Maszyna – w najogólniejszym znaczeniu cybernetycznym – wszelki układ względnie odosobniony, w jakim zachodzi przekształcanie (transformacja) zasilenia lub informacji[1][2]. Określenie to obejmuje zarówno układy fizyczne naturalne (w tym organizmy żywe[1]), jak i urządzenia techniczne oraz pewne obiekty abstrakcyjne.

Można wyróżnić[1]:

W znaczeniu węższym (technicznym) maszyna jest to wyłącznie urządzenie techniczne (najczęściej złożone z wielu mechanizmów), służące do przekształcania energii lub wykonujące pracę (najczęściej mechaniczną, przez ruch swoich części)[3][4][5].

Wyróżnia się[4][5]:

W znaczeniu prawnym maszyna jest to zespół części lub podzespołów, wyposażony w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych, którego przynajmniej jedna część jest ruchoma, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie albo też zespół, o którym mowa wyżej, gotowy do zainstalowania i zdolny do funkcjonowania jedynie po zamontowaniu na środkach transportu (np. żuraw samochodowy) lub zainstalowaniu w budynku lub na konstrukcji (np. winda osobowa lub towarowa). Maszyną jest także zespół sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jeden jest ruchomy, połączonych w całość, przeznaczony do podnoszenia ładunków, którego jedynym źródłem mocy jest bezpośrednie wykorzystanie siły mięśni ludzkich.

Słowo "maszyna" pochodzi od greckiego wyrazu mākhanā. Od słowa greckiego utworzono łacińskie machina, które z kolei przeniknęło do wielu języków europejskich. Termin "maszyna" początkowo nie pokrywał się ściśle z jego dzisiejszym znaczeniem, przykładowo Witruwiusz (ok. 27-13 p.n.e.) w traktacie "O architekturze ksiąg dziesięć" do mechaniki i budowy maszyn zaliczał m.in. wznoszenie tymczasowych trybun. W starożytności mechanika i budowa maszyn razem z budownictwem wchodziła w skład architektury (łac. architectura), która była pojęciem ogólnym mieszczącym w sobie całą antyczną i średniowieczną technikę. "Maszyna" w dzisiejszym, węższym znaczeniu, pojawiła się dopiero w XVI i XVII wieku[6].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Krzysztof Boruń hasło Maszyna w: Mały słownik cybernetyczny (pod red. M. Kempisty) 1973 s. 216-217.
  2. William Ross Ashby, Wstęp do cybernetyki, 1963, passim.
  3. Praca zbiorowa, Słownik wyrazów obcych, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 537, 1993, ISBN 83-01-08730-7.
  4. a b Wielka Encyklopedia PWN t. 17, 2003, s. 110.
  5. a b Leksykon Naukowo-Techniczny, WNT, 1984, s. 480.
  6. Maciej Sydor, Drewno w budowie maszyn, Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2011, s. 103, ISBN 978-83-7160-629-8 [zarchiwizowane z adresu 2016-01-27].