Anguis

rodzaj jaszczurek

Anguisrodzaj jaszczurek z podrodziny w Anguinae w rodzinie padalcowatych (Anguidae).

Anguis[1]
Linnaeus, 1758[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – padalec zwyczajny (A. fragilis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Rząd

łuskonośne

Infrarząd

Diploglossa

Rodzina

padalcowate

Podrodzina

Anguinae

Rodzaj

Anguis

Typ nomenklatoryczny

Anguis fragilis Linnaeus, 1758

Gatunki

5 gatunków – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w niemal całej Europie, z wyjątkiem północnej części Półwyspu Skandynawskiego, Sardynii, Korsyki, południowej części Półwyspu Iberyjskiego, wysp Morza Egejskiego, południowej Ukrainy, Niziny Nadkaspijskiej i północnego obszaru europejskiej części Rosji. Poza Europą można je znaleźć w północno-zachodniej Azji (do rzeki Toboł) oraz w Azji Mniejszej i dalej na wschód po północny Iran[3][4]. Niepewne stwierdzenia z Izraela oraz północnej części Afryki (Maroko, Algieria, Tunezja)[4].

Charakterystyka

edytuj

Gatunki z tego rodzaju maksymalnie osiągają długość około 50 cm. Grzbiet jest w kolorze brązowym (od jasnego do ciemnego i w różnych odcieniach), rzadziej ciemnoszary lub czarny. Spodnia strona ciała i boki są czarne. Padalce nie mają kończyn, przez co często mylone są z wężami, z którymi nie są jednak spokrewnione. Ich głowa jest mała, o zaokrąglonym pysku, nie wyodrębniona z tułowia. Zarówno grzbiet jak i spód ciała pokryte są dachówkowato na siebie zachodzącymi łuskami.

Systematyka

edytuj

Etymologia

edytuj

Anguis: łac. anguis „wąż”[5].

Podział systematyczny

edytuj

Przeprowadzone przez Maceya i współpracowników (1999) oraz Wiensa i Slingluffa (2001) analizy filogenetyczne wykorzystujące dane molekularne sugerują, że rodzaj Ophisaurus jest parafiletyczny, gdyż część należących do niego gatunków jest bliżej spokrewnionych z gatunkami zaliczanymi do rodzaju Anguis oraz z żółtopuzikiem bałkańskim (również zaliczanym przez autorów do Ophisaurus; inni autorzy zaliczają go do osobnego rodzaju Pseudopus) niż z innymi gatunkami z rodzaju Ophisaurus; według tych analiz gatunki O. attenuatus, O. ventralis i O. harti są bliżej spokrewnione z Anguis i żółtopuzikiem bałkańskim niż z O. koellikeri[6][7]. Ze względu na parafiletyzm Ophisaurus Macey i współpracownicy (1999) zalecili, by uznać Ophisaurus za młodszy synonim rodzaju Anguis (choć dopuszczali też możliwość pozostawienia Ophisaurus jako odrębnego rodzaju, przy jednoczesnym przeniesieniu żółtopuzika bałkańskiego do odrębnego rodzaju Pseudopus, zaś O. koellikeri do rodzaju Hyalosaurus)[6]. Zsynonimizowanie Ophisaurus (i Pseudopus) z Anguis oznaczałoby włączenie do tego ostatniego rodzaju dodatkowych 14 gatunków i rozszerzenie zasięgu występowania przedstawicieli rodzaju na cały Iran, Afganistan, Azję Środkową, Indie, Chiny, Azję Południowo-Wschodnią i Amerykę Północną. Do rodzaju należą następujące gatunki[3]:

Kladogram

edytuj

Kladogram według Gvoždíka i in. (2013)[9]. Analiza oparta na sekwencjach genów ND2 i tRNA:

Anguis 


 Anguis cephallonica



 Anguis veronensis





 Anguis fragilis




 Anguis colchica



 Anguis graeca





Ochrona

edytuj

W Polsce występują padalec zwyczajny i padalec kolchidzki – są objęte ochroną częściową[10].

Przypisy

edytuj
  1. Anguis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 227. (łac.).
  3. a b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Anguis. The Reptile Database. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
  4. a b R. Midtgaard, Genus Anguis, [w:] RepFocus [online] [dostęp 2024-01-26] (ang.).
  5. Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 16, OCLC 637083062 (ang.).
  6. a b J.R. Macey, J.A. Schulte, A. Larson, B.S. Tuniyev, N. Orlov & T.J. Papenfuss. Molecular Phylogenetics, tRNA Evolution, and Historical Biogeography in Anguid Lizards and Related Taxonomic Families. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 56 (3), s. 31–41, 1999. DOI: 10.1006/mpev.1999.0615. (ang.). 
  7. J.J. Wiens, J.L. Slingluff. How lizards turn into snakes: a phylogenetic analysis of body-form evolution in anguid lizards. „Evolution”. 55 (11), s. 2303–2318, 2001. (ang.). 
  8. a b c d e K. Kolenda, T. Skawiński & M. Kaczmarski. Przegląd „nowych” gatunków płazów i gadów występujących w Polsce. „Kosmos”. 68 (1), s. 212, 2019. DOI: 10.36921/kos.2019_2491. (pol.). 
  9. V. Gvoždík, N. Benkovský, A. Crottini, A. Bellati, J. Moravec, A. Romano, R. Sacchi & D. Jandzik. An ancient lineage of slow worms, genus Anguis (Squamata: Anguidae), survived in the Italian Peninsula. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 69 (3), s. 1077–1092, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2013.05.004. (ang.). 
  10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).