ئالبەرت جاموس
ئالبەرت جاموس | |
|---|---|
 | |
| ژدایکبوون | 7 چریا پاشین 1913  درéان (فرەنجهئا لگەرا، فرانسا) |
| مرن | 4 کانوونا پاشین 1960 ڤللەبلەڤن |
| سەدەما مرنێ | سنگلە-ڤەهجلەئا ججدەنت (قەزایا کو مرن تێ دە) |
| جهێ گۆرستانێ | جەمەتەری ن لۆورمارن |
| حەڤوەلاتی | فرانسا |
| پەروەردە |
|
| پیشە |
|
| خەبات |
|
| باندۆربار |
|
| حەڤژین | |
| پارتنەر |
|
| زارۆک |
|
| خەلات |
|
 | |
بگوهێرە - ویکیدانەیێ بگوهێرە | |
ئالبەرت جاموس (7 چریا پاشین 1913 – 4 چلەیا پاشین 1960) نڤیسکارئوو فیلۆزۆفەکیئا لجەری-فرانسی یە.
جاموس د سالا 1913ان دە ل جەزایرێ، ل مۆدۆڤێ ژ دیا خوە بوویە. باڤێ وی فرانسی، دیا وی سپانیۆلی یە. باڤێ وی کارکەرەکی خزانئە . ژ بەر بێ کاریئوو خزانیا مالباتێ، ژ فرانسایێ کۆچیئا لجەریایێ دکە. د وێ دەمێ دە کوئا لجەریا کۆلۆنیا فرانسایێ بوو، وەک وی نێزی ملیۆنەک فرانسزێن دن ژی کۆچیئا لجەریایێ کرنە.
د دەستپێکا شەرێ جهانێ یێ یەکەم دە (1914) باڤێ جاموس تێ کوشتن. ژ بەر خزانیئوو تونەبوونێ دیا وی جاتهەرنە زارۆکێن خوە لوجەنئوو ئا لبەرت دگرەئوو دچە جەم دیا خوە بەلکجورتێ. بەلجورت تاخا خزانانئوو کارکەرێن بیانی یە. تاخەکە ل پایتەختێ جەزایرێ یە. د خانیەک بچووک دەئە و، داپیرا وی، خالێ وی یێ نەخوەشئوو دیا داپیرا وی ب هەڤ رە دژین. دیا وی دچە د مالان دە کار دکە.
جاموس دەست ب دبستانێ دکە. ژیرەکئە . ب مەلەڤانی، کەلەڤانیئوو هێلا خوە یا رەوشەنبیر بالا مامۆستە لۆس گەرمان دکشینە. ژ بەر خزانیێ نکارە دەست ب دبستانا لیسەیێ بکە. لۆس مامۆستێ وی ژێ رە بورس پەیدا دکە. بئا لیکاریا بورسان، جاموس لیسەیێ تەڤا دکەئوو دەست ب زانینگەهێ دکە. د زانینگەها جەزایرێ بەشا فەلسەفێ دە دخوینە. شاگرتەک سەرکەتی یە. دەما لیسەیێ دخوینە ب نەخوەشیا ژانا زراڤ دکەڤە. حەتا مرنێئە ڤ نەخوەشی پێسیرا وی بەر نادە. خزانی، نەخوەشیئوو اتمۆسفەرا شەر ل سەر ژیانئوو کەسایەتیا وی باندۆرەکە مەزن دکە.
ئەو د دەما شاگرتیا خوە دە د ناڤا رێخستنێن ل دژ فاشیزمێ دە جیه دگرە. د وێ دەمێ دە دبەئە ندامێ پارتیا کۆمونیست. ل سەر مژارا شانۆیێ دخەبتە. دەرهێنەر، رەداکتۆر، لیستکڤان، شانۆنڤیسئوو هونەرمەندئە . ژ بۆ کو پارتیا کۆمونیست گرانیا خوە نادە سەر داخوازێن نەتەوەبوون،ئا زادیئوو پرسا سەرخوەبوونا گەلێ ەرەب، ژ پارتیێ ڤەدقەتە. لێ د ناڤا رەفێن رێخستنێن چەپ دە تێکۆشینا خوە ددۆمینە.
د داویا سالا 1930یی دە دەست ب رۆژنامەڤانیێ دکە. د وێ دەمێ دە پرتووکا وی یا یەکەم تێ وەشاندن (لئا لجەریایێ). جاموس شەفرەداکتۆرێ رۆژنامەیا جومهوریەتێ یەئوو رۆژنامە تێ قەدەخەکرن. داگرکەر ژ دیتنێنئا زادیێ هەز ناکن. ژ دیتنێن رۆناهیێ ژی.
1940ی دە ب فرانجنە فاور رە دزەوجە. دو زارۆکێن وان (جێویک) چێ دبن (جاتهەرنائوو ژەان). جیهان د بنئە ورێن رەشئێ ن شەر دە دمرمرئە . فاشیزما حتلەر فرانسایێ داگر دکە. حوکوومەتئوو بورژووڤازیا فرانسایێ بێ بەرخوەدان فرانسایێ ب دەستێن خوە تەسلیمێ حیتلەر دکن (1940). جاموس بەرێ خوە ددە پاریسێ.
جاموس د سالا 1940ی دە ل پاریسێ ب قاچاخی رۆژنامەیا جۆمباتێ دەردخە. جۆمبات، وەشانائا زادیخوازانئوو یا تێکۆشەرێن ل دژی فاشیزمێ یە. جاموس ب رێیا رۆژنامەیا جۆمباتێئوو کو رەداکتۆرێ رۆژنامێ یە، خەباتێن خوە یێن ڤەشاری دکەئوو ئا شکەرەئوو فەرمی ژی رۆژنامەڤانی دکە.
د سالا 1942ان دە دو بەرهەمێن خوە یێن ب ناڤئوو دەنگ "بیانی"ئوو ”ئەفسانەیا سسیفۆس” دوەشینە.
د ناڤ مرنئوو مایینێ دە، ژیانا خوە ددۆمینە. د سالا 1944ان دە فرانسا جار دنئا زاد دبە. رۆژنامەیا جۆمبات ب رەداکتۆریا جاموس دبە ناڤەندا چەپێن کو نە ب پارتیا کۆمونیست رە نە.
د سالا 1947ان دە رۆمانا خوە یا ب ناڤێ ”وەبا” دوەشینە. د سالا 1951ێ دە بەرهەما خوە یا ب ناڤێ ”شۆرەشا مرۆڤان” دوەشینە. د سالا 1956ان دە رۆمانا وی یا ب ناڤێ ”کەتن” تێ یە وەشاندن. د سالا 1957دە ژی بەرهەما وی یا ب ناڤێ ”پەنابەریئوو دەولەت” تێ وەشاندن.ئوو ”دسجۆورسئە ن سوەدە”.
بەرهەما وی یا کو خەلاتا نۆبەلێ دگرە. د ناڤا خەلاتگەرێ نۆبەلێ دە نڤیسکارێ هەری جوانئە . دەما ل ستۆکهۆلمێ خەلاتێ دگرە،ئا خافتنەک دکە. ”رەوشەنبیرئوو ڤەدۆرا خوە”.ئە ڤئا خافتنا وی ب سەرێ خوە بەرهەمەکئە کو د وێژەیا جهانێ یا مرۆڤاهیێ دە خوەدی جیهەک گرانبها یە.
پرتووکێنئا لبەرت جاموس[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- ل'ئەنڤەرسئە ت ل'ئەندرۆت (1937)
- نۆجەس (1938) رەجوەل د'ەسساسئە ت د'مپرەسسۆنس
- لە میتهە دە سسیپهە (1942)ئە سسا سور ل'ابسوردە
- ل'Éترانگەر (1942)، بیانی (نوودەم، Iسبن 91-88592-13-8) د 1995ان دە هاتیە وەرگەراندن زمانێ کوردی.
- جالگولا (1944)
- لە مالەنتەندو (1944)
- رéفلەخۆنس سور لا گوللۆتنە (1947)
- لا پەستە (1947 ; پرخ دە لا جرتقوەئە ن 1948)
- ل'Éتات دە سèگە (1948)
- لەتترەس àئو نئا مئا للەماند (1948 ; پوبلé سۆوس لە پسەودۆنیمە دە لۆوس نەوڤللە)
- لەس ژوستەس (1950)
- ل'حۆممە رéڤۆلتé (1951)
- ل'Éتé (1954)
- لا جهوتە (1956)
- ل'ئەخلئە ت لە رۆیاومە (گاللمارد، 1957) نۆوڤەللەس (لا فەممەئا دولتèرە، لە رەنéگات، لەس موەتس، ل'هôتە، ژۆناس، لا پەررە قو پۆوسسە)
- لەس پۆسسéدéس (1959)ئا داپتاتۆنئا و تهéâترە دو رۆمان دە فەدۆر دۆستۆïەڤسک
- جارنەتس I. (1962)
- لە پرەمەر حۆممە (گاللمارد، 1994 ; پوبلé پار سا فللە) رۆمان ناجهەڤé
- ئالبەرت جاموس، مارا جاسارèس. جۆررەسپۆندانجە نéدتە (1944-1959). Éدتۆن دە بéاترجە ڤاللانت.ئا ڤانت-پرۆپۆس دە جاتهەرنە جاموس. جۆللەجتۆن بلانجهە، گاللمارد. پاروتۆن : 09-11-2017.
گرێدانێن دەرڤە[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- ئالبئەرت جئامئوس; ب.وەلاتەڤین، 25ئا دار 2007 یەکشەم،ئا میداکورد[گرێدان دامی مریە]
- ئالبەرت جاموس–1913-1960 مالپەرا فەلسەفەڤان گرێدانائا رشیڤێ 2016-03-13 ل سەر وایباجک ماجهنە
- فۆندسئا لبەرت جاموس - جتé دو لڤرە د'ئاخئە ن پرۆڤەنجە
- سۆجéتé دەس Éتودەس جاموسەننەس گرێدانائا رشیڤێ 2018-01-06 ل سەر وایباجک ماجهنە
- تهەئا لبەرت جاموس سۆجەتی
| ناڤنەتەوەیی | |
|---|---|
| نەتەوەیی | |
| ئاکادەمیک | |
| حونەرمەند | |
| ئینسان | |
| یێن دن | |
