1540: verschil tussen versies

1540
Eeuwen:	15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw
Decennia:	1530-1539 · 1540-1549 · 1550-1559
Jaren:	<< · < · 1539 · 1540 · 1541 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita:		2293 MMCCXCIII
Armeense jaartelling:		989 – 990 ԹՎ ՋՁԹ – ՋՂ
Chinese jaartelling:		4236 – 4237 丙亥 – 丁子
Christelijke jaartelling:		1540 MDXL
Ethiopische jaartelling:		1532 – 1533
Hebreeuwse jaartelling:		5300 – 5301
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1595 – 1596
- Shaka Samvat		1462 – 1463
- Kali yuga		4641 – 4642
Iraanse jaartelling:		918 – 919 ۹۱۸ – ۹۱۹
Islamitische jaartelling:		946 – 947 ٩٤٧ – ٩٤٦
Maçonnieke jaartelling:		5539 – 5540
Juliaanse kalender van 1540

Het jaar 1540 (in Romeinse cijfers MDXL) was een schrikkeljaar dat op een donderdag begon. Het was het 40e jaar van de 16e eeuw.

Gebeurtenissen[bewerken | brontekst bewerken]

januari

• 6 - Hendrik VIII van Engeland trouwt met Anna van Kleef.

februari

• 23 - Francisco Vásquez de Coronado vertrekt vanuit Nieuw-Spanje noordwaarts op zoek naar de Zeven Steden van Cibola.

april

• 16 - Pedro de Anzures sticht Sucre.
• 30 - Concessio Carolina: Karel V legt de stad Gent een nieuwe stadskeur op, waarmee de stedelijke autonomie feitelijk tot een einde komt. Einde van de Gentse Opstand.

mei

• 12 - Karel V legt de eerste steen van het Spanjaardenkasteel in Gent dat de stad in bedwang moet houden.
• 17 - slag bij Kannauj: Sher Shah Suri, heerser van Bihar, verslaat grootmogol Humayun. Hij laat zich uitroepen tot Sultan van Delhi en sticht de Suridynastie.

juni

• 1 - Edict van Fontainebleau: Koning Frans I van Frankrijk verklaart het protestantisme "hoogverraad aan God". Begin van de protestantenvervolgingen in Frankrijk.
• 10 - Thomas Cromwell wordt gearresteerd en uit zijn functies ontheven.

juli

• 9 - Koning Hendrik VIII van Engeland laat zijn huwelijk met Anna van Kleef, nietig verklaren.
• 14 - Stichting van Buenaventura door Juan de Ladrilleros

augustus

• 8 - Hendrik VIII van Engeland trouwt voor de vijfde maal, met Catharina Howard.
• 20 - Huwelijk van René van Chalon en Anna van Lotharingen.
• augustus - Huwelijk van Johannes Calvijn met Idelette de Bure

september

• 27 – De Sociëteit van Jezus, bekend als de jezuïeten, wordt officieel erkend door paus Paulus III in de bul Regimini militantis Ecclesiae.
• september - García López de Cárdenas wordt door Francisco Vásquez de Coronado uitgezonden, bereikt de Colorado en ziet als eerste Europeaan de Grand Canyon.

oktober

• 11 - Graafschap Gavere wordt verheven tot een prinsdom.

december

• 16 - Keizer Karel V vaardigt als koning van Spanje een edict uit, waarin Maranen met straf worden bedreigd als ze heimelijk de joodse godsdienst belijden.

zonder datum

• Pedro de Valdivia begint de verovering van Chili.
• Francisco de Montejo begint de verovering van Yucatán.
• De Krimtartaren en het kanaat Kazan vallen Moscovië aan, maar worden teruggedrongen.
• Grote zonnejaar: De zomer van dit jaar is in West- en Midden-Europa uitzonderlijk lang, warm en droog
• Hernando de Soto trekt met zijn expeditie door de Appalachen.
• Alvar Núñez Cabeza de Vaca leidt een kolonisatie-expeditie naar Rio de la Plata.
• Melchior Díaz ontdekt de monding van de Colorado en stelt vast dat de Golf van Californië geen tweede uitgang heeft.
• Hernando de Alarcón, met een bevoorradingsexpeditie voor Francisco Vazquez de Coronado, vaart de Golf van Californië op tot aan de Colorado, en vervolgens eindweegs rivieropwaarts.
• Oprichting van de Michoacaanse Universiteit van San Nicolás de Hidalgo, de oudste universiteit op het Amerikaanse vasteland.
• Stichting van de stad Ternopil.
• António de Faria leidt de eerste Europese expeditie naar Champa (Noord-Vietnam) en Hainan.
• Stadsbrand van Nijkerk
• Stadsbrand van Vianen
• De Portugezen bouwen Fort Kalamata op Ternate.
• Stichting van het koninkrijk Imerina op het eiland Madagaskar door koning Andriamanelo (jaartal bij benadering)

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

• Petrus Apianus: Astronomicum Caesareum
• Thomas Elyot: The Defence of Good Women
• Georg Forster: Der ander theyl kurtzweiliger guter frischer Teutscher Liedlein zu singen vast lustig
• Jan z Lublina: Tabulatura Ioannis de Lyublyn Canonic[orum] Reg[u]lariu[m] de Crasnyk
• Rheticus: Narratio Prima
• Georg Wickram: Der verlorene Sohn
• Willem van Zuylen van Nijevelt (toekenning onzeker): Souterliedekens

Beeldende kunst[bewerken | brontekst bewerken]

• 
  Agnolo Bronzino: Portret van Lucrezia Panciatichi
• 
  Agnolo Bronzino: Portret van Bartolomeo Panciatichi
• 
  Titiaan: Johannes de Doper
• 
  Parmigianino: Lucretia
• 
  Titiaan: Alfonso d'Avalos spreekt zijn troepen toe

Opvolging[bewerken | brontekst bewerken]

• Calenberg - Erik I opgevolgd door zijn zoon Erik II
• Friesland, Overijssel, Groningen en Drenthe (stadhouder) - Georg Schenck van Toutenburg opgevolgd door Maximiliaan van Egmont
• Holland en Zeeland (stadhouder) - Antoon I van Lalaing opgevolgd door René van Chalon
• Oost-Hongarije - Johan Zápolya opgevolgd door zijn zoon Johan II Sigismund Zápolya onder regentschap van diens moeder Isabella van Polen
• Mantua en Monferrato - Federico II Gonzaga opgevolgd door zijn zoon Francesco III Gonzaga
• Montenegro - Vasilije I opgevolgd door Nikodim, op zijn beurt opgevolgd door Romil
• Oost-Friesland - Enno II opgevolgd door zijn zoon Edzard II

Afbeeldingen[bewerken | brontekst bewerken]

• 
  Anna van Kleef was volgens Hendrik VIII veel lelijker dan haar portret doet voorkomen
• 
  García López de Cárdenas ontdekt de Grand Canyon
• 
  Hernando de Soto steekt Mabila in brand in vergelding voor een aanval op zijn expeditie
• 
  Concessio Carolina
• 
  Expeditie van Francisco de Coronado
• 
  Graf van Enno II, Emden

Geboren[bewerken | brontekst bewerken]

• 23 januari - Magdalena van Mansfeld, Duits edelvrouw
• 25 januari - Edmund Campion, Engels jezuïet
• 28 januari - Ludolph van Ceulen, Duits-Nederlands wiskundige
• 20 februari - Cornelius van Hille, Zuid-Nederlands predikant
• 17 maart - Bernhard VII van Anhalt, Duits edelman
• 9 mei - Maharana Pratap, koning van Mewar (1572-1597)
• 16 mei - Paschalis Baylon, Spaans monnik
• 18 mei - Evert IV Zoudenbalch, Nederlands politicus
• 3 juni - Karel II van Oostenrijk, aartshertog van Binnen-Oostenrijk
• 29 juni - Ana de Mendoza y de la Cerda, Spaans edelvrouw
• 7 juli - Johan II Sigismund Zápolya, vorst van Oost-Hongarije (1540-1571)
• 11 juli - Adolf van Nassau, Duits edelman
• 16 juli - Alfonso Carafa, Napolitaans kardinaal
• 31 juli - Frans II van Nevers, Frans edelman
• 5 augustus - Josephus Justus Scaliger, Frans historicus
• 25 augustus - Catherine Grey, Engels edelman
• 26 augustus - Magnus van Lijfland, koning van Lijfland
• 27 september - Ostilio Ricci, Italiaans wiskundige
• 17 oktober - Jan van Foreest, Nederlands politicus
• 12 november - Anna van Palts-Veldenz, Duits edelvrouw
• 16 november - Cecilia van Zweden, Zweeds prinses
• 8 december - Giovanni Vincenzo Gonzaga, Italiaans kardinaal
• 12 december - Christopher Hatton, Engels staatsman
• José de Acosta, Spaans jezuïet en historicus
• Denijs Calvaert, Zuid-Nederlands kunstschilder
• Leonard van Casembroot, Zuid-Nederlands politicus
• Adolf van Cortenbach, Zuid-Nederlands veldheer
• Pauwels Franck, Zuid-Nederlands kunstschilder
• Conrad VI Kettler, Nederlands edelman
• Lettice Knollys, Engels hofdame
• Herman Georg van Limburg Stirum, Nederlands edelman
• Eleonor van Longueville, Frans edelman
• Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, Nederlands diplomaat en schrijver
• Amalia van Nieuwenaar-Alpen, Nederlands edelvrouw
• Dirck Pietersz van Nierop, Nederlands anabaptistenleider
• Sanggye Rinchen, Tibetaans geestelijk leider
• Maarten Schenk van Nydeggen, Nederlands veldheer
• Cornelius Schonaeus, Nederlands schrijver
• Hans Speckaert, Zuid-Nederlands kunstschilder
• Nicolò Stizzìa, Siciliaans geestelijke en jurist
• Simon Syrenius, Pools botanicus
• Willem Taelboom, Zuid-Nederlands theoloog
• Olivier van den Tympel, Nederlands veldheer
• François Viète, Frans wiskundige
• Josyne van Beethoven, Zuid-Nederlands hekserijveroordeelde (jaartal bij benadering)
• Gilles van Berlaymont, Zuid-Nederlands staatsman (jaartal bij benadering)
• Peter Binsfeld, Duits theoloog (jaartal bij benadering)
• Amelis van den Bouckhorst, Nederlands edelman (jaartal bij benadering)
• Joris van Bracle, Zuid-Nederlands politicus (jaartal bij benadering)
• Palamedes van Chalon, Nederlands aristocraat (jaartal bij benadering)
• Margaret Clifford, Engels edelvrouw (jaartal bij benadering)
• Francis Drake, Engels kaper en ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering)
• Hiëronymus Francken, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
• Augustijn van Hernighem, Zuid-Nederlands dagboekschrijver (jaartal bij benadering)
• Adam van Haren, Nederlands staatsman (jaartal bij benadering)
• Jean Le Saive I, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
• Hojo Ujiteru, Japans samoerai (jaartal bij benadering)
• Johan Ingenhuys, Nederlands koopman en politicus (jaartal bij benadering)
• Pieter Keyser, Nederlands zeevaarder (jaartal bij benadering)
• Bernardo Morando, Venetiaans-Pools architect (jaartal bij benadering)
• Mimar Davud Ağa, Turks architect (jaartal bij benadering)
• Jakob Muys van Holy, Nederlands politicus (jaartal bij benadering)
• Antonio Pérez, Spaans staatsman (jaartal bij benadering)
• Simone Peterzano, Italiaans kunstschilder (jaartal bij benadering)
• Pieter Pietersz., Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
• Jacob van Quesnoy, Nederlands jurist (jaartal bij benadering)
• Herman de Ruyter, Nederlands geuzenleider (jaartal bij benadering)
• Gilles de Souvré, Frans veldheer (jaartal bij benadering)
• Jerome Tseraerts, Zuid-Nederlands edelman (jaartal bij benadering)
• Santiago de Vera, Spaans koloniaal bestuurder (jaartal bij benadering)

Overleden[bewerken | brontekst bewerken]

• 27 januari - Angela Merici (~65), Italiaans kloosterstichtster
• 2 februari - Georg Schenck van Toutenburg, Duits-Nederlands staatsman
• 22 februari - Ferrante d'Este (~62), Italiaans edelman
• 21 maart - John de Vere (~57), Engels hoveling
• 15 april - Cornelia van Wulfschkercke, Zuid-Nederlands miniaturist
• 21 april - Alfons van Portugal (30), Portugees prins en kardinaal
• 6 mei - Juan Luis Vives (47), Spaans filosoof
• 22 mei - Francesco Guicciardini (57), Florentijns politicus en geschiedschrijver
• 27 juni - Antonio Montesino (~64), Spaans monnik
• 28 juni - Federico II Gonzaga (40), markgraaf en hertog van Mantua en Monferrato
• juni - Annibale II Bentivoglio (~72), Italiaans legerleider
• 22 juli - Johan Zápolya (53), koning van Hongarije (1526-1540)
• 28 juli - Thomas Cromwell, Engels staatsman (executie)
• 30 juli - Thomas Abel, Engels priester (executie)
• 30 juli - Erik I van Brunswijk-Calenberg-Göttingen (70), Duits edelman
• 5 augustus - Jean Jonglet (~60), Zuid-Nederlands diplomaat
• 15 augustus - Johannes de Witte (65), Zuid-Nederlands humanist
• 20 augustus - Guillaume Budé (73), Frans classicus
• 24 augustus - Parmigianino (37), Italiaans kunstschilder
• 29 augustus - Jan Latalski (~77), Pools prelaat
• 2 september - Dawit II (~44), keizer van Ethiopië (1508-1540)
• 14 september - William Kingston (~64), Engels hoveling
• 20 september - Eduard van Guimarães (24), Portugees prins
• 24 september - Enno II (~35), graaf van Oost-Friesland
• 4 november - Marcus Laurinus (52), Zuid-Nederlands humanist
• 4 december - William Sandys (~70), Engels diplomaat
• 10 december - Jan van Horne (~60), Zuid-Nederlands edelman
• Lodewijk van Bodegem (~70), Zuid-Nederlands architect
• Adolf van Bourgondië (~51), Nederlands edelman
• Nicolaas Cop (~39), Zwitsers kerkhervormer
• Rosso Fiorentino (~46), Italiaans kunstschilder
• Sigismund Holbein, Duits kunstschilder
• Gerard Horenbout, Zuid-Nederlands kunstschilder
• Antoon I van Lalaing (~60), Zuid-Nederlands edelman
• Mac Dang Dung, kroonprins van Vietnam
• Giovanni Nevizzano (~50), Italiaans jurist
• Balthasar Oomkens van Esens, Oost-Fries edelman
• Rinchen Öser (~87), Tibetaans geestelijk leider
• Carolus Souliaert, Zuid-Nederlands componist
• Jean Clouet, Zuid-Nederlands-Frans kunstenaar (jaartal bij benadering)
• Tristão da Cunha, Portugees ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering)
• Johann Faust, Duits geneesheer en alchemist (jaartal bij benadering)
• Francesco de Layolle (~48), Italiaans componist (jaartal bij benadering)

Zie de categorie 1540 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.