Brontekst bekijken van Epigram

← Epigram

Deze bewerking kan ongedaan gemaakt worden. Hieronder staat de tekst waarin de wijziging ongedaan is gemaakt. Controleer voor het opslaan of het resultaat gewenst is.

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:

Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is.

Deze blokkade is ingesteld door ‪AntiCompositeNumber‬. De opgegeven reden is Open proxy/Webhost: Visit the FAQ if you are affected .

Aanvang blokkade: 18 aug 2022 15:55
Einde blokkade: 18 nov 2024 15:55

Uw huidige IP-adres is 44.197.205.24. Het geblokkeerde bereik is 44.197.0.0/16.

Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid Geen open proxy’s.

Anders kunt u om de blokkering bespreken een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen. U kunt ook een e-mail sturen naar de VRT-wachtrij van de stewards op stewards@wikimedia.org met daarin alle bovenstaande gegevens.

U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren.

Een '''epigram''' (puntdicht, sneldicht) is een kort en bondig [[gedicht]] met een [[woordspeling]] of [[pointe (stijlfiguur)|pointe]]. 
[[Bestand:Epigramsterdam.jpg|thumb|Epigram in rood op een muur in het centrum van [[Amsterdam]]]]

== Epigrammen in de Oudheid ==
Het woord epigram is van Griekse oorsprong (ἐπίγραμμα) en betekent letterlijk 'opschrift'. Het werd oorspronkelijk gebruikt in inscripties op monumenten, wijgeschenken, grafstenen, altaren, enz. Omdat het maken van een inscriptie veel werk is en er vaak weinig ruimte was voor tekst was een bondige formulering vereist. Vanaf de achtste eeuw v.Chr. werden epigrammen vaak in dichtvorm geschreven. 

Geleidelijk had het epigram niet alleen meer zijn oorspronkelijke praktische toepassing, maar werd het ook een literair genre. Het was [[Simonides]] die ca. 500 v.Chr. het epigram tot een literair genre maakte. Beroemd is zijn grafschrift op de gevallenen van [[Thermopylae]]. Bij hem waren de epigrammen nog gelegenheidsgedichten, maar vanaf de vierde eeuw v.Chr. werd het epigram ook voor andere onderwerpen gebruikt, met name erotiek werd populair. In de periode van het [[Hellenisme]] behoren [[Leonidas van Tarente|Leonidas]], [[Asclepiades van Samos|Asclepiades]] en [[Meleager van Gadara|Meleager]] tot de belangrijkste epigrammenschrijvers. De hellenistische epigramkunst kent ook opvallend veel vrouwelijke vertegenwoordigers, zoals [[Anyte van Tegea|Anyte]], [[:en:Nossis|Nossis]] en [[:en:Moero|Moero]]. De epigrammen van de Griekse dichters zijn voor een groot deel bewaard gebleven in de [[Anthologia Graeca]], een bloemlezing van ruim 4000 Griekse epigrammen.

In de hellenistische tijd was al een tendens te merken om een pointe te maken aan het eind van het epigram. Dit werd in de Romeinse tijd verder ontwikkeld door [[Lucillius]], een Griekse dichter uit de tijd van keizer [[Nero (keizer)|Nero]]. Hij schreef vooral spotepigrammen, een genre dat verder ontwikkeld werd door [[Marcus Valerius Martialis|Martialis]], de grootste Romeinse epigrammendichter.

In de vroegmoderne [[Neolatijnse literatuur]] wordt de term "epigrammata" (epigrammen) gebruikt om een gevarieerde collectie gedichten aan te duiden waarvan niet alle individuele gedichten aan de enge definitie van epigram of "puntdicht" hoeven te voldoen. Neolatijnse collecties epigrammen kunnen derhalve ook liefdeselegieën of kleine epische vormen bevatten. De grote variatie van vorm, metrum en inhoud in één collectie gaat terug op de Romeinse dichter [[Gaius Valerius Catullus|Catullus]].

== Epigrammen in de Bijbel ==
Ook in het [[Oude Testament]] staan epigrammen.  De psalmen 16, 56, 57, 58, 59 en 60 worden beschreven als een "miktam" ([[Hebreeuws]]: מכתם), een ander woord voor epigram. Het woord wordt soms vertaald als "(stil) gebed" of "kleinood".

Een in KB (''Lexicon in Veteris Testamenti Libros'', door L. Koehler en W. Baumgartner, Leiden 1958), blz. 523, geopperde betekenis was "Boetpsalm", maar KB3 (''Hebräisches und aramäisches Lexikon zum Alten Testament'', door W. Baumgartner, 3de uitg., Leiden 1967-1996), blz. 551, 552, geeft als betekenis "epigram". Derhalve zouden de zes psalmen met het opschrift "miktam" epigrammen zijn van de talrijke episoden die erin worden beschreven.

[[Bestand:Onderdendam-Gevelstenen.JPG|thumb|Twee gevelstenen in [[Onderdendam]], tezamen een epigram:<br>Uil: “Kadt, gy moedt het weten ongegund brodt wordt veel gegeten”<br />Kat: “Ul, dit is een stuck daer ick op let  ick krieg dy noch wel bi de neck”<br>twee gevelstenen in [[Onderdendam]]]]
== Auteurs ==
Een beroemde collectie epigrammen uit de Griekse oudheid is de [[Anthologia Graeca]] met ruim 4000 epigrammen van meer dan 300 auteurs. Een beroemde schrijver van epigrammen uit de Romeinse oudheid was [[Marcus Valerius Martialis|Martialis]] (40-±103). In [[Engeland]] was [[John Owen (schrijver)|John Owen]] in de vroege [[17e eeuw]] een beroemd epigrammatist. [[Constantijn Huygens]] (1596-1687) schreef zeer veel epigrammen, zowel in het Nederlands (gepubliceerd in zijn ''Koren-bloemen'') als in het Latijn (gepubliceerd in zijn ''Momenta Desultoria''). Ook tijdgenoten [[Roemer Visscher]] (1547-1620) en [[Jeremias de Decker]] (1609-1666) schreven een omvangrijke reeks epigrammen. Moderne Nederlandse puntdichters waren [[Willem Hussem]] (1900-1974) en [[Kees Stip]] (1913-2001).

== Zie ook ==
* [[Hofje van Bakenes]]
* Een kortere puntige uitspraak heet een [[aforisme]]

== In Nederlandse vertaling ==
*''Goden. 150 epigrammen uit de Anthologia Graeca'', vert. [[Patrick Lateur]], 2017
*''Hoeders van de wijsheid. Griekse filosofen in 150 epigrammen'', vert. Patrick Lateur, 2009
*''Petronius. Klein geluk'', vert. [[Vincent Hunink]], 2008
*''Dichters hebben vele moeders. 150 literaire epigrammen uit de Anthologia Graeca'', vert. Patrick Lateur, 2007
*''Plato, Gedichten'', vert. Patrick Lateur, 2006
*''Zoete epigrammen. Gedichten over gelukkige liefde'', vert. [[Jan Pieter Guépin]], 2002
*''De Griekse liefde. Honderdvijftig epigrammen'', vert. [[Paul Claes]], 1997
*''Martialis. Romeinse epigrammen'', vert. [[Frans van Dooren]], 1996
*''De cicade op de speerpunt. De Griekse oudheid in 160 epigrammen'', vert. [[Hélène Nolthenius]], 1992
*''Sex en eros bij Martialis. 300 epigrammen'', vert. [[E.B. de Bruyn]], 1979

[[Categorie:Humor]]
[[Categorie:Dichtvorm]]

Terug naar Epigram.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Epigram"