La Tot-Amerika Ludi (Angle Pan-American Games, Hispane Juegos Panamericanos, Portugalane Jogos Panamericanos, France Jeux Panaméricains) esas plursporta konkurso qua eventas ye singla quaresma yaro, ed un yaro ante l' Olimpiala Ludi.

Standardo di la Tot-Amerika Ludi.

La maxim recenta Tot-Amerika Ludi eventis en Toronto, Kanada, de la 10ma til la 26ma di julio 2015. Le sequanta eventos en 2019 en Lima, Peru. Depos 2007 omna urbi kontratesas por recevar anke la Parapan-Amerika Ludi, qui interkonkursigas atleti kun limitizita kapablesi.

Origino

redaktar
 
Greka atleto Aristides Roubanis acendas la Flamo di l'unesma Tot-Amerika Ludi en Buenos Aires, 1951.

La kreo dil Tot-Amerika Ludi inspiresis dal Central-Amerika Ludi qua establisesis dum la yari 1920ma. En 1932 la Tot-Amerika Organizo pri Sporti (Abreviuro en Angla: PASO. Abreviuro en Hispana: ODEPA) fondesis. L'unesma konkurso esus eventonta en Buenos Aires, Arjentinia, en 1943, ma pro la Duesma mondomilito li ajornesis til 1951. Pose, la Ludi eventis ye singla quaresma yaro.

En la maxim recenta Ludi (Toronto, 2015) partoprenis 6,132 atleti de 41 landi en 364 eventi pri 36 sporti.

Malgre to, certena sporti dil Tot-Amerika Ludi, quale natado, divenis min importanta en Usa e ne recevis multa atenco dal televiziono. Usa sendis lua esquado duesmaranga di natisti en 1999. Kontree en 1967 ol sendabis importanta natisti, exemple Mark Spitz. Por altra landi en Ameriki la Ludi restas important areno por deskovrar atleti qui konkursos en l'Olimpiala Ludi.

Medalii ganita de 1951 til 2015

redaktar
 
Landi (verde) qui partoprenas la Tot-Amerika Ludi.
 
Inauguro-ceremonio dil Tot-Amerika Ludi en Cali, Kolumbia, 1971.
 
Inauguro-ceremonio dil Tot-Amerika Ludi en Rio de Janeiro, 2007.
# Lando Ora Arjenta Bronza Entote
1   Usa 1964 1460 1013 4437
2   Kuba 875 593 561 2029
3   Kanada 455 655 803 1913
4   Brazilia 328 358 520 1206
5   Arjentinia 294 334 440 1066
6   Mexikia 212 288 502 1010
7   Kolumbia 109 148 226 483
8   Venezuela 93 205 277 575
9   Chili 44 92 151 287
10   Dominikana Republiko 29 63 115 207
11   Porto-Riko 28 80 134 242
12   Equador 28 80 134 242
13   Jamaika 25 46 60 131
14   Guatemala 20 15 40 75
15   Uruguay 12 26 48 86
16   Trinidad e Tobago 11 23 29 62
17   Peru 9 34 64 108
17   Bahama 9 15 13 37
19   Nederlandan Antili 5 9 17 31
20   Kosta Rika 5 6 9 20
21   Panama 3 24 33 60
22   Surinam 3 2 5 10
23   Guyana 2 4 12 18
24   Salvador 1 8 14 23
25   Bermudi 1 4 4 9
26   Insuli Kaiman 1 4 1 6
27   Nederlandan Antili 1 1 3 5
28   Santa Lucia 1 0 2 3
29   Barbados 0 4 11 15
30   Nikaragua 0 4 7 11
31   Virgin Insuli Usana 0 4 6 10
32   Paraguay 0 2 8 10
33   Bolivia 0 2 6 8
34   Haiti 0 2 5 7
35   Honduras 0 2 4 6
36   Grenada 0 2 2 4
37   St Kitts-Nevis 0 2 1 3
38   Dominika 0 1 2 3
39   Belize 0 0 2 2
40   St Vincent e Grenadini 0 0 2 2
41   Aruba 0 0 0 0
42   Virgin Insuli Britaniana 0 0 0 0
Totali 4574 4553 5213 14340

Landi partoprenanta

redaktar

Tot-Amerika Vintrala Ludi

redaktar
 
Las Leñas, Arjentinia, gastigis l'unika konkurso dil Tot-Amerika Ludi Vintrala.

Plurfoye on probis krear la Tot-Amerika Vintrala Ludi. Lake Placid, en Usa, probis organizar la Ludi en 1959, ma pro manko di intereso di la membri di ODEPA, la ideo abandonesis.

En 1988 Las Leñas elektesis kom eventeyo por la Ludi. Anke decidesis ke la Ludi eventos ye singla quaresma yaro, ma pro manko di nivo la Ludi ajornesis til 1990

Nur unfoye la Ludi eventis dum vintro, nome en 1990, en Las Leñas, Arjentinia. Partoprenis 97 sportisti de 8 landi. De la sportisti, 76 venis de 3 landi: Arjentinia, Usa e Kanada. Itere la nivo esis poka, do l'unika sporto qua ludesis esis alpala ski-glitado e lua varianti slalon, "granda slalon" e super G. Usa e Kanada ganis omna medalii di ta Ludi.

ODEPA selektis Santiago de Chili por la duesma eventeyo, ma Usa avertis ke lu partoprenus nur se la Ludi inkluzos omna sporti vintrala. Do, ODEPA abandonis la ideo til nun.

Eventeyi di la Ludi

redaktar
Yaro Ludo # Urbo Lando Periodo Nombro de atleti Nombro de landi Sporti Lando qua ganis maxim multa ora medalii
1951 1ma Buenos Aires   Arjentinia 25ma di februaro - 9ma di marto 1951 2 513 21 18   Arjentinia
1955 2ma México   Mexikia 12ma di marto - 26ma di marto 1955 2 583 22 17   Usa
1959 3ma Chicago   Usa 27ma di agosto - 7ma di septembro 1959 2,263 25 18   Usa
1963 4ma São Paulo   Brazilia 20ma di aprilo - 5ma di mayo 1963 1,665 22 19   Usa
1967 5ma Winnipeg   Kanada 24ma di julio - 6ma di agosto 1967 2,361 29 18   Usa
1971 6ma Cali   Kolumbia 25ma di julio - 8ma di agosto 1971 2,935 32 18   Usa
1975 7ma México   Mexikia 12ma di oktobro - 25ma di oktobro 1975 3,146 33 18   Usa
1979 8ma San Juan   Porto-Riko 1ma di julio - 15ma di julio 1979 3,700 34 22   Usa
1983 9ma Caracas   Venezuela 14ma di agosto - 29ma di agosto 1983 3 426 36 23   Usa
1987 10ma Indianapolis   Usa 7ma di agosto - 23ma di agosto 1987 4 453 38 27   Usa
1991 11ma Havana   Kuba 8ma di agosto - 18ma di agosto 1991 4 519 39 26   Kuba
1995 12ma Mar del Plata   Arjentinia 11ma di marto - 26ma di marto 1995 5 144 42 34   Usa
1999 13ma Winnipeg   Kanada 23ma di julio - 8ma di agosto 1999 5 083 42 34   Usa
2003 14ma Santo Domingo   Dominikana Republiko 1ma di agosto - 17ma di agosto 2003 5 223 42 35   Usa
2007 15ma Rio de Janeiro   Brazilia 13ma di julio - 29ma di julio 2007 5 633 42 34   Usa
2011 16ma Guadalajara   Mexikia 13ma di oktobro - 30ma di oktobro 2011 5 996 42 49   Usa
2015 17ma Toronto   Kanada 10ma di julio - 26ma di julio 2015 6 138 41 40   Usa
2019 18ma Lima   Peru 26ma di julio - 11ma di agosto 2019