Archozauromorfy (Archosauromorpha) – infragromada gadów z podgromady Diapsida. Definiowana jako klad obejmujący archozaury oraz wszystkich przedstawicieli kladu Sauria bliżej spokrewnionych z nimi niż z lepidozaurami[1][2], jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka rodzajów Prolacerta, Trilophosaurus i Hyperodapedon oraz archozaurów i wszystkich jego potomków[3], jako klad obejmujący rodzaj Protorosaurus i wszystkich przedstawicieli kladu Sauria bliżej spokrewnionych z rodzajem Protorosaurus niż z lepidozaurami[4] lub jako najmniejszy klad obejmujący Gallus gallus, Alligator mississippiensis, Mesosuchus browni, Trilophosaurus buettneri, Prolacerta broomi i Protorosaurus speneri[5].

Archozauromorfy
Archosauromorpha
von Huene, 1946
Okres istnienia: 251 mln lat temu–dziś
251/0
251/0
Ilustracja
Aligator, krokodyl i gawial – współcześni przedstawiciele archozauromorfów
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

Krokodyle i ptaki są jedynymi żyjącymi dziś archozauromorfami (być może z wyjątkiem żółwi)

Archozauromorfy pojawiły się po raz pierwszy pod koniec permu, a rozpowszechniły w triasie. Archosauromorpha obejmuje rzędy Prolacertiformes (grupa ta prawdopodobnie nie jest monofiletyczna[4][6][7][8][9][10][11]), rynchozaurów, Trilophosauria oraz takson o nieokreślonej randze – Archosauriformes. Pomimo niewielkich różnic w budowie anatomicznej, na podstawie których Trilophosauria klasyfikowano niegdyś do Euryapsyda, Prolacertifomes zaliczano do lepidozaurów i uznawano za możliwych przodków współczesnych jaszczurek, a rynchozaury uznawano za lepidozaury spokrewnione ze sfenodontami, obecnie – ze względu na liczne podobieństwa w budowie szkieletu i czaszki – uważa się, że grupy te mają wspólnego przodka i tworzą klad. Dyskusyjna jest przynależność Choristodera do archozauromorfów. Część naukowców zalicza też do archozauromorfów grupy Ichthyopterygia i Thalattosauria, zauropterygi[12][13], rodzinę Drepanosauridae[4][14][15] i żółwie[16][17][18]; jednak pozycja filogenetyczna tych grup i ich ewentualna przynależność do archozauromorfów pozostają przedmiotem sporów.

Rynchozaury, Trilophosauria i Prolacertiformes wymarły pod koniec triasu, Choristodera przetrwały jako mała grupa aż do miocenu, zaś Archosauriformes stały się jedną z głównych grup i dały początek archozaurom.

Taksonomia

edytuj

Klasyfikacja

edytuj

Filogeneza

edytuj

Kladogram Archosauromorpha (drzewo zgodności wygenerowane na podstawie 12 najbardziej oszczędnych drzew metodą 50% majority rule consensus) według Bickelmann, Müllera i Reisza (2009)[9]:


Sauria

Lepidosauromorpha


Archosauromorpha

Tanystropheus




Macrocnemus




Prolacerta




Trilophosaurus




Rhynchosauria



Archosauriformes









Kladogram Archosauromorpha sensu Dilkes (1998) według Gottmann-Quesady i Sandera (2009)[10]:


Sauria

Lepidosauromorpha


Archosauromorpha

Champsosaurus





Megalancosaurus



Protorosaurus




Tanystropheidae

Tanystropheus



Macrocnemus






Trilophosaurus


Rhynchosauria

Mesosuchus



Rhynchosaurus






Pamelaria




Prolacerta


Archosauriformes

Proterosuchus



Euparkeria










Alternatywny kladogram według Gottmann-Quesady i Sandera (2009), uzyskany gdy w analizie nie uwzględniono rodzaju Megalancosaurus (Champsosaurus znalazł się w rezultacie poza Sauria)[10]:


Sauria

Lepidosauromorpha


Archosauromorpha
Rhynchosauria

Mesosuchus



Rhynchosaurus




Trilophosaurus



Tanystropheidae

Tanystropheus



Macrocnemus




Protorosaurus




Pamelaria




Prolacerta


Archosauriformes

Proterosuchus



Euparkeria








Przypisy

edytuj
  1. Jacques Gauthier, Arnold G. Kluge, Timothy Rowe. Amniote phylogeny and the importance of fossils. „Cladistics”. 4, s. 105–209, 1988. DOI: 10.1111/j.1096-0031.1988.tb00514.x. (ang.). 
  2. Michel Laurin, Jacques A. Gauthier: Diapsida. Lizards, Sphenodon, crocodylians, birds, and their extinct relatives. Tree of Life, 2000. [dostęp 2010-07-16]. (ang.).
  3. Michel Laurin. The osteology of a Lower Permian eosuchian from Texas and a review of diapsid phytogeny. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 101, s. 59–95, 1991. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1991.tb00886.x. (ang.). 
  4. a b c David W Dilkes. The Early Triassic rhynchosaur Mesosuchus browni and the interrelationships of basal archosauromorph reptiles. „Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences”. 353, s. 501-541, 1998. DOI: 10.1098/rstb.1998.0225 10.1098/rstb.1998.0225 10.1098/rstb.1998.0225. (ang.). 
  5. Archosauromorpha F. von Huene 1946 [J. A. Gauthier], converted clade name. W: Kevin de Queiroz, Philip D. Cantino i Jacques A. Gauthier (red.): Phylonyms. A Companion to the PhyloCode. Boca Raton: CRC Press, 2020. ISBN 978-0-429-44627-6.
  6. Olivier Rieppel, Nicholas C. Fraser, Stefania Nosotti. The monophyly of Protorosauria (Reptilia, Archosauromorpha): a preliminary analysis. „Atti della Società italiana di Scienze naturali e Museo civico di Storia naturale di Milano”. 144, s. 359-382, 2003. (ang.). 
  7. Sean P. Modesto, Hans-Dieter Sues. The skull of the Early Triassic archosauromorph reptile Prolacerta broomi and its phylogenetic significance. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 140 (3), s. 335-351, 2004. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2003.00102.x. (ang.). 
  8. Johannes Müller: The relationships among diapsid reptiles and the influence of taxon selection. W: Gloria Arratia, Mark V. H. Wilson, Richard Cloutier (red.): Recent Advances in the Origin and Early Radiation of Vertebrates. München: Verlag Dr. Friedrich Pfeil, 2004, s. 379-408.
  9. a b Constanze Bickelmann, Johannes Müller, Robert R. Reisz. The enigmatic diapsid Acerosodontosaurus piveteaui (Reptilia: Neodiapsida) from the Upper Permian of Madagascar and the paraphyly of “younginiform” reptiles. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 46, s. 651–661, 2009. DOI: 10.1139/E09-038. (ang.). 
  10. a b c Annalisa Gottmann-Quesada, P.Martin Sander. A redescription of the early archosauromorph Protorosaurus speneri MEYER, 1832, and its phylogenetic relationships. „Palaeontographica Abteilung A”. 287, s. 123–220, 2009. (ang.). 
  11. Magdalena Borsuk−Białynicka, Susan E. Evans. A long−necked archosauromorph from the Early Triassic of Poland. „Palaeontologia Polonica”. 65, s. 203–234, 2009. (ang.). 
  12. John W. Merck. A phylogenetic analysis of the euryapsid reptiles. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 17 (suppl.), s. 65A, 1997. (ang.). 
  13. Sean Modesto, Robert Reisz i Diane Scott. A neodiapsid reptile from the Lower Permian of Oklahoma. „Society of Vertebrate Paleontology 71st Annual Meeting Program and Abstracts”, s. 160, 2011. (ang.). 
  14. Silvio Renesto, Giorgio Binelli. "Vallesaurus cenensis Wild, 1991, a drepanosaurid (Reptilia, Diapsida) from the Late Triassic of Northern Italy". „Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia”. 112, s. 77–94, 2006. (ang.). 
  15. Silvio Renesto, Justin A. Spielmann, Spencer G. Lucas, Giorgio Tarditi Spagnoli. The taxonomy and paleobiology of the Late Triassic (Carnian-Norian: Adamanian-Apachean) drepanosaurs (Diapsida: Archosauromorpha: Drepanosauromorpha). „New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin”. 46, s. 1-81, 2010. (ang.). 
  16. Rafael Zardoya, Axel Meyer. Complete mitochondrial genome suggests diapsid affinities of turtles. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 95, s. 14226-14231, 1998. (ang.). 
  17. Yoshinori Kumazawa, Mutsumi Nishida. Complete Mitochondrial DNA Sequences of the Green Turtle and Blue-Tailed Mole Skink: Statistical Evidence for Archosaurian Affinity of Turtles. „Molecular Biology and Evolution”. 16, s. 784-792, 1999. (ang.). 
  18. Naoyuki Iwabe, Yuichiro Hara, Yoshinori Kumazawa, Kaori Shibamoto, Yumi Saito, Takashi Miyata, Kazutaka Katoh. Sister Group Relationship of Turtles to the Bird-Crocodilian Clade Revealed by Nuclear DNA–Coded Proteins. „Molecular Biology and Evolution”. 22, s. 810-813, 2005. DOI: 10.1093/molbev/msi075. (ang.).