko, 244 jarojn post sia unua eldono en 1768
- 2013: Ĉilio: ALMA, la plej granda radioteleskopo en la mondo, estis inaŭgurita en la Atakama-Dezerto
- 2013: Argentina kardinalo Jorge Mario Bergoglio iĝis la 266-a papo akceptante la nomon Francisko
- 2015: Prokopis Pavlopoulos iĝis prezidento de Grekio
- 2016: Turkio: eksplodo de veturilo en centro de Ankaro mortigis 37 personojn kaj 127 vundis
- 2020: Janez Janša la trian fojon iĝis ĉefministro de Slovenio, proponita de la prezidento Borut Pahor
- Invado de Rusio en Ukrainion:
- 2022: 18-a tago de la rusa agreso: super Popasna (Luganska provinco) estis uzita fosfora armilo, kiu kaŭzas morton en turmentegoj (malpermesita de la konvencioj de Ĝenevo), pli frue Rusia armeo uzis grapolbombojn — ukraina ĝenerala akuzistejo esploras 1 717 rusajn militkrimojn; en Lviva provinco estis bombardita la Javoriva militekzercejo, kie koncentriĝis eksterlandaj solduloj — ukrainaj aŭtoritatoj raportis pri 35 pereintoj kaj 134 vunditoj, kaj ĉesigis dungadon por la Eksterlanda Legio; prezidanto de Ukrainio informis, ke kelkaj ukrainaj urbetoj ne plu ekzistas; laŭvica komandejo de okupaciaj fortoj estis likvidita; en Zaporiĵa provinco estis forkaptita laŭvica ukraina urbestro; en Sviatohirsk (Donecka provinco) oni raportis pri bombado de infana sanatorio kaj ortodoksa monaĥejo, kie kaŝiĝis 520 rifuĝintoj; ukrainaj aŭtoritatoj asertis ke rusia armeo apud Donecko pripafis evakuan trajnon el Kramatorsko (unu persono pereis, unu estis vundita), rusia flanko kulpigas pri tio la ukrainan armeon
- Mondreago: semajnfine de Pollando 27 mil militaj rifuĝintoj el Ukrainio forveturis al Germanio per ordinaraj kaj specialaj trajnoj
- 2023: 383-a tago de la rusa agreso: Ĉiu tria loĝanto de okupata Severodoneck restas sen kurento; Grupo Wagner ofertas al loĝantoj de Melitopolo 200 000 rublojn (2 650 usonajn dolarojn) monate favore al batalo en Baĥmut, flanke de rusoj; en okupata Zaporiĵa provinco rusoj forigas el lernejoj devigan ukrainan lingvon, la rusa estos elektebla;
- Mondreago: Retpiratoj atakis rusajn bankojn kaj socian reton; brita defendministerio: duono de malliberuloj batalantaj en Grupo Wagner pereis en Ukrainio; grupo de rusaj edzinoj kaj patrinoj alvokas al Putin por ke mobilizitaj soldatoj ne estu sendataj "al masakro" pro ilia devigado aliĝi al sturmaj grupoj sen adekvata instruado kaj provizo; Rusio ektroviĝis en la unua kvino de la plej grandaj komercaj partneroj de Barato, kiu profitas la kriman militon en Ukrainio; EU ampleksas sankciojn kontraŭ 1 473 personoj kaj 205 subjektoj de Rusio; Usono plilongigis por ukrainaj rifuĝintoj la validecon de pasportoj
Naskiĝoj
[redakti | redakti fonton]- 1372: Ludoviko de Valois, duko de Orléans (m. 1407)
- 1593: Georges de La Tour, franca pentristo de baroko (m. 1652)
- 1599: Jan Berchmans, flandra teologo, jezuito, sanktulo (m. 1621)
- 1615: Inocento la 12-a, papo kondamninta jansenismon (m. 1700)
- 1696: Louis François Armand de Vignerot du Plessis, franca nobelo, diplomato, militisto, marŝalo (m. 1788)
- 1733: Joseph Priestley, angla kemiisto, filozofo, teologo, poligloto (m. 1804)
- 1741: Jozefo la 2-a, imperiestro de la Sankta Romia Imperio, poligloto (m. 1790)
- 1754: Johann Gottfried Gurlitt, germana pedagogoj (m. 1827)
- 1770: Daniel Lambert, anglo, siatempe la plej masa homo en la mondo (m. 1809)
- 1781: Karl Friedrich Schinkel, germana arkitekto kaj pentristo (m. 1841)
- 1797: Wilhelm Vollmer, germana verkisto
- 1803: James Patrick von Parry, brita bienposedanto (m. 1872)
- 1809: Heinrich Credner, germana geologo de Turingia Arbaro (m. 1876)
- 1814: Clara Maffei, itala beletristino apoganta la movadon Unuiĝo de Italio (m. 1886)
- 1815: James Curtis Hepburn, usona kuracisto, misiisto kaj lingvisto (m. 1911)
- 1823: Otto Gildemeister, germana politikisto, ĵurnalisto kaj tradukisto (m. 1902)
- 1844: Gábor Bálint, hungara profesoro pri kompara lingvistiko, kreinto de la prahistorio de la hungaroj, poligloto, unua hungara pioniro de Esperanto kaj Ido (m. 1913)
- 1845: Jan Niecisław Baudouin de Courtenay, pola lingvisto, poligloto, kreinto de slava dialektologio kaj de la pola skolo en Ŝtata Universitato de Kazano kaj de la termino fonemo, profesoro de Jagelona Universitato, populariganto de Esperanto (m. 1929)
- 1852: Daniel Eyquem, franca supera juĝisto, akuzisto, prezidanto de Espéranto-France (m. 1926)
- 1855: Eduard von Böltz, aŭstra generalleŭtenanto (m. 1918)
- 1855: Percival Lowell, usona amatora astronomo, fondinto de la Observatorio Lowell, iniciatinto de la malkovro de Plutono (m. 1916)
- 1857: Brigham Henry Roberts, usona mormono, historiisto kaj politikisto (m. 1933)
- 1860: Hugo Wolf, aŭstra-slovena komponisto kaj muzikkritikisto (m. 1903)
- 1864: Alexej von Jawlensky, rusia pentristo, reprezentanto de ekspresionismo (m. 1941)
- 1868: János Jankó, hungara etnografo, esploristo de ĥantoj (m. 1902)
- 1880: Josef Gočár, ĉeĥa arkitekto, reprezentanto de kubismo kaj funkciismo (m. 1945)
- 1882: Lajos Széll, rumania hungara advokato, aŭtobiografiisto (m. 1960)
- 1884: Oskar Loerke, germana verkisto kaj poeto (m. 1941)
- 1886: Otto Weinreich, germana klasika filologo (m. 1972)
- 1886: Henri Gagnebin, svisa muzikisto kaj komponisto (m. 1977)
- 1895: Emma Nagy, hungara instruistino kaj poetino, membrino de la societo Kemény (m. 1957)
- 1897: Jeghiŝe Ĉarenc, armena poeto, viktimo de stalinismo (m. 1937)
- 1899: János Kodolányi, hungara verkisto kaj ĵurnalisto (m. 1969)
- 1899: Jan Lechoń, pola poeto, literatura kaj teatra kritikisto, konservativulo, kontraŭkomunisto, sekretario de la pola PEN-klubo, kultura ataŝeo de la pola ambasado en Parizo, kunlaboranta i.a. kun Kazimierz Wierzyński (m. 1956)
- 1904: René Dumont, franca ekologo kaj politikisto, iniciatinto de la politika ekologio (m. 2001)
- 1907: Mircea Eliade, rumana religihistoriisto kaj hindologo, filozofo pri kulturo, verkisto kaj diplomato, aŭtoro de la libro Jogo. Libereco kaj senmorteco (m. 1986)
- 1908: Johann Madersbacher, aŭstra teologo kaj katolika dekano (m. 1980)
- 1911: Otto Knöpfer, germana pentristo el Turingio (m. 1993)
- 1914: Edward O'Hare, usona aviadila mararmea subkoloneo, flug-aso (m. 1943)
- 1916: Jacque Fresco, usona mem-edukita socia inĝeniero, industria dizajnisto, verkisto, futuristo kaj inventisto (m. 2017)
- 1917: István Kende, hungara historiisto kaj profesoro (m. 1988)
- 1919: René Marčić, kroata kaj aŭstra juristo, publicisto kaj filozofo (m. 1971)
- 1922: David Kugultinov, kalmuka poeto kaj socia aganto (m. 2006)
- 1922: Andrzej Vincenz, pola verkisto kaj publicisto, profesoro de slavistiko, kies familion ligis la juda, pola kaj ukraina kulturoj (m. 2014)
- 1923: Dimitrios Ioanidis, greka oficiro de armea junto (m. 2010)
- 1923: Emil Karewicz, pola aktoro (m. 2020)
- 1924: Karl Amon, aŭstra teologo kaj eklezihistoriisto (m. 2017)
- 1925: Roy Haynes, usona ĵaz-frapinstrumentisto
- 1925: Gyula Pinczés, rumania hungara ekonomikisto publikiginta hungare kaj rumane
- 1930: Blue Mitchell, usona trumpetisto de ĵazo, ritmenbluso, soulo, rok-muziko kaj funko
- 1933: Hans Katschthaler, aŭstra politikisto kaj pedagogo
- 1934: László Imets, rumania hungara ksilografisto, konata de ekslibrisoj
- 1936: Michael Davies, brita verkisto, pedagogo kaj konservativa publicisto
- 1940: Ernő Kovács, rumania hungara skulptisto
- 1942: Scatman John, usona ĵaza skatkantada kantisto (m. 1999)
- 1942: József Márton, rumania hungara ceramikisto, pentristo
- 1943: István Árkossy, hungara grafikisto kaj pentristo, edzo de IIona Toszó
- 1945: Anna Z. Erdei, rumania hungara, poste hungara grafikistino
- 1947: Beat Richner, svisa pediatro kaj violonĉelisto
- 1950: André Brie, germana politikisto, Membro de la Eŭropa Parlamento (1999-2009) de la Partio de Demokratia Socialismo (parto de la Eŭropa Maldekstro)
- 1952: Géza Boér, rumania hungara poeto kaj instruisto en Târgu Secuiesc (m. 1989)
- 1958: Jan Żaryn, pola historiisto, profesoro pri homa scienco, socia aganto, sekretario de la Komitato por Memorigo de Poloj Savintaj Judojn, filo de Aleksandra Żaryn
- 1960: Jurij Andruĥoviĉ, ukraina poeto, eseisto, tradukisto
- 1963: Fito Páez, argentina muzikisto kaj komponisto
- 1966: Alastair Reynolds, brita verkisto pri scienco-fikcio
- 1981: Tünde Tomos, rumania hungara pentristino, grafikistino
Mortoj
[redakti | redakti fonton]- 565: Belizaro, bizanca generalo, kies sekretario estis Prokopio el Cezareo (n. ĉirkaŭ 505)
- 596: Sankta Leandro, hispana ĉefepiskopo de Sevilo (n. ĉirkaŭ 534)
- 1447: Ŝaho Ruĥo, mongola reganto el dinastio Timuridoj (n. 1377)
- 1490: Karlo la 1-a de Savojo, princo de savojo kaj Piemonto (n. 1468)
- 1516: Vladislao la 2-a Jagello, pola reĝido, reĝo de Bohemio kaj Hungario (n. 1456)
- 1559: Johannes Gropper, germana humanisto, juristo, teologo kaj kardinalo (n. 1503)
- 1711: Nicolas Boileau, franca poeto, verkisto, literatura kritikisto, membro de Franca Akademio (n. 1636)
- 1719: Johann Friedrich Böttger, germana apotekisto kaj alkemiisto (n. 1682)
- 1808: Kristiano la 7-a, reĝo de Danio-Norvegio, duko de Ŝlesvigo-Holstinio (n. 1749)
- 1836: Adolf Stieler, germana juristo kaj kartografo (n. 1775)
- 1851: Karl Lachmann, germana filologo (n. 1793)
- 1865: József Lázár, hungara kapitano, poeto (n. 1782)
- 1879: Adolf Anderssen, germana ŝakludisto, neoficiala mondĉampiono (n. 1818)
- 1881: Aleksandro la 2-a, imperiestro de la Rusia imperio, murdita (n. 1818)
- 1883: Adelbert von Keller, germana lingvisto, tradukisto kaj eldonisto (n. 1812)
- 1891: Théodore de Banville, franca poeto, unu el gvidantoj de la Parnasa skolo (n. 1823)
- 1895: Louise Otto-Peters, germana feministino kaj verkistino (n. 1819)
- 1901: Benjamin Harrison, prezidento de Usono (n. 1833)
- 1903: Diederich Volkmann, germana filologo kaj lernejestro (n. 1838)
- 1903: Nicolaas Beets, nederlanda verkisto (n. 1814)
- 1906: Susan B. Anthony, usona feministino, batalantino pri la virina balotrajto (n. 1820)
- 1915: Sergej Vitte, rusa grafo, ĉefministro de Rusio (n. 1849)
- 1918: César Cui, rusa komponisto, muzikkritikisto kaj oficiro (n. 1835)
- 1930: Lóránd Fráter, hungara kantkomponisto, frato de Béla Fráter (n. 1872)
- 1936: Honoratus Bonnevie, norvega esperantisto (n. 1858)
- 1945: Kazimierz Prószyński, pola inventisto pri kameraado, pioniro de la pola kaj monda kinematografio, viktimo de la koncentrejo Mauthausen-Gusen (n. 1875)
- 1953: Jan Stanisław Jankowski, pola inĝeniero kaj politikisto, soldato de la Unua Kadra Kompanio, delegito de pola registaro en ekzilo, arestita de NKVD, viktimo de stalinismo murdita en Moskvo du semajnojn antaŭ fino de la "puno" (n. 1882)
- 1953: Dezső Végh, hungara ĵurnalisto, vicurbestro de Debreceno (n. 1882)
- 1953: Wilhelm Czermak, aŭstra egiptologo kaj fakulo pri Afriko
- 1954: Erik Ljungner, sveda geologo kaj geografo
- 1956: Okamoto Joŝicugu, japana instruisto, esperantologo, Esperanto-vortaristo, membro de Lingva Komitato, ĉefsekretario de Japana Esperanto-Instituto (n. 1900)
- 1960: Aurél Bernáth, hungara pentristo, grafikisto (n. 1895)
- 1973: Dmitro Doncov, ukraina verkisto kaj politikisto, kreinto de la ukraina koncepto de integrala naciismo akceptita de la Organizaĵo de Ukrainaj Naciistoj (n. 1883)
- 1975: Ivo Andrić, bosnia Nobelpremiita verkisto, konata de La ponto super Drino (n. 1892)
- 1975: Ruth Schaumann, germana verkistino kaj artistino (n. 1899)
- 1984: Uwe Johnson, germana verkisto (n. 1934)
- 1987: Bernhard Grzimek, germana zoologo, fondinto de Nacia Parko Serengeti (n. 1909)
- 1987: Imre Papp, rumania hungara lingvisto kaj lernolibroverkisto (n. 1907)
- 1990: Bruno Bettelheim, usona psikoanalizisto kaj psikoterapiisto, esploranto de aŭtismo, substrekinta signifon de fabeloj en edukado kaj disvolvo de infanoj, malliberulo de naziaj koncentrejoj, sinmortiginto (n. 1903)
- 1994: Kálmán Benda, hungara historiisto, arkivisto, akademiano (n. 1913)
- 1995: Franciszek Gajowniczek, pola malliberulo de koncentrejo Auŝvico, savita de Maksimiliano Kolbe (n. 1901)
- 1996: Krzysztof Kieślowski, pola filmreĝisoro (n. 1941)
- 2000: Lajos Tövissi, rumania hungara ekonomisto, statistikisto (n. 1927)
- 2002: Hans-Georg Gadamer, germana filozofo, kunfondinto de filozofia hermeneŭtiko (n. 1900)
- 2010: Jean Ferrat, franca kanzonisto kaj poeto (n. 1930)
- 2011: Krzysztof Kmieć, pola sciencisto, aŭtoro de ekslibrisoj, vojaĝisto (n. 1950)
- 2015: Jan Niewiński, pola militisto, socia aganto (n. 1920)
- 2022: William Hurt, usona aktoro (n. 1950)
- 2022: Erhard Busek, aŭstra politikisto kaj juristo (n. 1941)
- 2024: Philippe de Gaulle, franca admiralo kaj politikisto, filo de generalo Charles de Gaulle (n. 2021)
- 2024: Konrad Kratzsch, germana literaturhistoriisto
Specialaj tagoj kaj festoj
[redakti | redakti fonton]- Internacia tago: Skolta Tago en Afriko - fiksita en Adis-Abebo de Organizaĵo por Afrika Unueco en 1995
Tagoj de semajno
[redakti | redakti fonton]La 13-a de marto estas (laŭ gregoria kalendaro):
- Dimanĉo en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095;
- Lundo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
- Mardo en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096;
- Merkredo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
- Ĵaŭdo en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098;
- Vendredo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
- Sabato en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094.