Bretagne (schiereiland)

schiereiland en voormalige provincie van Frankrijk

Bretagne (Bretons: Breizh, Gallo: Bertaègn) is een schiereiland in het noordwesten van Frankrijk. In het noorden grenst het aan het Kanaal, in het westen en zuiden aan de Atlantische Oceaan. De historische naam van Bretagne is Brittania minor, of Klein-Brittannië[1].

Kaart van Bretagne

Het schiereiland komt grotendeels overeen met het voormalige Hertogdom Bretagne dat in 1532 onder één kroon met Frankrijk werd verenigd. Na de Franse Revolutie werd de provincie Bretagne in vijf departementen verdeeld: Côtes du Nord, Finistère, Ille-et-Vilaine, Loire Inférieure en Morbihan. In 1956 werd het departement Loire Inférieure onder het bestuur van de huidige administratieve regio Pays de la Loire gebracht. Daarom wordt er onderscheid gemaakt tussen historisch Bretagne (het schiereiland) en de bestuurlijke regio Bretagne.

Bretagne telt 4.550.418 inwoners (2012) en vormt een van de zes Keltische naties.

Geschiedenis

bewerken
  Zie Geschiedenis van Bretagne voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bretagne was in de middeleeuwen een zelfstandig koninkrijk en later ook een graafschap en een Hertogdom Bretagne. Na de middeleeuwen werd het een provincie van Frankrijk. Tijdens de Honderdjarige oorlog werden er voortdurend gevechten geleverd tussen het Engels gezinde bestuur in het noorden bij de kust en het Frans gezinde meer in het binnenland. De koning van Engeland gebruikte de havens om er zijn troepen aan land te zetten.

Indelingen van het schiereiland

bewerken
 
De historische provincie Bretagne met de belangrijkste gebieden in het Bretons

Traditionele indeling

bewerken

Voor de Franse Revolutie telde de Provincie Bretagne 9 bisdommen en bestuurlijke streken:

Na de Franse Revolutie werden 5 departementen in plaats van de bisdommen opgericht: Côtes du Nord (sinds 1990 Côtes-d'Armor), Finistère, Ille-et-Vilaine, Loire-Inférieure (sinds 1957 Loire-Atlantique) en Morbihan. De 9 traditionele streken blijven nochtans van belang wat cultuur en taal betreft. Verschillende dialecten van de Bretonse taal worden gesproken in de landen van Trégor, Léon, Vannes en Cornouaille. Ook de traditionele dansen en klederdrachten variëren in de verschillende historische streken.

 
Kaart van de Franse regio's met de bestuurlijke regio Bretagne in donkerblauw en het departement Loire-Atlantique in lichtblauw

Huidige bestuurlijke indeling

bewerken

De huidige bestuurlijke regio Bretagne komt overeen met ongeveer 80% van de oude provincie Bretagne. Het departement Loire-Atlantique, een van de vijf Bretonse departementen, was in 1956 bij de bestuurlijke regio Pays de la Loire aangesloten, volgens een besluit van de Franse regering.

Geografie

bewerken

De landoppervlakte van het schiereiland Bretagne is 34.023 km² (27.208 km² voor de regio Bretagne en 6.815 km² voor het departement Loire Atlantique). Het hoogste punt is het 385 meter hoge Roc'h Ruz.

 
Bretagne en zijn twee taalgebieden: Laag-Bretagne (Basse Bretagne) in het westen, en Hoog-Bretagne (Haute Bretagne) in het oosten
  Zie Bretons (taal) en Gallo (streektaal) voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

De twee traditionele talen van Bretagne zijn het Bretons en het Gallo. Het Bretons is een Keltische taal en wordt sinds de 6e eeuw in het westen van het schiereiland (Laag-Bretagne) gesproken. In het oosten (Hoog-Bretagne) wordt traditioneel het Gallo gebruikt, een streektaal van het Frans. De traditionele taalgrens ligt tussen Saint-Brieuc en Vannes. Het Bretons en Gallo worden nog maar door een minderheid van de Bretonse bevolking gebruikt. De sprekers van deze talen kennen ook Frans, de nationale taal van Frankrijk.

Het Bretons en het Gallo zijn niet officieel erkend door de Franse grondwet, maar worden soms op verkeersborden gebruikt. Onderwijs in het Bretons is mogelijk sinds 1951. Sindsdien neemt het aantal leerlingen in het Bretons tweetalig onderwijssysteem geleidelijk toe. Ongeveer 7,7 % van de lagere scholen biedt in 2015 een tweetalig programma aan[2].

Cultuur

bewerken

Een van de belangrijkste kenmerken van de Bretonse cultuur is het Fest-Noz[3], een volksfeest waar volksmuziek wordt gemaakt. Tijdens de Festoù-Noz worden traditionele volksdansen opgevoerd. Deze dansen zijn heel gevarieerd en verschillen in functie van de traditionele streken, of terroirs. De belangrijkste instrumenten voor de Bretonse muziek zijn de binioù kozh, de bombarde, de clarinet en de accordeon.

Zeer typisch zijn ook de Bretonse pipebands (bagadoù). Elk jaar vindt er in Bretagne het Interkeltisch Festival van Lorient plaats, een van de grootste evenementen rond keltische muziek ter wereld.

Evenementen

bewerken

Sinds 2014 heeft Bretagne .bzh als eigen internetdomeinnaam.

Een aantal sporten wordt als ‘typisch Bretons’ beschouwd:

  • Gouren: traditioneel Bretons worstelen
  • C'hoari bouloù (Boules bretonnes in het Frans): Bretons jeu de boules

Symbolen

bewerken
 
Vlag van Bretagne
  • De Kroaz du (Zwarte kruis) werd tussen de middeleeuwen en het begin van de 20e eeuw als vlag van Bretagne gebruikt. In 1923 werd de huidige vlag, de Gwenn ha du (Zwart en wit), als moderne versie voorgesteld.
  • Het volkslied van Bretagne, het Bro gozh ma zadoù (Het oude land van mijn vaders), is gebaseerd op het volkslied van Wales.
  • De wapenspreuk van Bretagne is Kentoc'h mervel eget bezañ saotret (Liever dood dan oneer).

Toerisme

bewerken
 
Tweetalige verkeersboorden (Frans/Bretons) in Quimper
 
Kasteel van de hertogen van Bretagne, in Nantes

Top 10 steden in Bretagne naar aantal inwoners in 2012:

Plaatsnaam (Bretonse naam) Inwoners
1 Nantes (An Naoned) 291.604
2 Rennes (Roazhon) 209.860
3 Brest (Brest) 139.676
4 Saint-Nazaire (Sant-Nazer) 67.940
5 Quimper (Kemper) 63.360
6 Lorient (An Oriant) 57.706
7 Vannes (Gwened) 52.648
8 Saint-Brieuc (Sant-Brieg) 45.936
9 Saint-Malo (Sant-Maloù) 44.620
10 Saint-Herblain (Sant-Ervlan) 43.287

Bron: INSEE - Populations légales 2012

Regionale natuurparken

bewerken
 
Megalieten van Carnac

Bezienswaardigheden

bewerken

Gastronomie

bewerken
 
Galette-saucisse

Bretonse pannenkoeken

bewerken

Bretoense pannenkoeken (Bretons: krampouezh, Frans: crêpes of galettes) zijn een van de meest bekende culinaire specialiteiten van Bretagne. Traditioneel worden de pannenkoeken op een ronde gietijzeren plaat (Bretons: billig, Frans: galetière) gebakken. De Bretoense pannenkoeken zijn heel dun en worden op basis van boekweitmeel of tarwebloem gemaakt. Boekweitmeel pannenkoeken (Bretons: krampouezh ed-du, Frans: galettes de blé noir) worden meestal als hoofdgerecht geserveerd, gevuld met ham, kaas, eieren, champignons, ofwel gedompeld in karnemelk. In het oosten van Bretagne is het populair om een worst in te rollen in een pannenkoek (Frans: galette-saucisse). Tarwebloem pannenkoeken (Bretons: krampouezh gwinizh, Frans: crêpes de froment) worden koud of warm gegeten als ontbijt, toetje of voor het vieruurtje, met jam, honing, boter of chocoladepasta.

 
Wijngaard in de regio van Nantes
 
Kouign-amann

Alcohol

bewerken

Bretagne heeft een lange traditie in het produceren van cider, Muscadet en mede (Bretons: chouchenn).

Andere specialiteiten

bewerken

Klimaat

bewerken

Bretagne heeft een gematigd zeeklimaat. Het klimaat wordt beïnvloed door het Kanaal en de Atlantische Oceaan. Hierdoor ontstaan er verschillen tussen de kustgebieden en het centrum van het schiereiland. De klimaatgegevens zijn van Météo France meetstation in Quimper.

Weergemiddelden voor Quimper
Maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Jaar
Hoogste maximum (°C) 16,9 18,3 23,3 27,1 30,3 35,9 34,9 35,8 30,7 26,8 19,7 17,5 26,4
Gemiddeld maximum (°C) 9,4 9,7 11,9 13,9 17,0 19,8 21,7 21,9 19,8 16,0 12,4 10,0 15,3
Gemiddelde temperatuur (°C) 6,8 6,8 8,6 10,1 13,2 15,8 17,7 17,8 15,8 12,9 9,5 7,4 11,9
Gemiddeld minimum (°C) 4,2 3,8 5,2 6,3 9,2 11,7 13,6 13,6 11,8 9,7 6,6 4,7 8,4
Laagste minimum (°C) −10,1 −8,4 −7 −2,2 0,3 3,9 6,6 6,9 4,2 −1,2 −4,6 −7,2 −1,6
Neerslag (mm) 150,5 120,5 98,5 90,3 90,2 59,4 67,2 64,5 86,9 129,5 139,8 151,3 1.248,6
Bron: Météo France: Normales climatologiques annuelles de la Station de Quimper 1981 - 2010[4]

Verkeer en vervoer

bewerken

Vliegvelden

bewerken

Afkomstig uit Bretagne

bewerken
bewerken
Op andere Wikimedia-projecten

Zie de categorie Bretagne van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.