1540: verschil tussen versies
Uiterlijk
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Link naar doorverwijspagina Ottomanen gewijzigd in Ottomaanse Rijk met DisamAssist. |
vanaf links naar hier; wijziging afbeeldingen volgt nog |
||
Regel 5: | Regel 5: | ||
== Gebeurtenissen == |
== Gebeurtenissen == |
||
;januari |
;januari |
||
*[[6 januari|6]] - [[Hendrik VIII van Engeland]] trouwt met [[Anna van Kleef (1515-1557)|Anna van Kleef |
*[[6 januari|6]] - [[Hendrik VIII van Engeland]] trouwt met [[Anna van Kleef (1515-1557)|Anna van Kleef]]. |
||
* In januari vinden in [[Lyon]] op last van de [[Inquisitie]] de eerste ketterverbrandingen van [[hugenoten]] plaats. |
|||
;februari |
|||
* [[23 februari|23]] - [[Francisco Vásquez de Coronado]] vertrekt vanuit [[Nieuw-Spanje]] noordwaarts op zoek naar de [[Zeven Steden van Cibola]]. |
|||
;april |
;april |
||
* [[16 april|16]] - [[Pedro de Anzures]] sticht [[Sucre (Bolivia)|Sucre]]. |
|||
* Paaszondag - Koning [[Afonso I van Kongo]] ontsnapt tijdens de hoogmis aan een moordaanslag. |
|||
* [[30 april|30]] - [[Concessio Carolina]]: [[Keizer Karel V|Karel V]] legt de stad [[Gent]] een nieuwe stadskeur op, waarmee de stedelijke autonomie feitelijk tot een einde komt. Einde van de [[Gentse Opstand (1539–1540)|Gentse Opstand]]. |
|||
*[[25 april|25]] - De plaats [[Ayacucho (stad)|Ayacucho]] in de [[Andes]] wordt gesticht door de Spaanse conquistador [[Francisco Pizarro]]. |
|||
*[[29 april|29]] - Omwille van het verzet van de Gentenaars tegen de door [[Keizer Karel V|Karel V]] opgelegde maatregelen komt de keizer terug naar zijn geboortestad. Hij ontvangt het stadsbestuur enkele keren in het [[Prinsenhof (Gent)|Prinsenhof]] en legt de stad in de grote zaal de [[Concessio Carolina]] op. Een aantal Gentse ingezetenen zitten op hun knieën voor hem, met een strop om de hals. Zeventien onder hen worden onthoofd, één verbrand. |
|||
;mei |
;mei |
||
* [[ |
* [[ mei|]] - [[ |]] de van [[]] de . |
||
* [[17 mei|17]] - [[slag bij Kannauj]]: [[Sher Shah Suri]], heerser van [[Bihar]], verslaat [[grootmogol]] [[Humayun]]. Hij laat zich uitroepen tot [[Sultan van Delhi]] en sticht de [[Suridynastie]]. |
|||
* [[23 mei|23]] - Tijdens de [[Heilig Bloedprocessie Boxtel)|Heilig Bloedprocessie]] in Boxtel raakt door de meegevoerde toortsen een hooibaal in brand. Het vuur slaat over en het halve dorp brandt af. |
|||
;juni |
;juni |
||
* [[1 juni|1]] - |
* [[1 juni|1]] - [[Edict van Fontainebleau (1540)|Edict van Fontainebleau]] het [[protestantisme]] "hoogverraad aan God" de . |
||
* [[10 juni|10]] - [[Thomas Cromwell]] wordt gearresteerd en uit zijn functies ontheven. |
|||
;juli |
;juli |
||
* [[9 juli|9]] - Koning [[Hendrik VIII van Engeland]] laat zijn huwelijk met |
* [[9 juli|9]] - Koning [[Hendrik VIII van Engeland]] laat zijn huwelijk met [[Anna van Kleef (1515-1557)|Anna van Kleef]], nietig verklaren. |
||
* [[14 juli|14]] - Stichting van [[Buenaventura (Colombia)|Buenaventura]] door [[Juan de Ladrilleros]] |
|||
;augustus |
;augustus |
||
* [[8 augustus|8]] - [[Hendrik VIII van Engeland]] trouwt voor de vijfde maal, met [[Catharina Howard]]. |
|||
* [[13 augustus|13]] - [[Keizer Karel V]] arriveert met groot gevolg in Amsterdam. In het [[Grote zonnejaar]] zijn hitte en stank er ondraaglijk, en er is nauwelijks drinkwater beschikbaar. Karel breekt zijn bezoek af en komt nooit meer terug in de stad. |
|||
* [[20 augustus|20]] - Huwelijk van [[René van Chalon]] en [[Anna van Lotharingen]]. |
|||
* augustus - Huwelijk van [[Johannes Calvijn]] met [[Idelette de Bure]] |
|||
;september |
;september |
||
* [[27 september|27]] – De Sociëteit van Jezus, bekend als de [[jezuïeten]], wordt |
* [[27 september|27]] – De Sociëteit van Jezus, bekend als de [[jezuïeten]], wordt door [[paus Paulus III]]. |
||
* september - [[García López de Cárdenas]] wordt door [[Francisco Vásquez de Coronado]] uitgezonden, bereikt de [[Colorado (rivier)|Colorado]] en ziet als eerste Europeaan de [[Grand Canyon]]. |
|||
;oktober |
;oktober |
||
* [[11 oktober|11]] - |
* [[11 oktober|11]] - [[ ]] [[]]. |
||
*[[18 oktober|18]] - [[Engelbert van den Daele]] wordt kanselier van Brabant. |
|||
;december |
;december |
||
* [[16 december|16]] - [[Keizer Karel V]] vaardigt als koning van Spanje een edict uit, waarin [[Maranen]] met straf worden bedreigd als ze heimelijk de joodse godsdienst belijden. |
* [[16 december|16]] - [[Keizer Karel V]] vaardigt als koning van Spanje een edict uit, waarin [[Maranen]] met straf worden bedreigd als ze heimelijk de joodse godsdienst belijden. |
||
;zonder datum |
;zonder datum |
||
* [[Pedro de Valdivia]] begint de verovering van [[Chili]]. |
|||
* De [[zomer]] van 1540, ook wel ''het [[grote zonnejaar]]'' genoemd, is uitzonderlijk lang, warm en droog en duurt zeven maanden. Naar aanleiding hiervan besluiten veel boeren [[wijn]] aan te planten. |
|||
* [[Francisco de Montejo, el mozo|Francisco de Montejo]] begint de verovering van [[Yucatán (schiereiland)|Yucatán]]. |
|||
* De stad [[Nijkerk (stad)|Nijkerk]] wordt door brand vrijwel volledig verwoest. |
|||
* De [[Krimtartaren]] en het [[kanaat Kazan]] vallen [[Moscovië]] aan, maar worden teruggedrongen. |
|||
* Voor het eerst ziet een Europeaan, de [[Spaanse Rijk|Spanjaard]] [[García López de Cárdenas]], de [[Grand Canyon]] in de huidige Amerikaanse staat [[Arizona (staat)|Arizona]]. |
|||
* [[Grote zonnejaar]]: De [[zomer]] van dit jaar is in West- en Midden-Europa uitzonderlijk lang, warm en droog |
|||
* Bhuvanaikabahu VII, [[lijst van regeerders van Ceylon|koning van Ceylon]], stuurt een ambassadeur naar [[Lissabon]]. |
|||
* [[Hernando de Soto (ontdekkingsreiziger)|Hernando de Soto]] trekt met zijn expeditie door de [[Appalachen]]. |
|||
* [[Alvar Núñez Cabeza de Vaca]] leidt een kolonisatie-expeditie naar [[Rio de la Plata]]. |
|||
* [[Melchior Díaz]] ontdekt de monding van de [[Colorado (rivier)|Colorado]] en stelt vast dat de [[Golf van Californië]] geen tweede uitgang heeft. |
|||
* [[Hernando de Alarcón]], met een bevoorradingsexpeditie voor [[Francisco Vazquez de Coronado]], vaart de [[Golf van Californië]] op tot aan de [[Colorado (rivier)|Colorado]], en vervolgens eindweegs rivieropwaarts. |
|||
* Oprichting van de [[Michoacaanse Universiteit van San Nicolás de Hidalgo]], de oudste universiteit op het [[Amerika (werelddelen|Amerikaanse]] vasteland. |
|||
* Stichting van de stad [[Ternopil]]. |
|||
* [[António de Faria]] leidt de eerste Europese expeditie naar [[Champa]] (Noord-Vietnam) en [[Hainan]]. |
|||
* [[Stadsbrand van Nijkerk]] |
|||
* [[Stadsbrand van Vianen]] |
|||
* De Portugezen bouwen [[Fort Kalamata]] op [[Ternate (eiland)|Ternate]]. |
|||
* Stichting van het [[koninkrijk Imerina]] op het eiland [[Madagaskar]] door koning [[Andriamanelo]] (jaartal bij benadering) |
|||
== Literatuur == |
|||
* [[Petrus Apianus]]: ''Astronomicum Caesareum'' |
|||
* [[Thomas Elyot]]: ''The Defence of Good Women'' |
|||
* [[Georg Foster (componist)|Georg Foster]]: ''Der ander theyl kurtzweiliger guter frischer Teutscher Liedlein zu singen vast lustig'' |
|||
* [[Jan z Lublina]]: ''Tabulatura Ioannis de Lyublyn Canonic[orum] Reg[u]lariu[m] de Crasnyk'' |
|||
* [[Rheticus]]: ''[[Narratio Prima]]'' |
|||
* [[Georg Wickram]]: ''Der verlorene Sohn'' |
|||
* [[Willem van Zuylen van Nijevelt]] (toekenning onzeker): ''[[Souterliedekens]]'' |
|||
== Beeldende kunst == |
== Beeldende kunst == |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Bestand:Accademia - St John the Baptist by Titian Cat314.jpg|[[Titiaan]]: ''[[Johannes de Doper (Titiaan)|Johannes de Doper]]'' <!-- (9) --> |
|||
Bestand:Marinus Claesz. van Reymerswaele 005.jpg|''Twee belastingontvangers'' (ca. 1540) [[Marinus van Reymerswale]], [[National Gallery (Londen)|National Gallery]] |
Bestand:Marinus Claesz. van Reymerswaele 005.jpg|''Twee belastingontvangers'' (ca. 1540) [[Marinus van Reymerswale]], [[National Gallery (Londen)|National Gallery]] |
||
Bestand:2729 - Firenze - Baccio Bandinelli - Monumento a Giovanni delle Bande Nere - Foto Giovanni Dall'Orto, 27-Oct-2007.jpg|''Giovanni delle Bande Nere'' (1540) [[Baccio Bandinelli]], Florence |
Bestand:2729 - Firenze - Baccio Bandinelli - Monumento a Giovanni delle Bande Nere - Foto Giovanni Dall'Orto, 27-Oct-2007.jpg|''Giovanni delle Bande Nere'' (1540) [[Baccio Bandinelli]], Florence |
||
Regel 47: | Regel 75: | ||
</gallery> |
</gallery> |
||
== |
== == |
||
* [[Vorstendom Calenberg|Calenberg]] - [[Erik I van Brunswijk-Calenberg-Göttingen|Erik I]] opgevolgd door zijn zoon [[Erik II van Brunswijk-Calenberg-Göttingen|Erik II]] |
|||
* [[Friesland]], [[Overijssel]], [[heerlijkheid Groningen|Groningen]] en [[Drenthe]] (stadhouder) - [[Georg Schenck van Toutenburg]] opgevolgd door [[Maximiliaan van Egmont]] |
|||
* [[Holland]] en [[graafschap Zeeland|Zeeland]] (stadhouder) - [[Antoon I van Lalaing]] opgevolgd door [[René van Chalon]] |
|||
* [[Oost-Hongarije]] - [[Johan Zápolya]] opgevolgd door zijn zoon [[Johan II Sigismund Zápolya]] onder regentschap van diens moeder [[Isabella van Polen]] |
|||
* [[hertogdom Mantua|Mantua]] en [[markgraafschap Monferrato|Monferrato]] - [[Federico II Gonzaga]] opgevolgd door zijn zoon [[Francesco III Gonzaga]] |
|||
* [[Montenegro]] - [[Vasilije I]] opgevolgd door [[Nikodim]], op zijn beurt opgevolgd door [[Romil]] |
|||
* [[Oost-Friesland]] - [[Enno II]] opgevolgd door zijn zoon [[Edzard II]] |
|||
== Afbeeldingen == |
|||
<!-- |
|||
[[Drommedaris (Enkhuizen)]] - [[Waltastins]] |
|||
--> |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
Bestand:Brugg - Lateinschulhaus (1640) IMG 6737 ShiftN.jpg|''Lateinschulhaus'', Brugg, Zwitserland (1540) |
Bestand:Brugg - Lateinschulhaus (1640) IMG 6737 ShiftN.jpg|''Lateinschulhaus'', Brugg, Zwitserland (1540) |
||
Regel 54: | Regel 94: | ||
== Geboren == |
== Geboren == |
||
* [[23 januari]] - [[Magdalena van Mansfeld]], Duits edelvrouw |
|||
;mei |
|||
* [[25 januari]] - [[Edmund Campion]], Engels jezuïet |
|||
* [[16 mei|16]] - [[Paschalis Baylon]], Spaans franciscaan en heilige (overleden [[1592]]) |
|||
* [[28 januari]] - [[Ludolph van Ceulen]], Duits-Nederlands wiskundige |
|||
;juli |
|||
* [[20 februari]] - [[Cornelius van Hille]], Zuid-Nederlands predikant |
|||
* [[11 juli|11]] - [[Adolf van Nassau (1540-1568)|Adolf van Nassau]], geboren in [[Dillenburg (stad)|Dillenburg]] |
|||
* [[17 maart]] - [[Bernhard VII van Anhalt]], Duits edelman |
|||
;augustus |
|||
* [[9 mei]] - [[Maharana Pratap]], koning van Mewar (1572-1597) |
|||
* [[5 augustus|5]] - [[Josephus Justus Scaliger]], geboren in [[Agen]], een Franse protestantse historicus, humanist, dichter, en hoogleraar aan de [[universiteit Leiden|Leidse universiteit]] |
|||
* [[16 mei]] - [[Paschalis Baylon]], Spaans monnik |
|||
;datum onbekend |
|||
* [[18 mei]] - [[Evert IV Zoudenbalch]], Nederlands politicus |
|||
* [[Filips van Marnix van Sint-Aldegonde|Filips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde]] (te [[Brussel (stad)|Brussel]]), Zuid-Nederlands schrijver, assistent van Willem van Oranje, mogelijk auteur van het [[Wilhelmus]] |
|||
* [[3 juni]] - [[Karel II van Oostenrijk]], aartshertog van Binnen-Oostenrijk |
|||
* [[Gasparo da Salo]], waarschijnlijk de man die de definitieve vorm van de [[cello]] heeft gemaakt |
|||
* [[29 juni]] - [[Ana de Mendoza y de la Cerda]], Spaans edelvrouw |
|||
* [[7 juli]] - [[Johan II Sigismund Zápolya]], vorst van Oost-Hongarije (1540-1571) |
|||
* [[11 juli]] - [[Adolf van Nassau (1540-1568)|Adolf van Nassau]], Duits edelman |
|||
* [[16 juli]] - [[Alfonso Carafa]], Napolitaans kardinaal |
|||
* [[31 juli]] - [[Frans II van Nevers]], Frans edelman |
|||
* [[5 augustus]] - [[Josephus Justus Scaliger]], Frans historicus |
|||
* [[25 augustus]] - [[Catherine Grey]], Engels edelman |
|||
* [[26 augustus]] - [[Magnus van Lijfland]], koning van Lijfland |
|||
* [[27 september]] - [[Ostilio Ricci]], Italiaans wiskundige |
|||
* [[17 oktober]] - [[Jan van Foreest (1540-1580)|Jan van Foreest]], Nederlands politicus |
|||
* [[12 november]] - [[Anna van Palts-Veldenz]], Duits edelvrouw |
|||
* [[16 november]]] - [[Cecilia van Zweden (1540-1627)|Cecilia van Zweden]], Zweeds prinses |
|||
* [[8 december]] - [[Giovanni Vincenzo Gonzaga]], Italiaans kardinaal |
|||
* [[12 december]] - [[Christopher Hatton]], Engels staatsman |
|||
* [[José de Acosta]], Spaans jezuïet en historicus |
|||
* [[Denijs Calvaert]], Zuid-Nederlands kunstschilder |
|||
* [[Leonard van Casembroot]], Zuid-Nederlands politicus |
|||
* [[Adolf van Cortenbach]], Zuid-Nederlands veldheer |
|||
* [[Pauwels Franck]], Zuid-Nederlands kunstschilder |
|||
* [[Conrad VI Kettler]], Nederlands edelman |
|||
* [[Lettice Knollys]], Engels hofdame |
|||
* [[Herman Georg van Limburg Stirum]], Nederlands edelman |
|||
* [[Eleonor van Longueville]], Frans edelman |
|||
* [[Filips van Marnix van Sint-Aldegonde]], Nederlands diplomaat en schrijver |
|||
* [[Amalia van Nieuwenaar-Alpen]], Nederlands edelvrouw |
|||
* [[Dirck Pietersz van Nierop]], Nederlands anabaptistenleider |
|||
* [[Sanggye Rinchen]], Tibetaans geestelijk leider |
|||
* [[Maarten Schenk van Nydeggen]], Nederlands veldheer |
|||
* [[Cornelius Schonaeus]], Nederlands schrijver |
|||
* [[Hans Speckaert]], Zuid-Nederlands kunstschilder |
|||
* [[Nicolò Stizzìa]], Siciliaans geestelijke en jurist |
|||
* [[Simon Syrenius]], Pools botanicus |
|||
* [[Willem Taelboom]], Zuid-Nederlands theoloog |
|||
* [[Olivier van den Tympel]], Nederlands veldheer |
|||
* [[François Viète]], Frans wiskundige |
|||
* [[Josyne van Beethoven]], Zuid-Nederlands hekserijveroordeelde (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Gilles van Berlaymont]], Zuid-Nederlands staatsman (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Peter Binsfeld]], Duits theoloog (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Amelis van den Bouckhorst]], Nederlands edelman (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Joris van Bracle]], Zuid-Nederlands politicus (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Palamedes van Chalon]], Nederlands aristocraat (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Margaret Clifford]], Engels edelvrouw (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Francis Drake]], Engels kaper en ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Hiëronymus Francken (I)|Hiëronymus Francken]], Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Augustijn van Hernighem]], Zuid-Nederlands dagboekschrijver (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Adam van Haren]], Nederlands staatsman (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Jean Le Saive I]], Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Hojo Ujiteru]], Japans samoerai (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Johan Ingenhuys]], Nederlands koopman en politicus (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Pieter Keyser]], Nederlands zeevaarder (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Bernardo Morando]], Venetiaans-Pools architect (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Mimar Davud Ağa]], Turks architect (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Jakob Muys van Holy]], Nederlands politicus (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Antonio Pérez (staatsman)|Antonio Pérez]], Spaans staatsman (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Simone Peterzano]], Italiaans kunstschilder (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Pieter Pietersz.]], Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Jacob van Quesnoy]], Nederlands jurist (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Herman de Ruyter]], Nederlands geuzenleider (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Gilles de Souvré]], Frans veldheer (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Jerome Tseraerts]], Zuid-Nederlands edelman (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Santiago de Vera]], Spaans koloniaal bestuurder (jaartal bij benadering) |
|||
== Overleden == |
== Overleden == |
||
* [[27 januari]] - [[Angela Merici]] (~65), Italiaans kloosterstichtster |
|||
;juli |
|||
* [[2 februari]] - [[Georg Schenck van Toutenburg]], Duits-Nederlands staatsman |
|||
* [[28 juli|28]] - [[Thomas Cromwell]], Engels staatsman, (executie op last van [[Hendrik VIII van Engeland|Hendrik VIII]]) |
|||
* [[22 februari]] - [[Ferrante d'Este]] (~62), Italiaans edelman |
|||
;augustus |
|||
* [[21 maart]] - [[John de Vere (1482-1540)|John de Vere]] (~57), Engels hoveling |
|||
*[[24 augustus|24]] - [[Parmigianino]] (37), Italiaanse schilder en etser |
|||
* [[15 april]] - [[Cornelia van Wulfschkercke]], Zuid-Nederlands miniaturist |
|||
*[[28 augustus|28]] - [[Frederik II Gonzaga]] (40), markgraaf en hertog |
|||
* [[21 april]] - [[Alfons van Portugal (1509-1540)|Alfons van Portugal]] (30), Portugees prins en kardinaal |
|||
;datum onbekend |
|||
* [[6 mei]] - [[Juan Luis Vives]] (47), Spaans filosoof |
|||
* [[Johann Faust|Dokter Johannes Faust]], een spraakmakend [[medicus]] die ook [[astrologie]], [[scheikunde]] en [[filosofie]] had gestudeerd |
|||
* [[22 mei]] - [[Francesco Guicciardini]] (57), Florentijns politicus en geschiedschrijver |
|||
* [[Carolus Souliaert]], [[Franco-Vlaamse School|Nederlandse polyfonist]] |
|||
* [[27 juni]] - [[Antonio Montesino]] (~64), Spaans monnik |
|||
* [[28 juni]] - [[Federico II Gonzaga]] (40), markgraaf en hertog van Mantua en Monferrato |
|||
* juni - [[Annibale II Bentivoglio]] (~72), Italiaans legerleider |
|||
* [[22 juli]] - [[Johan Zápolya]] (53), koning van Hongarije (1526-1540) |
|||
* [[28 juli]] - [[Thomas Cromwell]], Engels staatsman (executie) |
|||
* [[30 juli]] - [[Thomas Abel]], Engels priester (executie) |
|||
* 30 juli - [[Erik I van Brunswijk-Calenberg-Göttingen]] (70), Duits edelman |
|||
* [[5 augustus]] - [[Jean Jonglet]] (~60), Zuid-Nederlands diplomaat |
|||
* [[15 augustus]] - [[Johannes de Witte]] (65), Zuid-Nederlands humanist |
|||
* [[20 augustus]] - [[Guillaume Budé]] (73), Frans classicus |
|||
* [[24 augustus]] - [[Parmigianino]] (37), Italiaans kunstschilder |
|||
* [[29 augustus]] - [[Jan Latalski]] (~77), Pools prelaat |
|||
* [[2 september]] - [[Dawit II]] (~44), keizer van Ethiopië (1508-1540) |
|||
* [[14 september]] - [[William Kingston]] (~64), Engels hoveling |
|||
* [[20 september]] - [[Eduard van Guimarães]] (24), Portugees prins |
|||
* [[24 september]] - [[Enno II]] (~35), graaf van Oost-Friesland |
|||
* [[4 november]] - [[Marcus Laurinus]] (52), Zuid-Nederlands humanist |
|||
* [[4 december]] - [[William Sandys]] (~70), Engels diplomaat |
|||
* [[10 december]] - [[Jan van Horne (1480-1540)|Jan van Horne]] (~60), Zuid-Nederlands edelman |
|||
* [[Lodewijk van Bodegem]] (~70), Zuid-Nederlands architect |
|||
* [[Adolf van Bourgondië]] (~51), Nederlands edelman |
|||
* [[Nicolaas Cop]] (~39), Zwitsers kerkhervormer |
|||
* [[Rosso Fiorentino]] (~46), Italiaans kunstschilder |
|||
* [[Sigismund Holbein]], Duits kunstschilder |
|||
* [[Gerard Horenbout]], Zuid-Nederlands kunstschilder |
|||
* [[Antoon I van Lalaing]] (~60), Zuid-Nederlands edelman |
|||
* [[Mac Dang Dung]], kroonprins van Vietnam |
|||
* [[Giovanni Nevizzano]] (~50), Italiaans jurist |
|||
* [[Balthasar Oomkens van Esens]], Oost-Fries edelman |
|||
* [[Rinchen Öser]] (~87), Tibetaans geestelijk leider |
|||
* [[Carolus Souliaert]], Zuid-Nederlands componist |
|||
* [[Jean Clouet]], Zuid-Nederlands-Frans kunstenaar (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Tristão da Cunha]], Portugees ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Johann Faust]], Duits geneesheer en alchemist (jaartal bij benadering) |
|||
* [[Francesco de Layolle]] (~48), Italiaans componist (jaartal bij benadering) |
|||
{{Commonscat|1540}} |
{{Commonscat|1540}} |
Versie van 12 apr 2024 23:21
1540 | ||
Eeuwen: | 15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw | |
Decennia: | 1530-1539 · 1540-1549 · 1550-1559 | |
Jaren: | << · < · 1539 · 1540 · 1541 · > · >> | |
![]() | ||
Ab urbe condita: | 2293 MMCCXCIII | |
Armeense jaartelling: | 989 – 990 ԹՎ ՋՁԹ – ՋՂ | |
Chinese jaartelling: | 4236 – 4237 丙亥 – 丁子 | |
Christelijke jaartelling: | 1540 MDXL | |
Ethiopische jaartelling: | 1532 – 1533 | |
Hebreeuwse jaartelling: | 5300 – 5301 | |
Hindoekalenders: | ||
- Vikram Samvat | 1595 – 1596 | |
- Shaka Samvat | 1462 – 1463 | |
- Kali yuga | 4641 – 4642 | |
Iraanse jaartelling: | 918 – 919 ۹۱۸ – ۹۱۹ | |
Islamitische jaartelling: | 946 – 947 ٩٤٧ – ٩٤٦ | |
Maçonnieke jaartelling: | 5539 – 5540 | |
![]() |
Het jaar 1540 (in Romeinse cijfers MDXL) was een schrikkeljaar dat op een donderdag begon. Het was het 40e jaar van de 16e eeuw.
Gebeurtenissen
- januari
- 6 - Hendrik VIII van Engeland trouwt met Anna van Kleef.
- februari
- 23 - Francisco Vásquez de Coronado vertrekt vanuit Nieuw-Spanje noordwaarts op zoek naar de Zeven Steden van Cibola.
- april
- 16 - Pedro de Anzures sticht Sucre.
- 30 - Concessio Carolina: Karel V legt de stad Gent een nieuwe stadskeur op, waarmee de stedelijke autonomie feitelijk tot een einde komt. Einde van de Gentse Opstand.
- mei
- 12 - Karel V legt de eerste steen van het Spanjaardenkasteel in Gent dat de stad in bedwang moet houden.
- 17 - slag bij Kannauj: Sher Shah Suri, heerser van Bihar, verslaat grootmogol Humayun. Hij laat zich uitroepen tot Sultan van Delhi en sticht de Suridynastie.
- juni
- 1 - Edict van Fontainebleau: Koning Frans I van Frankrijk verklaart het protestantisme "hoogverraad aan God". Begin van de protestantenvervolgingen in Frankrijk.
- 10 - Thomas Cromwell wordt gearresteerd en uit zijn functies ontheven.
- juli
- 9 - Koning Hendrik VIII van Engeland laat zijn huwelijk met Anna van Kleef, nietig verklaren.
- 14 - Stichting van Buenaventura door Juan de Ladrilleros
- augustus
- 8 - Hendrik VIII van Engeland trouwt voor de vijfde maal, met Catharina Howard.
- 20 - Huwelijk van René van Chalon en Anna van Lotharingen.
- augustus - Huwelijk van Johannes Calvijn met Idelette de Bure
- september
- 27 – De Sociëteit van Jezus, bekend als de jezuïeten, wordt officieel erkend door paus Paulus III in de bul Regimini militantis Ecclesiae.
- september - García López de Cárdenas wordt door Francisco Vásquez de Coronado uitgezonden, bereikt de Colorado en ziet als eerste Europeaan de Grand Canyon.
- oktober
- 11 - Graafschap Gavere wordt verheven tot een prinsdom.
- december
- 16 - Keizer Karel V vaardigt als koning van Spanje een edict uit, waarin Maranen met straf worden bedreigd als ze heimelijk de joodse godsdienst belijden.
- zonder datum
- Pedro de Valdivia begint de verovering van Chili.
- Francisco de Montejo begint de verovering van Yucatán.
- De Krimtartaren en het kanaat Kazan vallen Moscovië aan, maar worden teruggedrongen.
- Grote zonnejaar: De zomer van dit jaar is in West- en Midden-Europa uitzonderlijk lang, warm en droog
- Hernando de Soto trekt met zijn expeditie door de Appalachen.
- Alvar Núñez Cabeza de Vaca leidt een kolonisatie-expeditie naar Rio de la Plata.
- Melchior Díaz ontdekt de monding van de Colorado en stelt vast dat de Golf van Californië geen tweede uitgang heeft.
- Hernando de Alarcón, met een bevoorradingsexpeditie voor Francisco Vazquez de Coronado, vaart de Golf van Californië op tot aan de Colorado, en vervolgens eindweegs rivieropwaarts.
- Oprichting van de Michoacaanse Universiteit van San Nicolás de Hidalgo, de oudste universiteit op het Amerikaanse vasteland.
- Stichting van de stad Ternopil.
- António de Faria leidt de eerste Europese expeditie naar Champa (Noord-Vietnam) en Hainan.
- Stadsbrand van Nijkerk
- Stadsbrand van Vianen
- De Portugezen bouwen Fort Kalamata op Ternate.
- Stichting van het koninkrijk Imerina op het eiland Madagaskar door koning Andriamanelo (jaartal bij benadering)
Literatuur
- Petrus Apianus: Astronomicum Caesareum
- Thomas Elyot: The Defence of Good Women
- Georg Foster: Der ander theyl kurtzweiliger guter frischer Teutscher Liedlein zu singen vast lustig
- Jan z Lublina: Tabulatura Ioannis de Lyublyn Canonic[orum] Reg[u]lariu[m] de Crasnyk
- Rheticus: Narratio Prima
- Georg Wickram: Der verlorene Sohn
- Willem van Zuylen van Nijevelt (toekenning onzeker): Souterliedekens
Beeldende kunst
-
Twee belastingontvangers (ca. 1540) Marinus van Reymerswale, National Gallery
-
Giovanni delle Bande Nere (1540) Baccio Bandinelli, Florence
-
Detail van portret door Johan Stefan van Kalkar
Opvolging
- Calenberg - Erik I opgevolgd door zijn zoon Erik II
- Friesland, Overijssel, Groningen en Drenthe (stadhouder) - Georg Schenck van Toutenburg opgevolgd door Maximiliaan van Egmont
- Holland en Zeeland (stadhouder) - Antoon I van Lalaing opgevolgd door René van Chalon
- Oost-Hongarije - Johan Zápolya opgevolgd door zijn zoon Johan II Sigismund Zápolya onder regentschap van diens moeder Isabella van Polen
- Mantua en Monferrato - Federico II Gonzaga opgevolgd door zijn zoon Francesco III Gonzaga
- Montenegro - Vasilije I opgevolgd door Nikodim, op zijn beurt opgevolgd door Romil
- Oost-Friesland - Enno II opgevolgd door zijn zoon Edzard II
Afbeeldingen
-
Lateinschulhaus, Brugg, Zwitserland (1540)
-
Palazzo Doria Tursi, Genua (1540)
Geboren
- 23 januari - Magdalena van Mansfeld, Duits edelvrouw
- 25 januari - Edmund Campion, Engels jezuïet
- 28 januari - Ludolph van Ceulen, Duits-Nederlands wiskundige
- 20 februari - Cornelius van Hille, Zuid-Nederlands predikant
- 17 maart - Bernhard VII van Anhalt, Duits edelman
- 9 mei - Maharana Pratap, koning van Mewar (1572-1597)
- 16 mei - Paschalis Baylon, Spaans monnik
- 18 mei - Evert IV Zoudenbalch, Nederlands politicus
- 3 juni - Karel II van Oostenrijk, aartshertog van Binnen-Oostenrijk
- 29 juni - Ana de Mendoza y de la Cerda, Spaans edelvrouw
- 7 juli - Johan II Sigismund Zápolya, vorst van Oost-Hongarije (1540-1571)
- 11 juli - Adolf van Nassau, Duits edelman
- 16 juli - Alfonso Carafa, Napolitaans kardinaal
- 31 juli - Frans II van Nevers, Frans edelman
- 5 augustus - Josephus Justus Scaliger, Frans historicus
- 25 augustus - Catherine Grey, Engels edelman
- 26 augustus - Magnus van Lijfland, koning van Lijfland
- 27 september - Ostilio Ricci, Italiaans wiskundige
- 17 oktober - Jan van Foreest, Nederlands politicus
- 12 november - Anna van Palts-Veldenz, Duits edelvrouw
- 16 november] - Cecilia van Zweden, Zweeds prinses
- 8 december - Giovanni Vincenzo Gonzaga, Italiaans kardinaal
- 12 december - Christopher Hatton, Engels staatsman
- José de Acosta, Spaans jezuïet en historicus
- Denijs Calvaert, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Leonard van Casembroot, Zuid-Nederlands politicus
- Adolf van Cortenbach, Zuid-Nederlands veldheer
- Pauwels Franck, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Conrad VI Kettler, Nederlands edelman
- Lettice Knollys, Engels hofdame
- Herman Georg van Limburg Stirum, Nederlands edelman
- Eleonor van Longueville, Frans edelman
- Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, Nederlands diplomaat en schrijver
- Amalia van Nieuwenaar-Alpen, Nederlands edelvrouw
- Dirck Pietersz van Nierop, Nederlands anabaptistenleider
- Sanggye Rinchen, Tibetaans geestelijk leider
- Maarten Schenk van Nydeggen, Nederlands veldheer
- Cornelius Schonaeus, Nederlands schrijver
- Hans Speckaert, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Nicolò Stizzìa, Siciliaans geestelijke en jurist
- Simon Syrenius, Pools botanicus
- Willem Taelboom, Zuid-Nederlands theoloog
- Olivier van den Tympel, Nederlands veldheer
- François Viète, Frans wiskundige
- Josyne van Beethoven, Zuid-Nederlands hekserijveroordeelde (jaartal bij benadering)
- Gilles van Berlaymont, Zuid-Nederlands staatsman (jaartal bij benadering)
- Peter Binsfeld, Duits theoloog (jaartal bij benadering)
- Amelis van den Bouckhorst, Nederlands edelman (jaartal bij benadering)
- Joris van Bracle, Zuid-Nederlands politicus (jaartal bij benadering)
- Palamedes van Chalon, Nederlands aristocraat (jaartal bij benadering)
- Margaret Clifford, Engels edelvrouw (jaartal bij benadering)
- Francis Drake, Engels kaper en ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering)
- Hiëronymus Francken, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Augustijn van Hernighem, Zuid-Nederlands dagboekschrijver (jaartal bij benadering)
- Adam van Haren, Nederlands staatsman (jaartal bij benadering)
- Jean Le Saive I, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Hojo Ujiteru, Japans samoerai (jaartal bij benadering)
- Johan Ingenhuys, Nederlands koopman en politicus (jaartal bij benadering)
- Pieter Keyser, Nederlands zeevaarder (jaartal bij benadering)
- Bernardo Morando, Venetiaans-Pools architect (jaartal bij benadering)
- Mimar Davud Ağa, Turks architect (jaartal bij benadering)
- Jakob Muys van Holy, Nederlands politicus (jaartal bij benadering)
- Antonio Pérez, Spaans staatsman (jaartal bij benadering)
- Simone Peterzano, Italiaans kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Pieter Pietersz., Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Jacob van Quesnoy, Nederlands jurist (jaartal bij benadering)
- Herman de Ruyter, Nederlands geuzenleider (jaartal bij benadering)
- Gilles de Souvré, Frans veldheer (jaartal bij benadering)
- Jerome Tseraerts, Zuid-Nederlands edelman (jaartal bij benadering)
- Santiago de Vera, Spaans koloniaal bestuurder (jaartal bij benadering)
Overleden
- 27 januari - Angela Merici (~65), Italiaans kloosterstichtster
- 2 februari - Georg Schenck van Toutenburg, Duits-Nederlands staatsman
- 22 februari - Ferrante d'Este (~62), Italiaans edelman
- 21 maart - John de Vere (~57), Engels hoveling
- 15 april - Cornelia van Wulfschkercke, Zuid-Nederlands miniaturist
- 21 april - Alfons van Portugal (30), Portugees prins en kardinaal
- 6 mei - Juan Luis Vives (47), Spaans filosoof
- 22 mei - Francesco Guicciardini (57), Florentijns politicus en geschiedschrijver
- 27 juni - Antonio Montesino (~64), Spaans monnik
- 28 juni - Federico II Gonzaga (40), markgraaf en hertog van Mantua en Monferrato
- juni - Annibale II Bentivoglio (~72), Italiaans legerleider
- 22 juli - Johan Zápolya (53), koning van Hongarije (1526-1540)
- 28 juli - Thomas Cromwell, Engels staatsman (executie)
- 30 juli - Thomas Abel, Engels priester (executie)
- 30 juli - Erik I van Brunswijk-Calenberg-Göttingen (70), Duits edelman
- 5 augustus - Jean Jonglet (~60), Zuid-Nederlands diplomaat
- 15 augustus - Johannes de Witte (65), Zuid-Nederlands humanist
- 20 augustus - Guillaume Budé (73), Frans classicus
- 24 augustus - Parmigianino (37), Italiaans kunstschilder
- 29 augustus - Jan Latalski (~77), Pools prelaat
- 2 september - Dawit II (~44), keizer van Ethiopië (1508-1540)
- 14 september - William Kingston (~64), Engels hoveling
- 20 september - Eduard van Guimarães (24), Portugees prins
- 24 september - Enno II (~35), graaf van Oost-Friesland
- 4 november - Marcus Laurinus (52), Zuid-Nederlands humanist
- 4 december - William Sandys (~70), Engels diplomaat
- 10 december - Jan van Horne (~60), Zuid-Nederlands edelman
- Lodewijk van Bodegem (~70), Zuid-Nederlands architect
- Adolf van Bourgondië (~51), Nederlands edelman
- Nicolaas Cop (~39), Zwitsers kerkhervormer
- Rosso Fiorentino (~46), Italiaans kunstschilder
- Sigismund Holbein, Duits kunstschilder
- Gerard Horenbout, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Antoon I van Lalaing (~60), Zuid-Nederlands edelman
- Mac Dang Dung, kroonprins van Vietnam
- Giovanni Nevizzano (~50), Italiaans jurist
- Balthasar Oomkens van Esens, Oost-Fries edelman
- Rinchen Öser (~87), Tibetaans geestelijk leider
- Carolus Souliaert, Zuid-Nederlands componist
- Jean Clouet, Zuid-Nederlands-Frans kunstenaar (jaartal bij benadering)
- Tristão da Cunha, Portugees ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering)
- Johann Faust, Duits geneesheer en alchemist (jaartal bij benadering)
- Francesco de Layolle (~48), Italiaans componist (jaartal bij benadering)
Zie de categorie 1540 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.