مارا گۆەپپەرت-مایەر

مارا گۆەپپەرت-مایەر (ژدب. 28ێ هەزیرانا 1906ان ل کاتتۆوتز، ئۆبەرسجهلەسەن; م. 20ێ سباتا 1972ان ل سان دەگۆ، جالفۆرنا) فیزیکناسەکا ناڤدارئا المان-امەریکایی بوو، گونجاڤێ خەلاتا نۆبەلئا فیزیکێ هاتبوو دیتن.

ژیان[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

گۆەپپەرت-مایەر سالا 1906 وەکی یەکەمین زارۆکا پرۆفەسۆرێ پەدیاتریێ فرەدرجه گöپپەرت (1870–1927)ئوو هەڤژینا وی، مامۆستەیا زمانئوو موزیکێ مارا گöپپەرت تێ ژیانێ. باپرێ وی پرۆفەسۆرێ دادێ بوو، حەنرجه رۆبەرت گöپپەرت (1838–1882)، باڤباپیرێ وی پرۆفەسۆرێ بۆتانیکێ بوویە، حەنرجه گöپپەرتئوو باڤباڤباپیرێ وی ژی پرۆفەسۆرێ دەرمانناسیێ بوویە.

ب تەڤی دێ-باڤێ خوە سالا 1910 بار دکن گöتتنگەنێ. پشتی دبستانائا مادەیی سالا 1924 دەست ب پەروەردەیا فیزیکێ دکە. سالا 1930 دۆکتۆریا خوە ل سەر قووانتان ددە، ل جەم خەلاتوەرگرێ نۆبەلێ ماخ بۆرن.

ب ژۆسەپهئە دوارد مایەر (1904–1983) رە ماری دبە (دزەوجە)، کوئە و پاشێ دبە سەرۆکێ جڤاکا فیزیکهەزێنئا مەریکایێ، دچە دیئایێ. دو زارۆکێن وان چێدبن. سالا 1940 ب تەڤی هەڤژینێ خوە پیرتووکا ب ناڤێ مەکانیزما ستاتیستیکی دوەشینە.

د سالێن 30یی دە ب تەڤی کارل حەرزفەلد دخەبتە. حەروها ب حەرزفەلد رە ل سەر چێکرنا چەکێنئا تۆمی ژی دخەبتە. سالا 1946 دبە پرۆفەسۆر ل زانینگەها جهجاگۆ.

خەبات[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

ئەو سالا 1949 ب باندۆرا ئەنرجۆ فەرم دەست ب فێهمکرنئوو تەسبیتکرنا هەژمارێن بسێهرئێ ن فیزیکێ دکە کو زوو دە بوو ب ستابیلیتەیا دەندکێنئا تۆمی دهاتە زانین. بێی وێ ژ. حانس د. ژەنسەن ژی دخوەست تەسبیت بکە.ئە و ب هەڤ رە سالا 1955 پرتووکا ب ناڤێ „ئەلەمەنتاری تهەۆریئۆ ف نوجلەار سهەلل ستروجتورە“ دنڤیسینن.

گۆەپپەرت-مایەر سالا 1963 ب ژ. حانس د. ژەنسەن رە نیڤێ خەلاتا نۆبەلئا فیزیکێ پارڤە دکە کو ژ بۆ رۆهنیکیرنا وێ یا دەندکێنئا تۆمی ژ وان رە هاتبوو دایین. نڤێ دنئێ خەلاتێ ژی ددن ئەوگەنە پاول وگنەر.

ل سەر مارا گۆەپپەرت-مایەر[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

• ژودته راوجه: وەردە نەئە نە فراو، وەنن دو گرۆß بست - ت جاری نەبە ژنەک، دەما مەزن دبی. Iن: جهارلۆتتە کەرنەر: نجهت نور مادامە جورە - فراوەن، دە دەن نۆبەلپرەس بەکامەن - نە تەنێ مادامە جورە - ژنێن خەلاتا نۆبەلێ وەرگرتنە. بەلتز ڤەرلاگ (وەشانخانەیا بەلتز) ل وەنهەمئوو باسەل 1999، Iسبن 3-407-80862-3

گرێدانێن دەرڤە[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

• فەمبۆگراپهە (ژینەنیگاری) مارا گۆەپپەرت-مایەر
• مارا-گۆەپپەرت-مایەر-پرۆگرامم بۆ ژنێن ناڤنەتەوەیی-ئوو لێکۆلینێن زایەندیێ ^{گرێدانائا رشیڤێ 2008-06-08 ل سەر وایباجک ماجهنە}