Ernest Ansermet

Ernest Ansermet (Vevey, 11 november 1883 – Genève, 20 februari 1969) was een Zwitsers componist, dirigent, musicoloog en hoogleraar in wiskunde.

Levensloop

Jeugd en opleiding

Ansermet kreeg zijn eerste muzieklessen van zijn moeder, die als onderwijzer werkzaam was en piano speelde. Zijn vader was een goed amateurzanger. Hij heeft eerst natuurkunde en wiskunde studeert. Nadat hij in 1903 aan de Universiteit van Lausanne zijn diploma's behaald had, werd hij wiskundeleraar. In 1905 vertrekt hij naar Parijs om te promoveren, maar hij voelt zich meer en meer aangetrokken door het muziekleven in de Franse hoofdstad. Daar werd hij bekend met Franciso de Lacerda kennen, die zijn voorganger als directeur van de kursaal-concerten in Montreux was. Hij kwam terug naar Zwitserland en huwde in 1906 Margueritte Jacottet. Hij werd wiskundeleraar aan het Collège et Gymnase classique de Lausanne, een functie met die hij in 1909 stopt, om zich heel aan de muziek te wijden.

Ansermet reist naar Berlijn, waar hij als slagwerker in het "Blüthner Orkest" spelt. Hij bezoekt veel orkest-repetities van de grote kapelmeesters en componisten zoals Richard Strauss, Felix Mottl, Karl Muck en Arthur Nikisch. Terug in Zwitserland vervolgd hij de activiteiten van Cari Ehrenberg, dirigent van het Orchestre symphonique de Lausanne. Aldaar zal hij op 15 maart 1911 debuteren.

Al tijdens zijn wiskundestudie studeerde hij muziek en musicologie in Lausanne, maar ook compositie onder andere bij André Gedalge in Parijs en later bij Ernst Bloch in Genève.

Montreux en vriendschap met Stravinsky

Aan het einde van 1911 werd Franciso de Lacerda, dirigent van het Orchestre du Kursaal de Montreux ziek. Ansemet, die de repetities al bezocht had, vervangt Lacerda bij de concerten op 7 en 21 december 1911 en op 4 januari 1912. Het publiek reageert enthousiast en nadat Lacerda ontslag neemt, werd Ansermet zijn opvolger in Montreux. Daar werd hij in hetzelfde jaar ook met Igor Stravinsky bekend. Stravinsky hoorde en zag de gestrenge mathematicus en kapelmeester als dirigent van het orkest in het kursaal van Montreux en was fascineert. Voorzichtig kwamen zich de even oude nader: de verspreid lijkende en de klaarwakkere, de intellectuele en het scheppinggenie, de provinciale en de wereldman. Het sarcasme verbond allebei van begin aan. Het vriendschap ontwikkelde zich en Ansermet was het, die verschillende premières van werken van Stravinsky dirigeerde. Naast de L'Histoire du soldat in 1918 was het ook de première Capriccio, voor piano en orkest met de componist als solist aan het piano.

De voor het toneeldecor van de première van de Geschiedenis van de Soldaat verantwoordelijke schilder Rene Auberjonois heeft later in een schilderij de artiesten en kunstenaars afgebeeld. Midden in een kleine groep, tot die zich Stravinsky bij vervoegde: Ernest Ansermet als heersende figuur, de dienaar aan het werk schijnbaar belangrijker dan de auteur zelf. Maar misschien niet uitsluitend schijnbaar. Ansermet, die het muzikale impressionisme van de Fransen precies had bestudeert en met strenge, exacte gesties magische klank-roes kon creëren, vermocht niet uitsluitend de vage, glanzige en sensuele verlokkingen van de Vuurvogel, maar ook de brutale ritmiek van de Sacre du Printemps uit te drukken als geen andere. Als de moderne muziek als akoestisch glimp van een nieuw wereldbeeld onder het vaandel van Stravinsky in felle gevechten moesten doorgezet worden, dan was Ernest Ansermet een succesrijk commandeur.

Hij zette zich ook voor andere componisten in, zoals voor Erik Satie. In samenwerking met Pablo Picasso, Jean Cocteau en Leonide Massine zorgde hij ervoor, dat de Parade van Satie in 1917 in première ging. Hij was ook een veel gevraagd dirigent voor de interpretatie van werken van Arthur Honegger en Frank Martin.

Oprichting van een eigen orkest

Het Orchestre du Kursaal de Montreux werd aan het begin van de Eerste Wereldoorlog opgelost. Ansermet was in 1914 medeoprichter van het orkest Orchestre Symphonique Romande. Ook als het begin met grote moeilijkheden verbonden is, werden in de laatste 3 maanden van 1914 nog 12 concerten gegeven. Op 25 december 1914 overleed de dirigent van de «Société des concerts d’abonnement de Genève» mhr. Stavenhagen. De orkestleden nemen het besluit, de concertreeks voort te zetten met Ernest Ansermet. Hij werd gevraagd het concert op 23 januari 1915 te dirigeren. Op het programma staat de symfonische suite Antar en het Concert, voor piano en orkest van Nikolaj Rimski-Korsakov, delen uit het ballet Petrouchka van Igor Stravinsky, een Zwitserse première, en dansen vanuit de opera Vorst Igor van Aleksander Borodin. Alhoewel dit programma alleen een provocatie gelijk komt, droeg men Ansermet na het concert aan, opvolger van Stavenhagen te worden.

Samenwerking met Les Ballets Russes

Hij had zich toen al vastgelegd dirigent van de balletgroep Les Ballets Russes van de Russische impresario Serge Diaghilev te worden, omdat Pierre Monteux, de voormalige dirigent in dienst bij het Franse leger stond. Igor Stravinsky had Diaghilev aangeraden, Ansermet als nieuwe dirigent te kiezen. De samenwerking met "Les Ballets Russes" opend Ansermet twee mogelijkheden: ten eerste leert hij de muziek van de Russische componisten kennen en ten tweede leert hij de wereld en de wereld leert hem kennen, bereist hij toch tussen 1915 en 1923 hele delen van de wereld met deze compagnie.

Orchestre de la Suisse Romande

Alhoewel hij met Les Ballets Russes vele verplichtingen heeft, is hij in 1918 initiatiefnemer en naast anderen, vooral Maurice Pictet de Rochemont, medeoprichter van zijn (eigen) orkest, het Orchestre de la Suisse Romande (OSR). Op 30 november 1918 dirigeert hij het eerste concert met dit orkest in de "Victoria Hall" te Genève. Dit concert was het begin van een rond 50 jaar durende samenwerking tot 1968. Met dit orkest maakte hij vele concertreizen door Europa en Amerika en werd beroemd door accurate uitvoeringen van difficiele moderne muziek. Zijn laatst concert met het Orchestre de la Suisse Romande dirigeerde hij op 18 december 1968 in dezelfde zaal in Genève.

Begin van het Lucerne Festival

In 1938 is Ansermet in de zomermaanden op zoek naar optredens voor zijn orkest, omdat hij zij niet het hele jaar door aanstellen kan. Ansemet komt het idee, dat Luzern voor het Duitstalige Zwitserland een vergelijkbare stad als Montreux is en Luzern heeft ook een kursaal. Ook de burgemeester van Luzern, aldaar stadpresident geheten, steunde Ansermet in zijn plannen van een festival. Onder leiding van Ernest Ansermet en Gilbert Gravina spelen in juli 1938 leden van het Orchestre de la Suisse Romande en van het Kursaal Orchester in de akoestisch voortreffelijke Theaterzaal van het Casino Kursaal. Zo ontstaat het Lucerne Festival waar al spoedig grote muzikanten en dirigenten zoals Arturo Toscanini, Bruno Walter en Fritz Busch, die toen om politieke redenen de Salzburger Festspiele boycotteerden, te gast waren.

Ansermet was ook dirigent van het Orquesta Sinfónica Nacional Argentina in Buenos Aires.

Als componist is hij vooral bekend door zijn werk Feuilles de Printemps.

Publicaties

• Les fondements de la musique dans la conscience humaine. 2 v. Neuchâtel: La Baconnière. 1969; Nieuwe editie, van J.-Claude Piguet, Rose-Marie Faller-Fauconnet, et al. Neuchâtel: La Baconnière, 1987. ISBN 2-825-20211-8
• "L'apport de Paul Hindemith à la musique du XXe siècle." in: Hommage à Paul Hindemith: 1895-1963 : l'homme et l'œuvre. Yverdon: Éditions de la Revue musicale de suisse romande. 1973
• Ecrits sur la musique. uitgegeven van Jean-Claude Piguet, 1963. nieuwe rev. ed. Neuchâtel: La Baconnière. ISBN 2-825-20207-X
• Le geste du chef d'orchestre, 1943

Bibliografie

• Schweizer Musik-Handbuch 2001/02 ... - Information uber Struktur und Organisation des Schweizer Musikleben, Neuchatel: SUISA-Stiftung fur Musik, 2001, 431 p.
• Jean-Jacques Langendorf: Ernest Ansermet oder eine Leidenschaft für das Authentische, Genève: Slatkine, 1997. 159 S., ISBN 2-05-101527-9
• Annalen van de opera gezelschappen in Nederland 1886-1995, Amsterdam: Den Uitgave van Theater Institute Nederland, 1996, 1276 p.
• J. Miller: Ernest Ansermet : economy, proportion, and logic (Ernest Ansermet Edition) (London Jubilee, 12 CDs), Fanfare 16:38+ N3 1993
• N. F. Tetaz: Ansermet, l'OSR et le disque, Revue Musicale de Suisse Romande 46:173-8 N3 1993
• Rudolf Louis: Ansermet : la conscience musicale, Diapason-Harmonie (Currently Diapason (France)) N384:82 Jul-Aug 1992
• Quirino Principe: Ernest Ansermet, Un maestro ancora nell'ombra, Rassegna Musicale Curci Quadrimestrale 44:45-6 N3 1991
• Catalogue de l'exposition Ernest Ansermet, Lausanne, 1983.
• Jean Mohr, Bernhard Gavoty, Arnold H. Eichmann: Ernest Ansermet. Kister, 1961.
• François Hudry: Ernest Ansermet, pionnier de la musique

Externe link

• (en) Biografie