Aktorzy prowincjonalni

Aktorzy prowincjonalnipolski psychologiczny film obyczajowy z 1978 roku w reżyserii Agnieszki Holland, na podstawie scenariusza napisanego wraz z Witoldem Zatorskim. Treścią filmu są obsesyjne starania młodego aktora teatralnego (Tadeusz Huk) o otrzymanie głównej roli w spektaklu Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego; podczas tych starań aktor zaniedbuje swoją żonę pracującą w teatrzyku dla dzieci (Halina Łabonarska). Debiut kinowy Holland był wielokrotnie nagradzany; doceniano rolę Łabonarskiej oraz reżyserię, za którą Holland otrzymała nagrodę FIPRESCI na Festiwalu Filmowym w Cannes.

Aktorzy prowincjonalni
Gatunek

obyczajowy
psychologiczny

Rok produkcji

1978

Data premiery

10 sierpnia 1979

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

104 min

Reżyseria

Agnieszka Holland

Scenariusz

Agnieszka Holland
Witold Zatorski

Główne role

Jerzy Stuhr
Adam Ferency
Halina Łabonarska
Tadeusz Huk
Iwona Biernacka

Muzyka

Andrzej Zarycki

Zdjęcia

Jacek Petrycki

Scenografia

Bogdan Sölle

Kostiumy

Ludwika Niśkiewicz

Montaż

Halina Nawrocka

Opis fabuły

edytuj

Głównym bohaterem Aktorów prowincjonalnych jest Krzysztof Malewski, dość młody aktor, którego marzeniem jest angaż do roli Konrada w inscenizowanym właśnie Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego. Marzenia te nie spełniają się, gdyż reszta trupy aktorskiej odnosi się do przedstawienia jako typowej chałtury. Jednakże sposób postępowania Krzysztofa bynajmniej nie dowodzi jego idealizmu i czystości moralnej. Próbując osiągnąć upragniony sukces artystyczny, Krzysztof próbuje po prostu dostać się do lepszego teatru i opuścić znienawidzoną przez siebie prowincję. Tymczasem jego żona Anka, pracująca jako lalkarka w teatrze dla dzieci, czuje się odtrącona przez męża, zagubiona i osamotniona. Obsesja, z jaką Krzysztof próbuje zrealizować zamierzony cel, kończy się rozpadem związku[1].

 
Halina Łabonarska, odtwórczyni głównej roli żeńskiej (2018)

Obsada aktorska

edytuj

Źródło: Internetowa Baza Filmu Polskiego[2]

Produkcja

edytuj

Film Aktorzy prowincjonalni był debiutem kinowym reżyserki Agnieszki Holland, dotąd kręcącej filmy telewizyjne[3][4]. Swój zamiar stworzenia filmu Holland objaśniała następująco: „w Aktorach prowincjonalnych mniej mi chodziło o ukazanie mechanizmu manipulacji, a bardziej o przedstawienie właśnie ludzkiego losu, w całym jego uwikłaniu i splątaniu. To znaczy starałam się bardziej wydobyć aspekt egzystencjalny niż publicystyczny”[5]. Za produkcję filmu odpowiadał Michał Szczerbic, który musiał zmierzyć się z brakiem przychylności decydentów: „Mówiono mi, że w tym składzie ten film nie może się udać. Agnieszka zawali, ja zawalę finanse. Pomimo tych kłód, które rzucano nam pod nogi, udało się”[6]. Zdjęcia do filmu nakręcono w Łodzi i Piątku[2].

Odbiór

edytuj
 
Agnieszka Holland, reżyserka filmu (2017)

Premiera Aktorów prowincjonalnych odbyła się 10 sierpnia 1979 roku; na seanse filmu tłumnie przychodziła młoda publiczność, co po latach Holland odnotowywała następująco: „Film zdmuchnął wszystkich, wzbudził ogólny entuzjazm. Widownia to byli głównie młodzi ludzie. Właśnie wtedy pierwszy raz poczułam taki niebywały smak radości, że się coś zrobiło, co ludzie przyjmują z jakimś entuzjazmem, emocjami, wdzięcznością”[6].

Barbara Mruklik w recenzji dla czasopisma „Kino” odczytywała film Holland jako dzieło, w którym „rzecz idzie o interpretację tekstu klasycznej sztuki z wielkiego repertuaru narodowego, a w istocie o obronę podstawowych, autentycznych wartości […] Krzysztof obija się jednak tylko o szklane ściany obojętności, bezmyślności, bezwładu, marazmu, ogólnego niechcenia, niezrozumienia”[5]. Mariola Jankun-Dopartowa upatrywała w Aktorach prowincjonalnych ironicznych nawiązań do dylematów poruszanych w Wyzwoleniu Wyspiańskiego:

Manierę epoki zastępuje tu realistyczny obraz środowiska teatralnego z drugiej połowy lat siedemdziesiątych, z całą płycizną intelektualną, miałkością artystyczną, wulgarnością języka i trywialnością. Prywatność jest tylko przedłużeniem tego, co widzimy w teatrze; postulowane przez Wyspiańskiego stopienie się sztuki i życia w jedną całość nabiera tu ironicznego charakteru[7].

Marcin Maron dostrzegał w filmie Holland dwoistość znaczeniową, wynikającą z nawiązania do Wyzwolenia. Aktorów prowincjonalnych można odczytywać jako przypowieść autotematyczną, wyrażającą „problem fałszywego stosunku do kultury, czyli manipulacji, które mogą przesłonić prawdę o sensie sztuki i realiach życia”. Można też – jak zauważa Maron – traktować film Holland jako przenośnię, w której tak jak u Wyspiańskiego „chodzi o pytanie: jak można wyzwolić sztukę i życie z kłamstwa”[1]. Barbara Hollender na łamach „Rzeczpospolitej” dowodziła ponadczasowości filmu, mówiąc, że o ile w momencie premiery filmu „środowisko prowincjonalnego teatru odczytywano jako metaforyczny obraz Polski, dzisiaj można dostrzec w tym filmie opowieść o niespełnieniach artysty, o rozmijaniu się życia i ideałów”[8]. Tomasz Raczkowski z portalu Film.org.pl dowodził, że;

Holland dekonstruuje Polskę i Polaków, rysując przekonujący obraz relacji jednostki ze zbiorowością, sztuki z życiowym znojem, brzemienia historii ze współczesnością i polityki z prywatnym życiem. […] Aktorzy prowincjonalni są osiągnięciem nie tylko polskiego, ale i światowego kina społecznego, bezbłędnie wykorzystującym cały potencjał tego nurtu[9].

Nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Maron 2011 ↓, s. 136.
  2. a b Aktorzy prowincjonalni w bazie filmpolski.pl
  3. Jerzy Armata, Historia polskiego filmu. Reżyserzy – Agnieszka Holland [online], akademiapolskiegofilmu.pl [dostęp 2020-04-11], Cytat: „Aktorzy prowincjonalni [...] to bez wątpienia jeden z najciekawszych debiutów w dziejach polskiej kinematografii,”.
  4. Jerzy Armata, Historia polskiego filmu. Reżyserzy – Agnieszka Holland [online], akademiapolskiegofilmu.pl [dostęp 2020-04-11], Cytat: „Zanim nakręciła swój pierwszy pełnometrażowy film kinowy – Aktorzy prowincjonalni (1978), uczestniczyła w dwóch pracach zbiorowych, tworząc Dziewczynę i „Akwariusa” w nowelowych Obrazkach z życia (1975)”.
  5. a b „Aktorzy prowincjonalni” Agnieszki Holland [online], Culture.pl [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  6. a b „Aktorzy prowincjonalni” po latach. Ten film zdmuchnął wszystkich [online], film.interia.pl [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  7. Maron 2011 ↓, s. 138.
  8. Barbara Hollender, Zwyczajni ludzie w kinie Agnieszki Holland [online], Rzeczpospolita, 25 sierpnia 2008 [dostęp 2021-09-27] (pol.).
  9. Przemysław Mudlaff, Tomasz Raczkowski, Agnieszka Holland. Oceniamy wszystkie filmy na dwa głosy [online], film.org.pl, 6 października 2020 [dostęp 2021-09-27] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Marcin Maron, Głowa Meduzy, czyli realizm filmów Kina Moralnego Niepokoju, „Kwartalnik Filmowy” (75−76), 2011, 122−148.

Linki zewnętrzne

edytuj