Det georgiske alfabetet


Det georgiske alfabetet blir brukt til å skriva georgisk og nokre få andre kaukasiske språk, som mingrelsk. Det blei også brukt til å skriva ossetisk og abkhasisk på 1940-talet.

Det georgiske alfabetet

TypeAlfabet
PeriodeSiden 5. årh. e.Kr. (trad. 3. årh. f.Kr.)
SpråkGeorgisk og enkelte andre Kartvelske språk
AvstammingMoglegvis frå det greske alfabetet
Skapt avtrad. Parnavaz I av Iberia
Unicode10A0 — 10FF
ISO 15924Geor

Dagens alfabet har 33 bokstavar. Ein handfull andre var i bruk tidlegare, men har gått ut av bruk. Bokstavane står nesten i eit ein-til-ein-tilhøve med lydane i georgisk.

Alfabetet er kjent sidan 400-talet, men har uklart opphav. Nokre teikn liknar greske skriftteikn, medan andre kan ha andre opphav. I følgje dei tradisjonelle sogene som vart skrive ned av Leonti Mroveli på 1000-talet, vart det georgiske alfabetet laga av Parnavaz I, den første kongen av Kaukasisk Iberia (også kalla Kartli), i det tredje hundreåret f.Kr.

Det finst tre forskjellige variantar av det georgiske alfabetet, som er så forskjellige frå kvarandre at det ikkje er mogleg å forstå dei to andre ved å forstå eitt av dei. Desse variantane blir kalla asomtavruli (majusklar), nuskhuri (minusklar) og dagens mkhedruli, som ikkje har forskjell mellom store og små bokstavar.

Asomtavruli-alfabetet, også kjend som mrgvlovani ('avrunda'), finst i inskripsjonar frå 400-talet, som i den georgiske kyrkja i Betlehem frå om lag 430, medan visse arkeologiske funn an vera endå eldre. Nuskhuri, også kjend som kutkhovani ('firkanta') dukka opp på 800-talet. Dei to alfabeta blei brukte saman i religiøse tekstar, der dei avrunda asomtavruli-bokstavane blei brukte som majusklar. Saman var dei kjend som khutsuri, 'kyrkjeskrift'.

Det moderne alfabetet, mkhedruli ('sekulær' eller 'militær skrift'), dukka opp på 1000-talet og blei først brukt til ikkje-religiøse tekstar. Det erstatta kyrkjeskrifta heilt på 1700-talet.

Alfabetet

endre

Oversyn over alfabetet (blå bakgrunn tyder at bokstaven er ute or bruk).

Bokstavar

Transkripsjon av det georgiske alfabetet:

Bokstav Unicode Namn Nasjonalt ISO 9984 Norsk1 Laz (Tyrkia) IPA
U+10D0 an A a A a A a A a /ɑ/
U+10D1 ban B b B b B b B b /b/
U+10D2 gan G g G g G g G g /ɡ/
U+10D3 don D d D d D d D d /d/
U+10D4 en E e E e E e E e /ɛ/
U+10D5 vin V v V v V v V v /v/
U+10D6 zen Z z Z z Z z Z z /z/
U+10D7 tan T t T' t' T t T t /tʰ/
U+10D8 in I i I i I i I i /i/
U+10D9 k'an K' k' K k K k (K' k')2 K' k' /kʼ/
U+10DA las L l L l L l L l /l/
U+10DB man M m M m M m M m /m/
U+10DC nar N n N n N n N n /n/
U+10DD on O o O o O o O o /ɔ/
U+10DE p'ar P' p' P p P p (P' p')2 P' p' /pʼ/
U+10DF žan Zh zh Ž ž Zj zj J j /ʒ/
U+10E0 rae R r R r R r R r /r/
U+10E1 san S s S s S s S s /s/
U+10E2 t'ar T' t' T t T t (T' t')2 T' t' /tʼ/
U+10E3 un U u U u U u U u /u/
U+10E4 par P p P' p' P p P p /pʰ/
U+10E5 kan K k K' k' K k K k /kʰ/
U+10E6 ḡan Gh gh Gh gh Gh gh (skarre-r) Ğ ğ /ɣ/
U+10E7 q'ar Q' q' Q q Q q (Q' q')2 Q q /qʼ/
U+10E8 šin Sh sh Š š Sj sj Ş ş /ʃ/
U+10E9 čin Ch ch Č' č' Tsj tsj Ç ç /tʃ/
U+10EA can Ts ts C' c' Ts ts Ts ts /ts/
U+10EB jil Dz dz J j Dz dz Ž ž /dz/
U+10EC c'il Ts' ts' C c Ts ts (Ts' ts')2 Ts' ts' /tsʼ/
U+10ED č'ar Ch' ch' Č č Tsj tsj (Tsj' tsj')2 Ç' ç' /tʃʼ/
U+10EE xan Kh kh X x Kh kh X x /x/
U+10EF ǰan J j J̌ ǰ Dzj dzj C c /dʒ/
U+10F0 hae H h H h H h H h /h/
1Ikkje offisiell, men basert på IPA-lydskrift og vanleg transkripsjon av andre språk.
2Den vanlegaste måten å gjera skil på desse konsonantpara (minus q, som berre finst i ejektiv form) ved transkripsjon er å setja eit '-teikn etter anten dei teikna som representerer ein ejektiv konsonant, eller dei som ikkje gjer det.