Sthenarosaurus

Sthenarosaurus is een geslacht van de Plesiosauria dat tijdens de vroege Jura leefde in het gebied van het huidige Engeland. De enige benoemde soort is Sthenarosaurus dawkinsi.

Naamgeving[bewerken | brontekst bewerken]

Rond 1900 verwierf professor William Boyd Dawkins plesiosaurische fossielen voor het Manchester Museum. De jonge David Meredith Seares Watson die net aan het begin stond van een lange paleontologische carrière, en onder Dawkins gestudeerd had aan de Universiteit van Manchester, besloot die te gaan beschrijven.

In 1909 benoemde en beschreef Watson de typesoort Sthenarosaurus dawkinsi. De geslachtsnaam is afgeleid van het Grieks sthenaros, "krachtig", een verwijzing naar de robuuste bouw voor een tamelijk klein dier. De soortaanduiding eert de indertijd zeer befaamde Dawkins die in 1908 met pensioen gegaan was en heel 1909 met speciale bijeenkomsten, publicaties en lezingen in het zonnetje gezet werd.

Het holotype, MMUM LL 8023, is aan de Noordzeekust bij Whitby, in de aluingroeve van Saltwick Bay, gevonden in de Whitby Mudstone, meer precies de Main Alum Shale, die dateert uit het Toarcien, zo'n 180 miljoen jaar oud. Het bestaat uit een skelet met schedel. Het bewaart achttien halswervels, ruggenwervels, de schoudergordel, het bekken, opperarmbeenderen en dijbeenderen. In 1911 beschreef Watson een specimen verzameld door Charles Moore en verworven door Dawkins, slechts bestaande uit de schoudergordel. Watson viel de gelijkenis met Sthenarosaurus op. Sthenarosaurus is alleen van Whitby bekend en weerspiegelt de rijke fauna van die vindplaats.

De soort heeft weinig aandacht gekregen. Een moderne beschrijving ontbreekt. Watson zelf en verschillende latere onderzoekers hebben geopperd dat Sthenarosaurus identiek zou zijn aan een ander slecht bekend taxon, Plesiosaurus longirostris. Adam Stuart Smith voerde een analyse uit waarin beiden op verschillende posities in de stamboom uitvielen, een aanwijzing dat Sthenarosaurus een geldig apart taxon is.

Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]

Sthenarosaurus is een vrij kleine soort met een lengte van drie meter ("negen à tien voet").

Een autapomorfie of uniek afgeleid kenmerk, ten opzichte van alle Plesiosauria, kan zijn dat de onderste schacht van het zitbeen een sterk afgeknot uiteinde bezit.

De achterste halswervels zijn veel breder dan de voorste, een typisch rhomaleosauride kenmerk. Twee rechthoekige foramina liggen op de onderzijde van de halswervels, zoals bij veel plesiosauriërs. De ruggenwervels zijn kort, dik en hoog met brede, naar achteren hellende, doornuitsteeksels. Overdwars liggen er gladde banden rond de wervellichamen. De ravenbeksbeenderen zijn kort en dik. Het bekken is breed en robuust. Het opperarmbeen heeft geen duidelijk achterste facet aan het onderste uiteinde.

Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]

Watson plaatste Sthenarosaurus in 1909 in de Pliosauroidea, als zustertaxon van Archaeonectrus (toen bekend als Plesiosaurus rostratus). Sthenarosaurus is in 1981 wegens de vrij lange nek in de Plesiosauroidea geplaatst, maar later werd onderkend dat neklengte geen beslissend criterium kan zijn. Basale soorten zijn niet eenduidig in langnekkige en kortnekkige soorten te splitsen.

Sthenarosaurus wordt tegenwoordig meestal gezien als een lid van de Rhomaleosauridae.

Het volgende cladogram toont zijn positie in de evolutionaire stamboom volgens een analyse door Smith en Gareth Dyke uit 2008.

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

• D.M.S. Watson. 1909. "IV. A preliminary note on two new genera of upper Liassic plesiosaurs". Memoirs and Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society 54(4): 1-28
• Watson, D.M.S. 1911. "A plesiosaurian pectoral girdle from the Lower Lias". Memoirs of the Manchester Literary and Philosophical Society, 55(6): 1-7