Buskerud fylke

fylke i Noreg
«Buskerud» omdirigerer hit. For det tidlegare amtet, sjå Buskeruds amt.

Buskerud er eit fylke i Noreg og ein valkrins til stortingsval.[1] Det grensar til Vestfold og Telemark i sør, til Vestland i nordvest, til Innlandet i nord, og til Oslo og Akershus i aust. Frå 2020 til 31. desember 2023 var Buskerud ein del av Viken fylke.[2] Fylket blir administrert frå Drammen.

Buskerud fylke
fylke
Fylkesvåpen
Land  Noreg
Adm.senter Drammen
Areal 14 694 km²
 •  land 13 567 km²
 •  vatn 1 127 km²
Folketal 269 819  (1. januar 2024)
Folketettleik 20 / km²
Målform nøytral
Statsforvaltar Valgerd Svarstad Haugland
Fylkesordførar Tore Opdal Hansen (H)
Fylkesnummer 33
Kart
Buskerud fylke
60°30′N 9°30′E / 60.5°N 9.5°E / 60.5; 9.5
Wikimedia Commons: Buskerud
Nettstad: bfk.no

Namnet «Buskerud» kom frå garden Biskopsrud i Modum, ein statseigedom som lenge husa futane for Buskerud futedømme. Fram til 1919 heitte fylket «Buskeruds amt».[2]

Våpen

endre

Fylkesvåpenet til Buskerud viser ein ståande blå bjørn på ein sølvfarga bakgrunn.[2] Området hadde tidlegare fleire bjørnestammar. Sidan slutten av 70-åra har ingen bjørn budd fast i Buskerud, men det hender ein omstreifar kjem innom. Bjørnen er blå for å minna om Blaafarveværket i Modum, og bakgrunnen sølv kjem frå dei gamle sølvgruveneKongsberg. Fylkesblomen til Buskerud er kvit nykkerose og fylkessteinen er drammensgranitt.

Geografi

endre

Fylket strekkjer seg frå Hemsedalsfjella og Hardangervidda i nordvest til Hurumlandet ved Oslofjorden i søraust. Store parallelle dalføre med elver går gjennom fylket, frå sørvest Numedal med Numedalslågen, Sigdal med Simoa, Hallingdal med Hallingdalselve og Snarumselva, og Ådal med Begna og Ådalselva.

Det er svært variert natur i fylket, veldyrka lågland, høgfjell og store skogar. Om lag 7 % av fylket ligg under 150 moh., medan 41 % ligg 900 moh. eller høgare. I søraust ved Drammens- og Oslofjorden er det kyststrøk med skog- og landbruksområde. Landskapet hevar seg så gradvis mot vasskiljet i vest og nordvest. Dei fire markerte dalføra fører nordvestover opp mot høgfjellet. Nokre fjellområde er meir enn 1000 moh.

Delar av Hardangervidda nasjonalpark (oppretta 1981) ligg i Buskerud fylke, i Hol og Nore og Uvdal kommunar.

Klima

endre

Klimaet er for det meste innlandsprega, sidan fylket har kort kystlinje og er godt skjerma frå fjella i sørvest og i nord. Oslofjorden påverkar berre dei lågare strøka frå Lågendalen til Tyrifjorden. Om sommaren bles det typisk frå mellom sør og vest, medan det om vinteren som regel bles frå nordaust, men vindstyrken er generelt låg. På grunn av terrenget bles det som regel opp dalane om sommaren, medan dreneringsvinden strøymer nedover dalane om vinteren.

I januar er middeltemperatur frå -8 °C til -11 °C, lågast i dei øvre dalføra. I juli er middeltemperaturen kring 16 °C i låglandet til kring 10 °C i 1000 moh. Nær Oslofjorden vert det noko mildare både om vinteren og sommaren. Kulderekorden i området er frå -30 °C til -35 °C i indre strøk, lågast på Nesbyen med -38 °C. Varmerekorden for heile landet er òg sett i Nesbyen, den 20. juni 1970 vart det målt 35,6 °C her.

Årsnedbøren varierer frå kring 500 mm i dei skjerma områda som slettene på Ringerike og dei indre dalføra, til over 1000 mm i åsane nær Oslofjorden. Mest nedbør fell det om sommaren, medan det er minst seint på vinteren og på våren. Vinteren er lang med moderate snømengder, som gjer at fjellområda i fylket er godt eigna for vintersport.

Kommunar

endre

Folketala i oversynet under er frå SSB per 1. januar 2024.

Nr. Kart Namn Adm.senter Folkemengd Flatevidd km² Målform Distrikt
3301
 
Drammen kommune
  Drammen Drammen 000000000104487.0000000000104 487 000000000000317.0000000000317 nøytral Drammensregionen
3303
 
Kongsberg kommune
  Kongsberg Kongsberg 000000000028848.000000000028 848 000000000000792.0000000000792 nøytral Kongsberg
3305
 
Ringerike kommune
  Ringerike Hønefoss 000000000031581.000000000031 581 000000000001555.00000000001 555 bokmål Ringeriksregionen
3310
 
Hole kommune
  Hole Vik 000000000006989.00000000006 989 000000000000195.0000000000195 bokmål Ringeriksregionen
3312
 
Lier kommune
  Lier Lierbyen 000000000028470.000000000028 470 000000000000301.0000000000301 bokmål Drammensregionen
3314
 
Øvre Eiker kommune
  Øvre Eiker Hokksund 000000000020779.000000000020 779 000000000000457.0000000000457 bokmål Drammensregionen
3316
 
Modum kommune
  Modum Vikersund 000000000014665.000000000014 665 000000000000515.0000000000515 bokmål Midt-Buskerud
3318
 
Krødsherad kommune
  Krødsherad Noresund 000000000002241.00000000002 241 000000000000375.0000000000375 nøytral Midt-Buskerud
3320
 
Flå kommune
  Flå Flå 000000000001115.00000000001 115 000000000000704.0000000000704 bokmål Hallingdal
3322
 
Nesbyen kommune
  Nesbyen Nesbyen 000000000003301.00000000003 301 000000000000810.0000000000810 bokmål Hallingdal
3324
 
Gol kommune
  Gol Gol 000000000004986.00000000004 986 000000000000533.0000000000533 nynorsk Hallingdal
3326
 
Hemsedal kommune
  Hemsedal Trøym 000000000002666.00000000002 666 000000000000753.0000000000753 nynorsk Hallingdal
3328
 
Ål kommune
  Ål Ål 000000000005007.00000000005 007 000000000001171.00000000001 171 nynorsk Hallingdal
3330
 
Hol kommune
  Hol Hol 000000000004496.00000000004 496 000000000001858.00000000001 858 nøytral Hallingdal
3332
 
Sigdal kommune
  Sigdal Prestfoss 000000000003526.00000000003 526 000000000000842.0000000000842 bokmål Midt-Buskerud
3334
 
Flesberg kommune
  Flesberg Lampeland 000000000002781.00000000002 781 000000000000562.0000000000562 bokmål Numedal
3336
 
Rollag kommune
  Rollag Rollag 000000000001395.00000000001 395 000000000000449.0000000000449 nøytral Numedal
3338
 
Nore og Uvdal kommune
  Nore og Uvdal Rødberg 000000000002486.00000000002 486 000000000002502.00000000002 502 nøytral Numedal
Totalt
 
Buskerud
  Buskerud Drammen 000000000269819.0000000000269 819 000000000014694.000000000014 694 nøytral Austlandet

Samfunn

endre

Folkesetnad

endre

Det er store regionale ulikskapar i folkesetnaden. Meir enn halvparten av dei som bur i fylket bur i dalføret langs Drammenselva i søraust og utover mot Hurumhalvøya. I den sørlege halvdelen ligg dei tre største byane i fylket, Drammen, Kongsberg og Hønefoss.

Språk

endre

Austlandsdialekt pregar språket i sørlege og austlege delar av fylket, og her vert bokmål brukt som skriftspråk. I nordfylket er det vanleg med fjelldialektar og nynorsk skriftspråk.

Politikk

endre

Dei 47 representantane i fylkestinget vert samla minst fire gonger i året.[3]

Partifordeling etter valet i 2023:

Parti: Representantar:
Høgre 15
Arbeidarpartiet 10
Framstegspartiet 6
Senterpartiet 5
Industri- og Næringspartiet 2
Miljøpartiet dei grøne 2
Sosialistisk Venstreparti 2
Venstre 2
Kristeleg Folkeparti 1
Pensjonistpartiet 1
Raudt 1

Tore Opdal Hansen (H) er fylkesordførar, medan Lavrans Kierulf (Frp) er fylkesvaraordførar.

Media

endre

Drammens Tidende dekkjer Drammensområdet, Lågendalsposten Kongsberg og Numedal, Ringerikes Blad Ringerike, medan Hallingdølen dekkjer Hallingdal. NRK har ein redaksjon i fylket som lagar radio- og TV-sendingar. Det er òg ei rekkje mindre lokalradiokanalar rundt omkring i fylket.

Samferdsle

endre

Vegar

endre

Europaveg 16 går søraust-nord gjennom Hole via Ringerike og Flå til Nes på ferda si frå Oslo til Londonderry i Nord-Irland, Storbritannia . Europaveg 18 passerer gjennom Lier og Drammen og fortset vidare sørover i Vestfold. E134 startar i Drammen og går vestover i sørfylket til Haugesund via Kongsberg.

Jarnbane

endre

Drammensbanen kjem inn i fylket gjennom Lieråsen tunnel. I Drammen vert banen delt i Vestfoldbanen som går sørover og Bergens- og Sørlandsbanen. Dei to siste har same trasé nord-vestover til Hokksund, der Sørlandsbanen tek av mot sør-vest til Kongsberg medan Bergensbanen dreg nordover gjennom fylket til Hønefoss og Hallingdal.

Næringsliv

endre

Offentleg administrasjon, tenesteyting og varehandel/overnattings- og serveringsverksemd var dei viktigaste næringane i fylket i 2019.[2] Drammen er ei viktig importhamn for bilar, og handel med og reparasjon av motorvogner er dermed eit stort næringsområde for Buskerud.[2] Buskerud er også eit viktig turistfylke, særleg i vinterhalvåret.[2] Mange turistar vitjar midtre og øvre Hallingdal.[2]

Kjelder

endre
  1. Mordt, Henriette (1. mars 2017), «Vi blir ikke helt kvitt fylket med nye regioner», NRK (på norsk bokmål), henta 1. januar 2024 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Thorsnæs, Geir (20. desember 2023). «Buskerud». Store norske leksikon (på norsk). 
  3. «Fylkestingets medlemmer». Buskerud fylkeskommune. Henta 10. januar 2024. 

Bakgrunnsstoff

endre
  Denne geografiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.