Anna Leopoldowna, urodzona jako Elżbieta Katarzyna Krystyna z Meklemburgii-Schwerinu (ur. 18 grudnia 1718 w Rostocku[1], zm. 8 marca?/19 marca 1746 w Chołmogorach) – księżniczka meklemburska, księżna Brunszwiku od 1739 r. jako żona Antoniego Ulryka, regentka Rosji w latach 1740-1741 w imieniu syna Iwana VI, jedyna córka Karola Leopolda i Katarzyny Iwanowny.

Anna Leopoldowna
Elżbieta Katarzyna Krystyna von Mecklenburg-Schwerin
Ilustracja
ilustracja herbu
regentka Rosji
Okres

od 9 listopada 1740
do 25 listopada 1741

W imieniu

Iwana VI

Poprzednik

Ernest Jan Biron

Dane biograficzne
Dynastia

meklemburska

Data i miejsce urodzenia

18 grudnia 1718
Rostock

Data i miejsce śmierci

19 marca 1746
Chołmogory

Przyczyna śmierci

śmierć w połogu

Miejsce spoczynku

Ławra Aleksandra Newskiego w Petersburgu

Ojciec

Karol Leopold (książę Meklemburgii)

Matka

Katarzyna Iwanowna

Mąż

Antoni Ulryk z Brunszwiku-Wolfenbüttel
od 3 lipca 1739
do 19 marca 1746

Dzieci

Iwan VI,
Katarzyna,
Elżbieta,
Piotr,
Aleksy

Odznaczenia
Order Świętej Katarzyny Męczennicy – I klasa

Życiorys

edytuj

Pochodzenie

edytuj

Elżbieta urodziła się 18 grudnia 1718 r. w Rostocku jako córka Karola Leopolda, księcia Meklemburgii i Katarzyny Iwanownej, carówny rosyjskiej[2][1]. Ze strony matki jej dziadkiem byli car Rosji Iwan V[1]. Została ochrzczona w obrządku protestanckim pod imionami Elżbieta Katarzyna Krystyna[1]. Ojciec Elżbiety słynął z brutalności.; dodatkowo warunki, w których żyły księżna i księżniczka zaniepokoiły ich matkę i babkę Praskowię Sałtykową[3]. Wdowa po carze poprosiła brata zmarłego męża, obecnie panującego Piotra Wielkiego, o zgodę na opuszczenie Meklemburgii przez Katarzynę[2]. Cesarz zgodził się i w 1723 r. księżna powróciła do Rosji zabierając ze sobą córkę[3].

Sprawa następstwa tronu

edytuj

W styczniu 1730 r. zmarł cesarz Piotr II, ostatni Romanow w linii męskiej[4][5]. Nie zdążył się ożenić i nie pozostał po sobie legalnych potomków[5]. Matka Elżbiety jako najstarsza córka Iwana V była jedną z pretendentek do objęcia tronu Rosji, jednak Najwyższa Tajna Rada ze względu na niechęć do jej męża odrzuciła jej kandydaturę i cesarzową została młodszą siostra Katarzyny Anna[5].

Bezdzietna cesarzowa w 1732 r. ogłosiła, że dziedzicem tronu będzie syn urodzony przez jej siostrzenicę Elżbietę[6]. Rok później 15-letnia księżniczka przeszła na prawosławie i przyjęła imię Anna na cześć ciotki[1]. Od tamtej pory funkcjonowała jako Anna Leopoldowna[1].

Małżeństwo

edytuj

2 lipca 1739 r. Annę zaręczono z Antonim Ulrykiem, księciem brunszwickim[1]. Dzień później odbył się ich ślub[1]. Małżonkowie znali się od 1733 r. i lubili[1]; Antoni był kuzynem zmarłego Piotra II[7]. Anna cieszyła się, że ciotka wybrała Antoniego na jej męża[1].

Według innej wersji zaręczyny odbyły się w 1738 r. a Anna nie lubiła Antoniego[8]. Publicznie określała go niedołęgą i traktowała z pogardą nawet podczas uczty weselnej[8]. Faworyt cesarzowej Ernest Biron widząc niechęć dziedziczki do narzeczonego zaproponował jej małżeństwo ze swoim synem Piotrem, jednak Anna odparła, że woli poślubić krewnego cesarza rzymskiego niż syna stajennego[8]. Cesarzową uraziła ta propozycja i chciała zdymisjonować Birona, ale ostatecznie nie zdecydowała się na to[8].

Niezależnie od rzeczywistych relacji pomiędzy Anną i Antonim cesarzowa uznawała to małżeństwo za doskonałe pod względem politycznym[8]. Książę jako kuzyn ówczesnej dziedziczki cesarza Karola VI Marii Teresy był popierany przez Austrię, sojusznika Rosji[8].

Objęcie władzy

edytuj

Anna i jej mąż uważali się za jedynych spadkobierców tronu rosyjskiego[1]. Rok po ślubie Anna urodziła syna Iwana, którego nazwano na cześć swego pradziadka[1]. Dziecko natychmiast zostało zabrane Annie przez cesarzową, która jednak ciężko zachorowała 5 października 1740 r.[9] Pięć dni później oficjalnie zaprezentowała dworzanom Iwana jako jej sukcesora[9]. Zmarła 17 października 1740 r.[9]

Ernest Biron natychmiast po śmierci Anny Iwanowny objął rządy regencyjne[9]. Z tą decyzją nie zgadzali się Anna i jej mąż, którzy nienawidzili kochanka zmarłej cesarzowej[9][1]. Biron próbował aresztować Antoniego Ulryka za obrazę jego osoby[10][9]. Groził Annie, że wydali ich z Rosji a na tronie obsadzi Elżbietę Piotrowną lub jej siostrzeńca Karola Ulryka[9].

Wobec takiego obrotu spraw wicekanclerz Andriej Ostermann i feldmarszałkek Burkhard Münnich namawiali Annę do obalenia regenta[9]. Księżna wraz z mężem, pułkownikiem Hermannen von Mansteinem i Munnichem szykowali przewrót pałacowy[10]. 9 listopada 1740 r. około 3 nad ranem Munnich wraz z trzydziestoma gwardzistami aresztował Birona, jego żonę i brata[11]. Dzień później Anna już jako regentka zarzuciła obalonemu regentowi próbę obalenia cesarza oraz chęć zamordowania jej i Antoniego[10]. Hrabia został uwięziony a jego majątek skonfiskowano[10]. W kwietniu 1741 r. został zesłany do Pełymu[12].

Objęcie władzy przez Annę gwardia przyjęła pozytywnie[13]. Cofnęła wprowadzony przez jej poprzednika zakaz chodzenia przez żołnierzy do karczm[13]. Mężowi nadała tytuł generalissimusa a ambitnemu Münnichowi powierzyła urząd pierwszego ministra[11]. Rodziny Golicynów i Dołgorukich odzyskały swoje miejsce na dworze cesarskim[13]. Inni uczestnicy przewrotu otrzymali majątki ziemskie i wsparcie finansowe[13]. Anna zaczęła tytułować się Wielką księżną Rosji i Regentką Imperium[11][13].

Anna i Antoni nie mieli doświadczenia politycznego; duże wpływy na rządy miał mianowany generałem admirałem Andriej Ostermann[12]. Cieszył się zaufaniem Anny, która oddała się macierzyństwu i znajomości z saksońskim posłem Karolem Maurycym von Lynarem i baronową Julią von Mendgen[12]. Konflikt pomiędzy regentką a mężem podsycany przez Julię nasilał się[11][12].

W tym samym czasie do przewrotu pałacowego szykowała się córka Piotra I Wielkiego i Katarzyny I, Elżbieta Piotrowna, mimo że wcześniej pogratulowała Annie sukcesu[13]. Współpracownicy regentki ostrzegali ją przed spiskiem, który szykowała cesarzówna, jednakże Anna nie reagowała[12]. Ostermann sugerował regentce umieszczenie Elżbiety w klasztorze, lecz Anna zdecydowanie odrzuciła ten pomysł[12]. Za namową kochanka planowała ogłosić się samodzielnie panującą cesarzową a koronację zaplanowała na grudzień 1741 r.[14] Obawiano się, że Anna rozwiedzie się z mężem i poślubi Lynara[12].

Takie działania spowodowały spadek poparcia dla Anny[14].

Upadek

edytuj

23 listopada 1741 r. wielka księżna spotkała się z Elżbietą, która zapewniała ją o swojej lojalności[15]. Anna uwierzyła w szczerość cesarzówny i nie zważała na prośby męża o wzmocnienie straży wokół pałacu. W nocy z 24 na 25 listopada 1741 r. Elżbieta udała się do pułku Prieobrażenskiego, gdzie w towarzystwie trzech zaufanych sobie ludzi: dokora Lestocqa, muzykanta Schwartza i dworzanina Woroncowa, zdobyła poparcie 300 gwardzistów powołując się na dziedzictwo Piotra Wielkiego i ruszyła do Pałacu Zimowego[16].

Elżbieta z łatwością wkroczyła do pałacu i przejęła władzę. Anna, jej mąż i dwójka dzieci wraz z baronową Julią zostali zamknięci w jednej komnacie i oczekiwali na decyzję nowej cesarzowej[16]. 28 listopada 1741 r. zapadła decyzja o pozwoleniu na wyjazd rodziny do Niemiec, jednak dzień później Elżbieta zmieniła zdanie[16]. Początkowo zesłała ich do Woroneża a następnie do Chołmogorów, gdzie mieszkali w pałacu byłego biskupa pod ścisłym nadzorem[17]. Podczas zesłania Anna urodziła 3 dzieci, czym wzbudzała zazdrość bezdzietnej Elżbiety (potomków brakowało również w małżeństwie jej dziedzica Piotra)[18].

Śmierć i dziedzictwo

edytuj

Anna zmarła w połogu 7 marca 1746 r. w wieku niespełna 28 lat[17]. Na polecenie cesarzowej zmarłą regentkę pochowano w klasztorze Aleksandra Newskiego[17]. Elżbieta opłakiwała zmarłą, jednak pamięć o regentce miała zniknąć na zawsze a fakt narodzin jej synów ukryto przed opinią publiczną[17].

Losy dzieci Antoniego i Anny były tragiczne. Był cesarz Iwan został w 1756 r. odseparowany od ojca i czwórki rodzeństwa (Katarzyny, Elżbiety, Piotra i Aleksego) i zamknięty w bardzo surowych warunkach w Twierdzy Szlisselburskiej[17]. Za krótkiego panowania Piotra III, następcy Elżbiety Piotrownej, los Iwana nieco się poprawił, jednak wkrótce po objęciu władzy przez jego żonę Katarzynę II został zamordowany. W 1764 r. wdowiec po Annie otrzymał od Katarzyny szansę na odzyskanie wolności, jednak zdecydował się pozostać z dziećmi w trudnych warunkach w Chołmogorach. Zmarł w 1776 r.[18] Czwórka rodzeństwa w 1780 r. za zgodą cesarzowej udała się do Danii, gdzie zaoferowała im azyl ich ciotka królowa-wdowa Juliana Maria[18][17].

Genealogia

edytuj
Fryderyk (książę meklemburski)
ur. 13 II 1638
zm. 28 IV 1688
Krystyna z Hesji-Homburg
ur. 30 VI 1653
zm. 16 V 1722
Iwan V Romanow
ur. 6 IX 1666
zm. 8 II 1696
Praskowia Sałtykowa
ur. 12 X 1664
zm. 26 X 1723
         
     
  Karol Leopold z Meklemburgii-Schwerin
ur. 26 IX 1678
zm. 28 XI 1747
Katarzyna Iwanowna
ur. 20 X 1691
zm. 14 VI 1733
     
   
Antoni Ulryk z Brunszwiku-Wolfenbüttel
ur. 28 VIII 1714
zm. 4 V 1774
Anna Leopoldowna
ur. 18 XII 1718
zm. 19 III 1746
                   
                   
                   
Iwan VI Romanow
 ur. 23 VIII 1740
 zm. 16 VII 1764
 
Katarzyna Antonowna
 ur. 26 VII 1741
 zm. 21 IV 1807
 
Elżbieta Antonowna
 ur. 16 IX 1743
 zm. 20 X 1782
 
Piotr Antonowicz
 ur. 30 III 1745
 zm. 30 I 1798
 
Aleksy Antonowicz
 ur. 10 III 1746
 zm. 23 X 1787
 

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 230-232, ISBN 978-83-08-05394-2.
  2. a b Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 133, ISBN 978-83-65257-13-0.
  3. a b Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 150, ISBN 978-83-65257-13-0.
  4. Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 169, ISBN 978-83-65257-13-0.
  5. a b c Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia,, 2017, s. 204, ISBN 978-83-08-05394-2.
  6. Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 218, ISBN 978-83-08-05394-2.
  7. Matka Antoniego i matka Piotra II były siostrami
  8. a b c d e f Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 181-183, ISBN 978-83-65257-13-0.
  9. a b c d e f g h Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 184-185, ISBN 978-83-65257-13-0.
  10. a b c d Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 234-235, ISBN 978-83-08-05394-2.
  11. a b c d Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 187-188, ISBN 978-83-65257-13-0.
  12. a b c d e f g Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 238-240, ISBN 978-83-08-05394-2.
  13. a b c d e f Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 236-237, ISBN 978-83-08-05394-2.
  14. a b Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 241-242, ISBN 978-83-08-05394-2.
  15. Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 191, ISBN 978-83-65257-13-0.
  16. a b c Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 197-198, ISBN 978-83-65257-13-0.
  17. a b c d e f Andrzej Andrusiewicz, Romanowowie. Imperium i familia, 2017, s. 245-246, ISBN 978-83-08-05394-2.
  18. a b c Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, 2017, s. 201-202, ISBN 978-83-65257-13-0.

Zobacz też

edytuj