Veire la font de Danemarc

Sètz pas autorizat(ada) a modificar aquesta pagina, per las rasons seguentas :

	ATENCION, aquesta pagina es : Nivèl : editsemiprotected.	siá semiprotegida (nivèl autoconfirmed, sols los utilizaires inscriches dempuèi mai de quatre jorns la pòdon modificar) siá protegida (nivèl protect, sols los administrators la pòdon modificar)
	Prepausar una modificacion en pagina de discussion o a un administrator • S'inscriure • Consultatz lo jornal de las proteccions d'aquesta pagina.

Votre adresse IP fait partie d’une plage qui a été bloquée sur tous les wikis de la Fondation Wikimédia.
Le blocage a été effectué par ‪AntiCompositeNumber‬. Le motif invoqué est Open proxy/Webhost: Visit the FAQ if you are affected .
- Début du blocage : 16 decembre de 2023 a 01.07
- Expiration du blocage : 16 julhet de 2026 a 01.07
Votre adresse IP actuelle est 18.212.143.27. La plage bloquée est 18.212.0.0/16.
Incloeu els detalls de dalt en totes les consultes que feu. Si penseu que heu estat blocat per error, trobareu més informació i instruccions al reglament global No proxys oberts.
Altrament, per a discutir sobre el blocatge, publiqueu una sol·licitud de revisió a Meta-Wiki. Vous pouvez également envoyer un courriel à la file des coordinateurs VRT à stewards@wikimedia.org, en incluant tous les détails ci-dessus.

Podètz veire e copiar lo contengut d'aquesta pagina.

{{Infobox País
 | carta                         = dk
 | nom_occitan                   = Reialme de Danemarc
 | de                            = de
 | nom_local1                    = <span style="color: #FFF">Kongeriget Danmark</span>
 | lenga                         = da
 | prononciacion                 = DA-Danmark.ogg
 | imatge_bandièra               = Flag of Denmark.svg
 | ligam_bandièra                =
 | imatge_blason                 = National Coat of arms of Denmark.svg
 | ligam_blason                  =
 | imatge_mapa                   = Denmark in Europe (-rivers -mini map).svg
 | devisa                        = 
 | lengas_oficialas              = [[danés]]
 | lengas regionalas             = [[feroés]], [[groenlandés]], [[alemand]]
 | capitala                      = [[Copenaga]]
 | mai_granda_vila               = [[Copenaga]]
 | coordenadas_capitala          = {{coord|55|40|34|N|12|34|06|E}}
 | tipe_govèrn                   = Monarquia constitucionala
 | títols_dirigents              = [[Lista dels monarcas de Danemarc|Rei]]<br>[[Lista dels primièrs ministres de Danemarc|Primièr ministre]]
 | noms_dirigents                = [[Frederic X de Danemarc|Frederic X]]<br>[[Mette Frederiksen]]
 | superfícia_totala             = {{formatnum:42915.7}}
 | superfícia_reng               = 133
 | populacion_totala             = {{formatnum:5668743}}
 | populacion_reng               = 113
 | populacion_annada             = 2015
 | densitat                      = 131
 | tipe_independéncia            = 
 | país_independéncia            = 
 | data_independéncia            = 
 | gentilici                     = danés -esa
 | IDH_annada                    = 2013
 | IDH                           = {{aumentacion}} {{formatnum:0.900}}
 | IDH_categoria                 = elevat
 | IDH_reng                      = 10
 | moneda                        = [[Corona danesa]]
 | còde_moneda                   = DKK
 | fus_orari                     = +1 (estiu +2)
 | imne_nacional                 = “Der er et yndigt land”
 | domeni_internet               = .dk
 | indicatiu_telefonic           = 45
 | organizacions_internacionalas =
 | nòtas                         =
 }}

'''Danemarc''' (en [[Lenga danesa|danés]]: ''Danmark''), oficialament lo '''Reialme de Danemarc''' (en danés: ''Kongeriget Danmark''), es un [[Escandinàvia|país escandinau]] de l'Euròpa septentrionala localizat dins la peninsula de [[Jutlàndia]] e que compren los territòris autonòms de [[Groenlàndia]] e las [[Illas Feròe]]. Sa capitala es [[Copenaga]].

Lo gentilici es '''danés -esa'''.

Lo territòri continental limita al sud amb [[Alemanha]], e amb lo [[mar del Nòrd]] a l'oèst e lo [[mar Baltica]] a l'èst.

Danemarc es una [[monarquia constitucionala]] amb un [[parlamentarisme|sistèma parlamentari]] de govèrn. En mai del govèrn central i a de govèrns locals dins 98 municipalitats. Danemarc es membre de la [[Union Europèa]] dempuèi 1973, mas pas fa partit de l'[[Eurozòna]], l'union monetària dels estats membres de l'Union qu'an adoptat l'[[Èuro]] coma moneda oficiala. Danemarc es membre fondator de l'[[OTAN]].

== Bandièra ==
Dempuèi 2016 la bandièra de Danemarc es remplaçada dos còps l’an per aquelas de Groenlàndia (lo 21 de junh) e de las illas Feròe (lo 29 de julhet).
<gallery>
File:Flag of Denmark.svg|Bandièra del 1èr de genièr al 20 de junh,<br />del 22 de junh al 28 de julhet<br />e del 30 de julhet al 31 de decembre
File:Flag of Greenland.svg|Bandièra lo 21 de junh
File:Flag of the Faroe Islands.svg|Bandièra lo 29 de julhet
</gallery>

== Istòria ==

=== Preïstòria ===

{{veire|Preïstòria}}

De traças umanas datant dau periòde interglaciari de l'[[Edat de Pèire]] existisson sus lo territòri danés. Entre {{formatnum:10000}} e {{formatnum:8400}} av. JC, la region foguèt dominada per la [[cultura de Bromme]] qu'èra formada de caçaires culheires. Foguèron seguits per lei [[Maglemosian|Maglemosians]] ({{formatnum:8400}}-{{formatnum:6000}} av. JC), la [[cultura de Kongemose]] ({{formatnum:6000}}-{{formatnum:5200}} av. JC) e la [[cultura d'Ertebolle]] ({{formatnum:5200}}-{{formatnum:4000}} av. JC). Aqueu periòde foguèt caracterizat per una diversificacion progressiva de l'alimentacion. L'[[agricultura]] sembla d'aparéisser vèrs {{formatnum:3900}} av. JC.

=== L'Antiquitat ===

L'[[Edat dau Bronze]] danés se situa entre {{formatnum:1400}} e [[-450|450 av. JC]] e se debanèt en parallèl de la formacion de comunautats ruralas. L'[[Edat dau Fèrre]] acomencèt a partir dau sègle V av. JC e foguèt marcat per un cambiament dau [[clima]] que venguèt pus fresc e pus umid. Coma dins una partida importanta d'[[Euròpa]], de pòbles cèltas s'installèron dins la region mai la cultura cèlta venguèt pas dominanta en fòra d'emprunts tecnics. La [[cultura de Jastorf]] que dominèt [[Jutlàndia]] dau sègle IV av. JC au sègle I ap. JC gardèt ansin d'importants trachs pròpris e sembla de tenir un ròtle important dins la formacion de la cultura escandinava antica e medievala.

En [[-113|113 av. JC]] foguèt escrich la premiera descripcion dei pòbles establits en [[Jutlàndia]] (de [[Cimbres]] e de [[Teutons]]). Dins lo corrent dau sègle I av. JC, se difusèt dins la region la [[terralha]] [[Mediterranèa|mediterranèu]] que foguèt rapidament adoptada. Durant lo [[Empèri Roman|periòde roman]], de relacions comercialas existián ambé l'Empèri coma lo mostra la descubèrta de pèças de [[moneda]] romanas dins lo país. A partir dau sègle II ap. JC, aquelei liames marchands semblan de favorizar l'emergéncia dei premiers centres urbans.

Segon la legenda, lei Danés son eissits de la tribü dei Daners qu'es originària dau sud de [[Suècia]]. Desbarquèron en [[Jutlàndia]] au sègle V e rebutèron pauc a pauc lei pòbles germanics vèrs lo sud. Au sègle VI, lo tèrme danés designava clarament leis abitants non germanics qu'avián pres lo contraròtle de la region e l'existéncia dau pòble danés es attestada dins de documents gòts, francs e [[Empèri Bizantin|bizantins]].

=== L'Edat Mejana ===

==== Lo periòde viking ====


{{veire|Viking}}

Au començament de l'[[Edat Mejana]], Danemarc fasiá partida de l'espaci [[viking]] e partejava alora una cultura comuna ambé lo rèsta d'[[Escandinàvia]]. Navigators audaciós e combatents disciplinats, lei [[Viking]]s organizavan d'incursions còntra leis [[estat]]s [[Euròpa|europèus]] pus rics qu'entraïnavan sovent lo pilhatge deis endrechs mau defenduts. 

Au sègle IX, lei Danés se concentrèron principalament còntra [[Anglatèrra]] e lo [[nòrd]] de [[França]]. I conquistèron de territòris importants coma lo [[Danelaw]] (nòrd-oèst d'[[Anglatèrra]]) e [[Normàndia]]. Un nombre important de Danés s'i installèron e adoptèron pauc a pauc lei costumas d'aquelei regions ([[lenga]]s, [[cristianisme]]... etc.). A la fin dau sègle X, acomencèt un segond periòde d'invasions que foguèt subretot dirigit còntra [[Anglatèrra]]. Se transformèt rapidament en movement de conquista mai leis Anglosaxons prenguèron l'avantatge a partir deis annadas 1040. Puei, a partir de la fin dau sègle XI, lei progrès de l'evangelizacion d'[[Escandinàvia]] e la formacion d'estats pus poderós dins la region entraïnèt la fin dei grandeis invasions nòrdicas.

==== L'emergéncia dau Reiaume de Danemarc ====

[[File:Territòris de Cnut lo Grand.png|thumb|right|Extension dau territòri de [[Cnut lo Grand]] a sa [[mòrt]].]]

Fins au sègle IX, lei populacions d'[[Escandinàvia]] son relativament mau conegudas. Au començament dau sègle, de combats se debanèron au sud de [[Jutlàndia]] entre [[Francs]] e [[Danés]] fins a la conclusion d'un acòrd de [[patz]] en [[811]]. La formacion d'un reiaume en Danemarc sembla de començar vèrs la mitat dau sègle X quand lo rèi [[Harald Ièr de Danemarc|Harald Blatang]] ([[958]]-[[986]]) capitèt de sometre lei difentei tribüs localas a son autoritat e d'impausar lo [[cristianisme]]. Sei successors [[Sven Ièr de Danemarc|Sven Tveskæg]] ([[986]]-[[1014]]) e [[Cnut lo Grand]] ([[1016]]-[[1035]]) i apondiguèron [[Anglatèrra]] e [[Norvègia]]. Pasmens, aqueu reiaume subreviquèt pas a la [[mòrt]] de Cnut e Danemarc perdiguèron sei despendéncias.

En [[1104]], la creacion de l'arquevescat de Lund en [[Escània]] permetèt a la Glèisa Danesa de venir independenta dei prelats [[Alemanha|alemands]]. Durant lo rèine de [[Valdemar Ièr de Danemarc|Valdemar I{{èr}}]] ([[1157]]-[[1182]]), la [[monarquia]] venguèt ereditària. Puei, au sègle XIII, lei Danés s'interessèron a la [[mar Baltica]] e assaièron de conquistar lei regions balticas. En particular, en [[1219]], fondèron la [[vila]] de [[Reval]] (uei [[Tallinn]]). Dins aquò, deguèron tanben faciar la concurréncia crescuda dei marchands de la [[Liga Anseatica]] militarament sostenguts per lei [[Fraires de l'Espasa|chivaliers de l'Espasa]] e lei [[Cavaèrs Teutonics|chivaliers teutonics]]. Aquela pression reduguèt pauc a pauc lei Danés a la defensiva e afebliguèt la monarquia.

==== Lo declin dau sègle XIV ====

Au sègle XIV, Danemarc conoguèt un periòde de dificultats liadas a la concurréncia dei marchands anseactics e au còst de la colonizacion d'[[Estònia]]. En [[1282]], la [[noblesa]] foguèt ansin en estat d'impausar una Carta au rèi que restaurèt en particular lo caractèr electiu de la [[monarquia]]. Puei, en [[1332]], [[Suècia]] ocupèt [[Escània]] que foguèt reconquistada per [[Valdemar IV de Danemarc|Valdemar IV lo Restauraire]] ([[1340]]-[[1375]]). Pasmens, l'organizacion d'aquela campanha necessitèt la venda d'[[Estònia]] en [[1346]] ai [[Cavaèrs Teutonics|chivaliers teutonics]].

==== L'Union de Kalmar ====

[[File:Union de Kalmar.png|thumb|Union de Kalmar.]]

{{veire|Union de Kalmar}}

A la mòrt sensa eiretier de [[Valdemar IV de Danemarc|Valdemar IV]], sa filha [[Margarida Ièra de Danemarc|Margarida]] qu'èra la frema dau rèi [[Haakon VI de Norvègia]], faguèt designar son fiu [[Oluf III de Norvègia|Oluf]] coma rèi e obtenguèt la [[regéncia]]. Après la [[mòrt]] de son marit, venguèt tanben regenta de [[Norvègia]]. Òr, gràcias ai liames tescuts entre lei diferentei dinastias escandinavas, [[Oluf III de Norvègia|Oluf]] èra tanben pretendent a la corona [[Suècia|suedesa]]. Après sa disparicion prematura en [[1387]], [[Margarida Ièra de Danemarc|Margarida]] gardèt lo contraròtle de Danemarc e de [[Norvègia]] e se portèt candidat a la corona de [[Suècia]]. Lo rèi [[Albèrt de Mecklembourg]] foguèt reversat per son [[aristocracia]] e [[Margarida Ièra de Danemarc|Margarida]] dirigiguèt lei tres reiaumes nòrdics fins a sa mòrt en [[1412]]. En [[1397]], chausiguèt son nebòt [[Eric de Pomerània|Eric]] coma successor e una assemblada de senhors danés, norvegians e suedès definiguèt a [[Kalmar]] lei modalitats de l'union entre lei tres estats.

Segon lo tèxte adoptat a Kalmar, l'Union èra limitada ais afaires estrangiers e a la defensa, especialament còntra leis [[Alemanha|Alemands]]. Dins lei fachs, Danemarc dirigiguèt l'ensems. [[Norvègia]] ne'n venguèt rapidament una despendéncia. En revènge, [[Suècia]] resistiguèt e se dotèt dins lo corrent dau sègle XV de regents mai ò mens ostils au poder danés. De son caire, Danemarc aprofichèt sa poissança novèla per afeblir la [[Liga Anseatica]] que declinava dempuei l'acomençament dau sègle XV. En [[1429]], un peatge foguèt instaurat per lei [[naviri]]s passant lo [[Sund]] e en [[1460]], la crompa dau ducat de [[Holstein]] permetèt de menaçar [[Amborg]] e [[Lubeck]]. En parallèl, l'administracion foguèt melhorada e [[Copenaga]] venguèt la [[capitala]] en [[1443]].

Pasmens, lo conflicte entre Danés e Suedès s'agravèt e entraïnèt l'abdicacion d'[[Eric de Pomerània]] en [[1439]]. [[Cristian d'Oldenborg]] restaurèt l'Union mai en [[Suècia]], la realitat dau poder passèt pauc a pauc a de regents. Son fiu [[Joan Ièr de Danemarc|Joan I{{èr}}]] foguèt elegit rèi de Danemarc sensa dificultat ([[1483]]) mai deguèt luchar per sometre [[Suècia]] ([[1497]]). Son successor [[Cristian II de Danemarc|Cristian II]] decidèt d'assassinar seis adversaris au sen de l'[[aristocracia]] [[Suècia|suedesa]] ([[chaple d'Estocòlme]] en [[1520]]), çò que precipitèt la fin de l'Union. [[Dalarna]] se revoutèt sota la direccion de [[Gustav Vasa]]. Leis insurgents capitèron de caçar lei Danés fòra de [[Suècia]] en [[1523]].

=== La rivalitat ambé Suècia ===

==== La Reforma ====

{{veire|Reforma protestanta}}

La [[Reforma protestanta]] conoguèt un acuelh favorable de part de la populacion danesa e lei conversions foguèron nombrosas au sen de la [[noblesa]] e de la [[borgesiá]]. Aquò permetèt au rèi [[Cristian III de Danemarc|Cristian III]] d'impausar per fòrça lo [[luterianisme]] coma [[religion d'Estat]] en [[1536]]. Aquela decision s'apliquèt tanben a [[Norvègia]]. Aquela decision s'acompanhèt de la publicacion de traduccion de la [[Bíblia]] en [[danés]] qu'aguèron un ròtle important dins la creacion de la lenga modèrna.

==== De la Guèrra de Trenta Ans a la Patz dau Nòrd ====

[[File:Mar Baltica - Expansion suedesa (sègles XVI-XVII).png|thumb|Expansion suedesa e reculament danés ai sègles XVI e XVII.]]

{{veire|Guèrra de Trenta Ans}}

Danemarc participèt a la [[Guèrra de Trenta Ans]] ambé l'esperança d'obtenir lei principats eclesiastics secularizats de [[Brema]] e de [[Verden]]. Pasmens, sei tropas foguèron batudas per l'armada [[Sant Empèri Roman Germanic|imperiala]] e lo país se retirèt dau conflicte en [[1629]]. Aquò donèt l'ocasion a [[Suècia]] de participar d'un biais decisiu a la guèrra. Lei victòrias suedesas entraïnèron una desgradacion novèla dei relacions ambé Danemarc e una guèrra novèla acomencèt en [[1643]]. S'acabèt per una victòria d'[[Estocòlme]] que ganhèt [[Jamtland]], [[Gotland]] e [[Osel]]. De mai, lei [[naviri]]s suedès foguèron desenant dispensats dau pagament dau peatge de [[Sund]].

En [[1654]], una guèrra novèla opausèt tornarmai Danemarc, aliat a [[Polonha]]-[[Lituània]], a [[Suècia]]. S'acabèt quatre ans pus tard per una revirada novèla e per la pèrda dei territòris a l'èst de [[Sund]] ([[Escània]], [[Blekinge]], [[Halland]] e [[Bohus]]). Aquela desfacha entraïnèt una crisi grèva dins lo reiaume. Lo rèi [[Frederic III de Danemarc|Frederic III]], sostengut per lo [[clergat]] e la [[borgesiá]], poguèt abrogar la Carta de [[1282]] e restaurar lo caractèr absolut e ereditari de la monarquia. La [[noblesa]], descreditada per sei desfachas militaras, deguèt se clinar.

De [[1675]] a [[1679]], Danemarc intrèt encara en guèrra còntra [[Suècia]] dins l'encastre de la [[Guèrra d'Olanda]]. Aliat ambé [[Brandeborg]], capitèt d'infligir una tiera de desfachas a son vesin mai poguèt pas gardar sei conquistas car [[Loís XIV de França|Loís XIV]] refusèt d'acceptar la mendre pèrda territòriala per son aliat suedès au [[Tractat de Nimega]]. Enfin, en [[1700]], Danemarc participèt a la [[Granda Guèrra dau Nòrd]]. Rapidament vencut, foguèt obligat de se retirar de la guèrra tre lo començament de la guèrra. Pasmens, declarèt tornarmai la guèrra ai Suedès en [[1709]]. Subiguèt una desfacha grèva a [[Batalha d'Helsingborg|Helsingborg]] ([[1710]]) mai faguèt pasmens partida dei venceires en [[1721]]. Aquò li permetèt de sometre tornarmai lei naviris au peatge de Sund mai pas reprendre lo contraròtle de la riba orientala de l'[[estrech]].

La [[Granda Guèrra dau Nòrd]] foguèt lo darrier conflicte entre Danemarc e [[Suècia]] fins ai guèrras napoleonencas. En [[1751]], de negociacions permetèron de definir pacificament lo traçat de la [[frontiera]] en [[Lapònia]]. D'ara endavant, [[Copenaga]] se preocupèt principalament d'expansion comerciala e de desvolopament economic. Ansin, lo país participèt a la formacion dei ligas de neutralitat creadas a partir de [[1780]] per protegir lo comèrci maritim dei drechs de regard [[Reialme Unit|britanic]] e [[França|francés]]. Lei Danés s'interessèron tanben a l'otramar e establiguèron de [[colonialisme|colonias]] dins leis [[Antilhas]] coma leis [[Illas Verges Americanas|Illas Verges]] (vendudas en [[1917]] ais [[USA|Estats Units]] e ai [[Reialme Unit|Britanics]]), en [[Índia]] ([[Tranquebar]] e [[Serampore]], venduts en [[1845]] ai Britanics) e lòng de [[Ghana]] (divèrsei fòrts venduts en [[1850]] ai Britanics).

==== Lei guèrras napoleonencas ====

Au començament dei [[Revolucion Francesa|guèrras revolucionàrias]], Danemarc chausiguèt la neutralitat e assaièt de formar ambé [[Russia]], [[Suècia]] e [[Prússia]] una liga dei neutres per defendre la libertat de circulacion de sei naviris. En [[1801]], una premiera expedicion [[Reialme Unit|britanica]] obliguèt [[Copenaga]] de laissar un drech de visita de sei naviris ai Britanics. Pasmens, aquò reglèt pas la situacion que s'agravèt ambé l'instauracion dau [[Blocus Continentau]] per [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I{{èr}}]]. D'efèct, Danemarc teniá encara una flòta importanta que representava una menaça potenciala per leis Illas Britanicas. En [[1807]], una segonda expedicion britanica ataquèt [[Copenaga]] e capturèt la màger part dei vaissèus danés.

Après aquela agression, Danemarc s'alièt oficialament ambé [[França]] e lo demorèt fins a [[1814]]. Menèt una guèrra navalas d'escaramochas còntra la flòta britanica ([[guèrra dei Canonieras]]). En [[1814]], perdiguèt [[Norvègia]] au profiech de [[Suècia]] au [[Tractat de Kiel]]. Lo prince eiretier [[Cristian Frederic de Danemarc|Cristian Frederic]] reüniguèt una assemblada norvegiana que votèt una [[constitucion]] e lo proclamèt rèi. Pasmens, una brèva guèrra còntra [[Suècia]] enterinèt la pèrda de [[Norvègia]] e lei Norvegians acceptèron son annexion a condicion que lei Suedès mantenguèsson la constitucion.
 
=== Danemarc dempuei 1814 ===

==== La question dei Ducats ====

[[File:Escandinàvia en 1815.png|thumb|[[Escandinàvia]] en 1815.]]
[[File:Danemarc - Pèrda dei Ducats (1866).png|thumb|Pèrda dei Ducats per Danemarc entre 1864 e 1866.]]

Après la pèrda de [[Norvègia]], Danemarc gardèt seis autrei possessions coma leis [[Illas Feròe]], [[Islàndia]] e [[Groenlàndia]]. Ganhèt tanben lo pichon [[ducat de Lauenborg]] a l'èst de [[Hamborg]] coma compensacion. Pasmens, sa [[diplomacia]] foguèt rapidament dominada per la question dei Ducats de [[Holstein]] e de [[Schleswig]] qu'èran dirigits per lo rèi danés en [[union personala]] dempuei la fin dau sègle XV.

Tre [[1830]], lei [[Nacionalisme|nacionalistas]] e [[Liberalisme|liberaus]] danés demandèron la fin de l'[[absolutisme]] e l'integracion de [[Holstein]] e de [[Schleswig]] au sen dau reiaume. Dins l'encastre dei movements revolucionaris de [[1848]], lo rèi [[Frederic IV de Danemarc|Frederic IV]] deguèt cedir e acceptar la creacion d'una [[monarquia constitucionala]] en març. Lei nacionaus liberaus prenguèron alora lo poder, çò qu'entraïnèt una revòuta dei populacions alemandas de [[Holstein]]. Leis insurgents recebèron lo sostèn dei nacionalistas [[Alemanha|alemands]] dau [[Parlament de Francfòrt]] que demandèt una intervencion de [[Prússia]]. Lei soudats prussians agantèron aisament [[Jutlàndia]] mai leis aliats de Danemarc ([[Reialme Unit|Reiaume Unit]], [[Russia]] e [[Suècia]]) impausèron de negociacions que s'acabèron per lo restabliment dau ''statu quo ante bellum'' en 1852. Lo rèi danés gardèt lo contraròtle dei ducats que devián demorar d'entitats distintas dau Reiaume de Danemarc.

Pasmens, aquel acòrd maucontentèt lei [[Nacionalisme|nacionalistas]] dei dos camps. En [[1863]], lo parlament danés adoptèt una [[constitucion]] comuna per Danemarc e [[Schleswig]]. Aquò èra una rompedura de l'acòrd de [[1852]] que foguèt aprovada per lo rèi [[Cristian IX de Danemarc|Cristian IX]] ([[1863]]-[[1906]]). A l'iniciativa de [[Bismarck]], la reaccion de la [[Confederacion Germanica]] foguèt rapida e una fòrça [[Àustria|austro]]-[[Prússia|prussiana]] ocupèt lei ducats. Danemarc trobèt ges de sostèn internacionau e deguèt abandonar aquelei territòris en [[1864]] e un tèrç de sa populacion. Après una guèrra novèla entre [[Àustria]] e [[Prússia]], lei ducats foguèron annexats per lei Prussians en [[1866]].

==== La Premiera Guèrra Mondiala ====

[[File:Danemarc - Modificacion territòriala de 1920.png|thumb|Modificacion territòriala de Danemarc après lo plebiscit de 1920.]]

La pèrda dei ducats laissèt Danemarc en fòra deis afaires principaus d'[[Euròpa]]. Lo país contunièt de se liberalizar e adoptèt una posicion neutra en [[1914]]. En causa de sa posicion estrategica au [[nòrd]] d'[[Alemanha]], lo mantenement d'aquela posicion necessitèt la mobilizacion de fòrças militaras importantas e de contorsions diplomaticas malaisadas qu'aguèron de consequéncias nefastas sus l'economia car lei dos camps exigiguèron una neutralitat favorabla a seis interès. 

A l'eissida de la guèrra, leis Aliats decidèron de restituir una partida de [[Schleswig]] e un vòte foguèt organizat per definir la [[frontiera]]. Au [[nòrd]] de [[Flensborg]], 75% dei sufragis foguèron favorables au retorn dins la fauda de Danemarc. En revènge, au [[sud]] e dins la [[vila]], 80% dei vòtes exprimits demandèron un mantenement au sen d'[[Alemanha]]. Aquò permetèt de fixar lo limit actuau entre lei dos país.

==== La Segonda Guèrra Mondiala ====

Au començament de la [[Segonda Guèrra Mondiala]], Danemarc proclamèt tornarmai sa neutralitat. Pasmens, per assegurar leis itineraris comerciaus ambé [[Suècia]] e [[Norvègia]] que permetián ais Alemands de se procurar lo [[fèrre]] indispensable a la perseguida de la guèrra, [[Adolf Hitler|Hitler]] decidèt d'envaïr Danemarc e [[Norvègia]] en abriu de [[1940]]. Au contrari de [[1914]], lo [[govèrn]] danés aviá pas renfòrçat sei fòrças armadas per protegir sa neutralitat e resistiguèt pas a l'ocupacion. Fins a [[1943]], un govèrn danés foguèt mantengut laissant una autonòmia certana au país. Pasmens, lo desvolopament de movements de resisténcia entraïnèt una presa de contraròtle dirècte per [[Alemanha]] a partir de [[1943]]. Aquò durèt fins a la fin de la guèrra e la màger part dau territòri danés èra totjorn tengut per leis Alemands en mai de [[1945]]. Aprofichant aquela situacion, [[Islàndia]], encoratjada per leis Aliats, proclamèt son independéncia en [[1944]].

==== L'integracion de Danemarc au sen de l'Union Europèa ====

Après la [[Segonda Guèrra Mondiala]], Danermarc jonhèt lo camp [[USA|estatsunidenc]] e l'[[OTAN]]. En [[1973]], intrèt au sen de la [[Union Europèa|Comunautat Economica Europèa]]. Pasmens, lo país assaia d'i gardar son autonòmia ambé lo refús dau [[Tractat de Maastricht]] en [[1992]] e lo refús de participar a l'[[èuro]] après un referendum en [[2000]].

== Politica ==
Danemarc es una [[monarquia]] [[constitucion]]ala. Lo cap de govèrn es lo [[primièr ministre]], designat pel monarca.

Lo [[parlament]] unicameral (''Folketing'') a 179 membres.

== Geografia ==
Malgrat que Danemarc se tròba situada entre doas mars, lo Baltica e la mar del Nòrd, las [[pluèja]]s annalas son moderadas, d'entre 700 e 800&nbsp;mm a l'oèst e d'entre 500 e 600&nbsp;mm a l'èst. Las temperaturas son equilibradas, al mes de [[julhet]] i a una mejana de 16&nbsp;°C dins la zòna de la mar del Nòrd e a l'èst, a Sjælland, pòt arribar a 18&nbsp;°C. Las temperaturas diürnas son suls 20&nbsp;°C del temps que las nocturnas son a l'entorn dels 13&nbsp;°C . A l'[[ivèrn]] l'influéncia del [[corrent del Golf]] e de lo sieu derivat, lo corrent de l'Atlantic Nòrd, se fa notar en fasent que las temperaturas davalen pas excessivament, dins tot lo país las temperaturas se mantenon près del punt de congelacion, unes 2&nbsp;°C durant lo jorn e a l'entorn de -3&nbsp;°C a la nuèit. La temperatura de l'aiga a la còsta vària dempuèi lo 3&nbsp;°C a l'ivèrn fins los 17&nbsp;°C a l'[[estiu]].

Dempuèi lo primièr de genièr de [[2007]], la division administrativa principala de Danemarc es la [[region de Danemarc|region]].

== Economia ==
{{Veire|Economia de Danemarc}}

=== Nòtas e referéncias ===
{{Commons|Denmark|Danemarc}}
{{reflist}}

{{Païses d'Euròpa (COE)}}


[[Categoria:Danemarc|*]]

Modèls utilizats sus aquesta pagina :

Modèl:Abbr (modificar)
Modèl:Abr (modificar)
Modèl:Article detalhat (modificar)
Modèl:Aumentacion (modificar)
Modèl:CIO-d (modificar)
Modèl:Carta grafica (modificar)
Modèl:Commons (modificar)
Modèl:Coord (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Da (modificar)
Modèl:E (modificar)
Modèl:EUR-d (modificar)
Modèl:Espaci (modificar)
Modèl:Exp (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Indicacion de lenga (modificar)
Modèl:Infobox General (modificar)
Modèl:Infobox General/styles.css (modificar)
Modèl:Infobox País (modificar)
Modèl:Infotaula (modificar)
Modèl:Km2 (modificar)
Modèl:Metapaleta de navigacion (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Multiparamètres-Ligam (modificar)
Modèl:Nobr (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Paleta Païses d'Euròpa (COE) (modificar)
Modèl:Païses d'Euròpa (COE) (modificar)
Modèl:Referéncias (veire la font) (protegit)
Modèl:Reflist (modificar)
Modèl:Tnavbar (modificar)
Modèl:Títolcolor (modificar)
Modèl:Veire (modificar)
Modèl:Wikiligam alternatiu2 (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Èr (modificar)
Mòdul:Bandièra/Data (modificar)
Mòdul:Coordinates (modificar)
Mòdul:Lenga/ISO 639 synonyms (modificar)
Mòdul:Lenga/V2 (modificar)
Mòdul:Lenga/script (modificar)
Mòdul:Lenga/taula (modificar)
Mòdul:Math (modificar)
Mòdul:Multiparamètres (modificar)
Mòdul:Wikidadas (modificar)
Mòdul:Wikidadas/i18n (modificar)

Tornar a la pagina Danemarc.

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/wiki/Danemarc »