دەرمان
دەرمان، ژ بۆ قەنجکرنئا ن ژی پێشلێگرتنئا ن ژی ناسینا نەخوەشیان هاتیی نە چێکرن. حەر وسا وەک بەرهەمێن کیمیەوی ژی تێن زانین.
دابەشاندن[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
دەرمان ب گەلەک رێیان دکارە بێ دابەشاندن. میناک ب پێناسێن کیمیەویئا ن ژی ب رێیێن سەپانئا ن ژی ب تەسیردانا سیستەما بیۆلۆژیکئا ن ژی تەسیرێن تەداویکەر. سیستەما دابەشاندن یا بەلاڤە سیستەما دابەشاندنائا ناتۆمیکئا تەراپەوتیکئا کیمیەوی (کۆدائا تجێ) یە. رێخستنا تەندورستیێ یا جیهانێ لیستەیا دەرمانێن سەرەکە تۆمار دکە.
میناکا بەشێن دەرمانان ڤان دهوندرینە :
- دەرمانێن دژتا (انتیپیرەتیک): تایێ کێم دکە
- دەرمانێن دژێش (انالژەزیک): ێشێ کێم دکە
- دەرمانێن دژمالاریایی (دەرمانێنئا نتیمالاریال): تەداویکەرێ مالاریا
- دەرمانێن دژباکتەری (انتیباکتەریەل):ئی نهیبەکەرێ مەزنبوونا میکرۆبان
- دەرمانێن دژسەپتیک (انتیسەپتیک): پێشلێگرێ مەزنبوونا میکرۆبان ل نێزیکی سۆتنان،بریان،برینان
- ستابیلیزۆرێ مادێ: لیتیوومئوو ڤالپرۆمید
- رەپلاسمانا هۆرمۆن: پرەمارین
- حەبێن پێشیلێگرتنا دوجانیبوونێئێ ن ب ریا دەڤ: ئەنۆڤید، هەبا دوفازئوو هەبا سێفاز
- حشیارکەر (ستیمولان): مەتیلفەنیدات (رتالن)
- ترانکیلیزان: مەپرۆبامات، کلۆرپرۆمازین، رەزەرپین، کلۆردیازەپۆکسید، دیازەپامئوو الپرازۆلام
- ستاتین: لۆڤاستاتین، پراڤاستاتینئوو سیمڤاستاتین
تیپێن دەرمانسازیێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ژ بۆ سیستەما هەزمێ (سیستەما گڤێردارئا ن دەهاندنێ)[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- سیستەما هەزمێ یا ژۆر : انتیاسید|، پێشلێگرێن رەفلویێ، انتیفلاتولەنت، انتیدۆپامینەرژیک،ینهیبیتۆرێن پۆمپا پرۆتۆنێ(پپI)، انتاگۆنیستێن ح2-رەسەپتۆرێ، سیتۆپرۆتەکتان، انالۆگێن پرۆستۆگلاندینێ
- سیستەما هەزمێ یا ژێر : لاکساتیڤ،انتیسپازمۆدیک، انتیدیارەیک، سەکەسترانێنئا سیدێ زەراڤێ، ۆپیۆید
ژ بۆ سیستەما گەرا خوینێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- گشتی : بلۆکەرێن β-رەجەپتۆرێ، بلۆکەرێن کالسیووم کانالێ، دیورەتیک، گلیکۆزیتێن کاردیاک، انتیاریتمیک، نیترات، انتیانژینال، ڤازۆکۆنسترووکتۆر، پەریفەرالئا کتیڤاتۆر
- تەسیردارێن فشارا خووونێ (دەرمانێنئا نتیهیپەرتانسیف) :
- کۆاگوولاسیۆن : انتیکۆاگوولان، هەپارین، دەرمانێنئا نتیپلاتەلەت، فیبرینۆلیتیک، فاکتۆرێنئا نتیهەمۆفیلیک، دەرمانێن هەمۆستاتیک
- ئاتەرۆسکلەرۆز/ینهیبیتۆرێن کۆلەستەرۆلێ : اژانێن هیپۆلیپیدەمیک، ستاتین
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
دەرمانێن تەسیردارێن سیستەما رەهکان یا ناڤەندی ڤان دهوندرینە: پسیکەدەلیک، هیپنۆتیک، انەستەزیک، انتیپسیکۆتیک، انتیدەپرەسان (تریسیکلیکئا نتیدەپرەسانان، ینهیبیتۆرێن مۆنۆامینئۆ کسیدازئان، لیتیومئوو ینهیبیتۆرێن سەلەکتیف یا رەوپتاکەیا سەرۆتۆنین (سسرI) دهوندرینە)، انتیەمەتیک، انتیکۆنڤوولسان/انتیەپیلەپتیک، انکسیۆلیتیک، باربیتوورات، دەرمانێن نەخوەشیێن هەرەکەتێ (میناک;نەخوەشیا پارکینسۆن)، هشیارکەر-ستیمولان (امفەتامینان دهودرینە)، بەنزۆدیازەپین، سیکلۆپیرۆلۆن، انتاگۆنیستێن دۆپامینێ، انتیهیستامینیک، کۆلینەرژیک، انتیکۆلینەرژیک، ەمەتیک، کاننابینۆیدئوو انتاگۆنیستێن 5-حت (سەرۆتۆنن)
ژ بۆئێ شئوو هش (دەرمانێنئا نالژەزیک)[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
بەشێن سەرەکە یێن ێشبران نسئاIد، ۆپیۆیدئوو هندەک جورەیێن ۆرفانان وەک پاراسەتامۆل.دەرمانێن دن ژی یێن وەکی انەستەتیک دکارە بۆ کێمکرنائێ شێئا ن ژی بۆ تەڤزاندنا هش بێ بکارانین.
ژ بۆ نەخوەشیێن ماسکوولی-کاکووتی[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
کاتەگۆریێن سەرەکە یێن دەرمانێن نەخوەشیێن ماسکوولی-کاکووتیئە ڤ ن : نسئاIد(ینهیبیتۆرێن سەلەکتیف یێن جئۆخ-2 دهوندرینە)،ماسکوولە سستکەر، دەرمانێن نۆرۆمووسکوولەرئوو انتیکۆلینەستەراز
ژ بۆ چاڤ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- گشتی : بلۆکەرێنئا درەنەرژیک نۆرۆنان، استرەنژان، ۆکوولەر لوبریکانت
- تەشهیسکەر: انەستەزیکێن تۆپیکال، سەمپاتۆمیمەتیک، پاراسەمپاتۆمیمەتیک، میدریاتیک، سیکلۆپلەژیک
- ئانتیباکتەریەل: دەرمانێن دژباکتەری، انتیبیۆتیکێن تۆپیکال، سوولفۆنامید، امینۆگلیکۆزید، فلورۆکینۆلۆن
- دەرمانێنئا نتیڤیرال
- ئانتیفونگال: یمیدازۆل، پۆلیەن
- ئانتیینفلاماتوار: نسئاIد، کۆرتیکۆستەرۆید
- ئانتیالەرژیک: ینهیبیتۆرێن ماستسەل
- ئانتیگلۆکۆم:ئا گۆنیستێنئا درەنەرژیک، بەتا بلۆکەر،ئی نهیبیتۆرێن کاربۆنیکئا نهیدرازێ/هیپەرۆسمۆتیک، کۆلینەرژیک، میۆتیک، پاراسەمپاتۆمیمەتیک،ئا گۆنیستێن پرۆستۆگلاندینێ/ینهیبیتۆرێن پرۆستۆگلاندینێ، نیترۆگلیسەرین
ژ بۆ گوه،دفنئوو ئۆ رۆفارینکس[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
سەمپاتۆمیمەتیک، انتیهیستامین، انتیکۆلینەرژیک، نسئاIد، ستەرۆید، انتیسەپتیک، انەستەزیکێن لۆکال، انتیفونگال
ژ بۆ سیستەما بێهنگرتنێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
برۆنکۆدیلاتۆر، نسئاIد، انتیالەرژیک، انتیتوسسیف، موکۆلیتیک، دەکۆنژەستان، کۆرتیکۆستەرۆید، اگۆنیستێن بەتا2-ادرەنەرژیک، انتیکۆلینەرژیک، ستەرۆید
ژ بۆ پرسگرێکێنئە ندۆکرینێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ئاندرۆژەن، انتیاندرۆژەن، گۆنادترۆپین، کۆرتیکۆستەرید، هۆرمۆنێ مەزنبوونێ، ینسوولین، انتیدیابەتیک(سوولفۆنیلوورەاز،بیگوانید/مەتفۆرمین، تیازۆلیدیندیۆن، ینسوولین)، هۆرمۆنێن تیرۆیدێ، دەرمانێنئا نتیتیرۆید، کالسیتۆنین، دیفۆسفۆنات، انالۆگێن ڤاسۆپرەسسین
ژ بۆ سیستەما زێدەبوونئا ن ژیئوو رینەرێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
انتیفونگال، اژانێنئا لکالینیزە، کینۆلۆن، انتیبیۆتیک، کۆلینەرژیک، انتیکۆلینەرژیک، انتیکۆلینەستەراز، انتیسپازمۆدیک، ینهیبیتۆرێن 5-الفا رەدووکتازێ، بلۆکەرێن سەلەکتیڤئا لفا-1، سیلدەنافیل، دەرمانێن زایینکەر
ژ بۆ کۆنتراسەپسیۆنێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ژ بۆ زایینئوو نەخوەشیێن ژنان[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
نسئاIد، انتیکۆلینەرژیک، دەرمانێن هەمۆستاتیک، انتیفیبرینۆلیتیک، تەراپیا رەپلاسمانا حۆمۆنێ (حرت)، سەرەراستکەرێن هەستی، اگۆنیستێن بەتا-رەسەپتۆرێ، هۆرمۆنێ هشیارکەرێ فۆلیکوولێ، لووتەینیزە هۆرمۆن، لحرح، گامۆلەنیکئا سید، ینهیبیتۆرێن بەردانا گۆنادۆترۆپین، پرۆگەستۆژەن، اگۆنیستێن دۆپامینێ، ۆسترۆژەن، پرۆستۆگلاندین، گۆنادۆرەلین، کلۆمیفەن، تامۆکسیفەن، دیەتیلستیلبەسترۆل
ژ بۆ چەرمی[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ەمۆلییەنت، انتیپروریتیک، انتیفونگال، دیسینفەکتانت، سکابیسید، پەدیکوولیسید، بەرهەمێن قەترانێ، رەتینۆید، انالۆگێن ڤیتامین د، کەراتۆلیتیک، ابراسیڤ، انتیبیۆتیکێن سیستەماتیک، انتیبیۆتیکێن تۆپیکال، هۆرمۆن، اژانێن دەسلۆژینگ، ەکسودا مێژکەر، فیبرینۆلیتیک، پرۆتەۆلیتیک، کرەمێن رۆژێ، انتیپەرسپیرانت، کۆرتیکۆستەرۆید
ژ بۆئە نفەکسیۆنێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
دەرمانێن دژباکتەری، انتیفونگال، انتیلەپرۆتیک، دەرمانێنئا نتیتوبەرکوولۆز، دەرمانێن دژمالاریایی، انتیهەلمینتیک، ەمۆبیسید، انتیڤیرال، انتیپرۆتۆزۆال
ژ بۆ سیستەما پاراستنێ (سیستەمائی ممون )[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ڤاکسین، یممونۆگلۆبولین، یممونۆسوپرەسانت، ینتەرفەرۆن، انتیبۆدیێن مۆنۆکلۆنال
ژ بۆ نەخوەشیێن هەستۆکی[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
انتیاللەرژیک، انتیستامینیک، نسئاIد
ژ بۆ خودانبوونێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ژ بۆ نەخوەشیێن نەۆپلاستیک[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ژ بۆ تەشهیسێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
ژ بۆئۆ تەنازیێ[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
سەپان[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
سەپان ژ بۆ نەخوەشان بەلاڤکرنا دەرمانێن فارماسۆتیکئە .سێ کاتەگۆریێن سەرەکە یێن سەپانا دەرمان هەنە : ئەنتەرال (وەرگرتنا دەرمانی ب رێیا دەڤی)، پارەنتەرال (دەرمانکرنا سیستەما گەرانا خووونێ دهوندرینە)ئوو یێن دن (ڤان رێیێن دەرمانکرنێ دهوندرینە: ینترانازال، تۆپیکال، ینهالاسیۆنئوو رەکتال
سەپانا دەرمانان دکارە ب دۆزاژ فۆرمێن وەک هەب، تابلەتئا ن ژی کاپسوول بێ کرن.
چاڤکانی[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
گرێدانێن دەرڤە[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- وحئۆ مۆدەل لستئۆ فئە سسەنتال مەدجنەس
- نەو مەدجنەس داتاباسە | پحرمئا گرێدانائا رشیڤێ 2010-09-29 ل سەر وایباجک ماجهنە
- Iنفۆرماتۆنسئا ند لەافلەتسئۆ فئا پپرۆڤەد پهارماجەوتجال دروگس | داگنۆسا گرێدانائا رشیڤێ 2016-11-13 ل سەر وایباجک ماجهنە
- سوپەرجیپ: داتاباسە فۆر دروگ-جیتۆجهرۆمە-ئا ند دروگ-دروگ-نتەراجتۆنس گرێدانائا رشیڤێ 2011-11-03 ل سەر وایباجک ماجهنە
