1865
1865 (MDCCCLXV) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne zoondag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
bewirk
vermaord in 1865
- 3 jannewarie - Aafsjaffing van de sjlaverniej in de Verenigde Sjtate.
- 8 mieërt - D'r wirt begoosj mèt 't aafgrave van de dune biej Breesaap bedoeld veur de aanlègk van 't Noordzeëkanaal.
- 9 april - Mèt de euvergave van generaal Robert E. Lee kump ein eindj aan de Amerikaanse Burgeraorlog.
- 15 april - De Amerikaanse president Abraham Lincoln, dae net aan zien tweëde termien is begoosj, wirt in de Ford sjouwburg in Washington D.C. doadgesjaote door de zudelikke acteur John Wilkes Booth. Vicepresident Andrew Johnson volg häöm op.
- 5 juli - William Booth rich de Christian Mission op, 't latere Leger des Heils.
- 8 augustus - De sjpaorlien Nijmege - Kleef wirt geäöpend, womit Nijmege entelik ein sjpaorverbènjing haet.
- zónger datum
- Frankriek, Italië, Belsj en Zjwitserlandj slete de Latiense muntunie, wo-in hun munte aan ein gekoppeld zint.
- Gregor Mendel besjrief erfelikheidsprocesse.
- De eësjte blooddrökmaeter wirt óntwórpe door Karl Ludwig.
- Friedrich Kekulé verklaort de moleculaire sjtructuur van de benzeenrink en verrich pioneerswerk in de organische sjeikunde.
Gebore
bewirk
oprichter van de Tour de France, gebaore in 1865
- 31 jannewarie - Henri Desgrange, Franse organisator van de Tour de France (gesjtórve 1940)
- 19 fibberwarie - Sven Hedin, Zjweedse óntdèkkingsreiziger (gesjtórve 1952)
- 10 mieërt - Pim Mulier, ein van de gróndjlègkers van de moderne sjport in Nederlandj (gesjtórve 1954)
- 9 april - Charles Proteus Steinmetz, Duutsj-Amerikaanse wiskundige en elektrotechnicus (gesjtórve 1923)
- 14 april - Charles Mertens, Belzje kunssjilder (gesjtórve 1919)
- 17 april - Ursula Ledóchowska, Pools religieuze, ordesjtichster en heilige (gesjtórve 1939)
- 29 april - Theodorus Marinus Roest van Limburg Nederlandse peliesiefunctionaris (gesjtórve 1935)
- 15 mei - Albert Verwey, Nederlandse letterkundige (gesjtórve 1937)
- 25 mei - Pieter Zeeman, Nederlandse natuurkundige (gesjtórve 1943)
- 13 juni - William Butler Yeats, Ierse sjriever (gesjtórve 1939)
- 29 juni - Shigechiyo Izumi, de awtste miensj ter waereld oet Japan (gesjtórve 1986)
- 30 juni - Herman Coster, Nederlandse advocaat (gesjtórve 1899)
- 25 juli - Jac. P. Thijsse, Nederlandse natuurbesjermer, leëraar en óngerwiezer (gesjtórve 1945)
- 15 augustus - Mikao Usui, Japanse heróntdèkker van Reiki (gesjtórve 1926)
- 4 september - Albert Spear Hitchcock, Amerikaanse botanis en agrostologis (gesjtórve 1935)
- 7 september - Joseph Jessurun de Mesquita, Nederlandse fotograaf (gesjtórve 1890)
- 23 september - Barones Emmuska Orczy, Hongaarse sjriefster (The Scarlet Pimpernel) (gesjtórve 1947)
- 1 oktober - Paul Dukas, Franse componis (gesjtórve 1935)
- 3 oktober - Johan Eilerts de Haan, Nederlandse óntdèkkingsreiziger (gesjtórve 1910)
- 2 november - Warren G. Harding, 29ste president van de Verenigde Sjtate (gesjtórve 1923)
- 9 november - Lodewijk Duymaer van Twist, Nederlandse generaal en politicus (gesjtórve 1961)
- 28 december - Félix Vallotton, Zjwitserse kunssjilder (gesjtórve 1925)
- 30 december - Rudyard Kipling, Èngelsje sjriever (gesjtórve 1936)
- 30 december - Charles de Lambert, Franse lóchvaartpioneer, eësjte dae baove Nederlandj vloog (gesjtórve 1944)
Gesjtórve
bewirk
gesjtórve in 1865
- 15 fibberwarie - Nicholas Wiseman (62), Britse kardinaal
- 1 mieërt - Anna Paulowna Romanova (70), keuningin-moder van Nederlandj
- 15 april - Abraham Lincoln (56), zöstieënde president van de Verenigde Sjtate
- 28 april - Samuel Cunard (77), eigenaer van de Cunard Line
- 25 mei - Madeleine-Sophie Barat (85), Franse religieuze, ordesjtichtster en heilige
- 2 september - William Rowan Hamilton (60), Ierse filosoof, wis- en natuurkundige
- 10 december - Leopold I (74), Keuning van de Belzje
Meziek
bewirk- Antonín Dvořák vervolledig zien eësjte symfonie: Zlonické zvoni (De klokke van Zlonice).
Literatuur
bewirk- Eësjte publicatie van Our Mutual Friend van Charles Dickens
- Jules Verne publiceert Voyage au centre de la terre (Nao 't middelpuntj van de aarde)
- Lewis Carroll, pseudoniem van Charles Lutwidge Dodgson, sjrief Alice's Adventures in Wonderland
Beeldende Kuns
bewirk-
Gijsbert Karel van Hogendorp (1865) Jozef Geefs, Beursjgeboew Rotterdam
