Cisza wyborcza

Okres, zazwyczaj bezpośrednio przed wyborami, gdy obowiązuje zakaz agitacji politycznej, mający zgodnie z założeniem dać czas wyborcom na podjęcie decyzji

Cisza wyborcza – okres, w którym pod groźbą kary zabroniony jest jakikolwiek rodzaj agitacji politycznej. Z założenia cisza wyborcza ma być czasem, w którym obywatele, po kampanii, mogą zastanowić się, jakiego chcą dokonać wyboru.

Zakazem objęte są wszelkie wystąpienia polityczne, manifestacje, audycje radiowe i telewizyjne z udziałem kandydatów, publikacje na ich temat, czy naklejanie plakatów. Zabronione jest także publikowanie sondaży wyborczych.

W prawodawstwie wielu krajów cisza wyborcza nie występuje (m.in. w Niemczech, ponadto w Stanach Zjednoczonych od roku 1992, w którym to Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych orzekł, że cisza wyborcza jest niezgodna z konstytucją, a zakazane może być tylko wieszanie plakatów, czy inna forma agitacji, lecz tylko w obrębie komisji wyborczych).

Cisza wyborcza w Polsce

edytuj

W Polsce (od 1990 r.) cisza wyborcza rozpoczyna się o północy w dniu poprzedzającym dzień głosowania, a kończy się po zakończeniu głosowania (po zamknięciu lokali wyborczych); dotyczy także kampanii referendalnej[1].

Za naruszenie ciszy wyborczej będące wykroczeniem grozi grzywna[2]. Za naruszenie ciszy wyborczej uważa się nie tylko prowadzenie agitacji, ale również wszelkie dynamiczne nośniki reklamy politycznej. Zgodnie z prawem, w czasie ciszy wyborczej mogą wisieć plakaty powieszone przed ciszą, ale nie mogą pojawiać się nowe. Kontrowersyjną sprawą są plakaty umieszczone na środkach transportu publicznego. Zostały one naklejone przed ciszą, ale w czasie ciszy wyborczej pojawiają się w miejscach, gdzie wcześniej ich nie było. Naruszeniem ciszy wyborczej nie jest zachęcanie do wzięcia udziału w wyborach, jeżeli nie agituje się na rzecz określonego kandydata lub komitetu wyborczego. Zachęcanie lub zniechęcanie do głosowania w referendum stanowi jednak naruszenie ciszy referendalnej, gdyż frekwencja w przypadku takiego głosowania decyduje o tym, czy referendum jest wiążące.

Poniżej w tabeli przedstawiono dni ciszy wyborczej przed i w trakcie poszczególnych wyborów i referendów w Polsce.

Wybory prezydenckie Wybory parlamentarne Wybory samorządowe Wybory do Parlamentu Europejskiego Referenda
23–25 listopada
8-9 grudnia 1990
27 października 1991 26–27 maja 1990 12–13 czerwca 2004 17–18 lutego 1996
4–5 listopada
18-19 listopada 1995
18–19 września 1993 18–19 czerwca 1994 6–7 czerwca 2009 24–25 maja 1997
7–8 października 2000 20–21 września 1997 10–11 października 1998 24–25 maja 2014 6–8 czerwca 2003
8–9 października 2005
22-23 października 2005
22–23 września 2001 26–27 października 2002 25–26 maja 2019 5–6 września 2015
19–20 czerwca 2010
3-4 lipca 2010
24–25 września 2005 11–12 listopada 2006 8–9 czerwca 2024 14–15 października 2023
9–10 maja 2015
23-24 maja 2015
20–21 października 2007 20–21 listopada 2010
27–28 czerwca 2020
11-12 lipca 2020
8–9 października 2011 15–16 listopada 2014
24–25 października 2015 20–21 października 2018
12–13 października 2019 6–7 kwietnia 2024
14–15 października 2023

Omijanie ciszy wyborczej w Polsce – bazarek

edytuj

W dobie internetu zakaz publikowania sondaży wyborczych oraz wstępnych wyników exit poll zaczął być omijany poprzez wykorzystywanie nazw zastępczych dla ugrupowań politycznych i kandydatów oraz podpisywanie procentów poparcia/zebranych głosów jako cen. Proceder takiego omijania ciszy wyborczej odbywa się najczęściej na serwisie społecznościowym Twitter pod hasztagiem „#bazarek”.

W trakcie wyborów prezydenckich w 2015 roku Andrzej Duda w tego typu sondażach podpisywany był jako „Budyń”, natomiast Bronisław Komorowski określany był pseudonimem „Bigos”. W przypadku wstępnych wyników exit pollu kandydaci podpisywani byli kolejno jako „kiełbasa krakowska” oraz „kiełbasa myśliwska”, co nawiązywało do miasta rodzinnego Dudy oraz hobby Komorowskiego[3]. Podobnie było w trakcie wyborów prezydenckich z 2020 roku, kiedy urzędujący prezydent Andrzej Duda ponownie został nazwany „Budyniem”, natomiast pozostali kandydaci otrzymali pseudonimy:

Ta sama technika została wykorzystana także w czasie wyborów parlamentarnych. Wtedy to kandydujące ugrupowania były podpisywane jako:

2015 2019 2023
PiS Pistacje, Kaczki, Kaczka Pistacje, Pieprz i Sól Pistacje, Pisaki
PO Pomidory, Pomarańcze, Ośmiorniczki
Razem Śliwki
KORWiN Muszki, Muchy
PSL Jabłka Koniczyna, Ciastka, Ciasteczka
ZL Umywalki, Zlew, Zlewozmywak
Kukiz’15 Ciastka, Ciasteczka
Nowoczesna Swetry, Petruszka[5][6][7]
SLD Lawenda, Pomidory, Zlewy
Konfederacja Konfitury Konfitury
KO Kolendra[8][9][10] Kolendra, Kokosanki, Pomidory
BS Bezy, Bez
TD Trzcina, Ogórki i Cytryny
NL Lawenda[11][12][13]

„Bazarek” praktykowany był również w trakcie wyborów samorządowych w 2018 roku[14][15] oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 roku (KE była wtedy podpisywana jako Kefir).

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Art. 104 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2408); dalej: Kodeks wyborczy.
  2. Art. 498 Kodeksu wyborczego.
  3. Budyń i Bigos, czyli jak wyglądała cisza wyborcza w internecie. www.gazetaprawna.pl, 2015-05-24. [dostęp 2023-10-15].
  4. Wybory 2020. #bazarek, czyli tak obchodzi się ciszę wyborczą w internecie. dobreprogramy, 2020-06-29. [dostęp 2023-10-15].
  5. Jarosław Popek: Internetowy bazarek, czyli dlaczego PiStacje były najdroższe, a POmidorki traciły na wartości. Dziennik Bałtycki, 2015-10-26. [dostęp 2023-10-15].
  6. Vadim Makarenko; Aleksander Deryło: Jak wyglądał #bazarek, czyli „cisza” wyborcza w mediach społecznościowych. biqdata.wyborcza.pl, 2015-10-20. [dostęp 2023-10-15].
  7. #Bazarek - jak internauci ominęli ciszę wyborczą. PSMM Monitoring & More. [dostęp 2023-10-15].
  8. Bazarek, Pistacje i Kolendra - cisza wyborcza na Twitterze. Rzeczpospolita. [dostęp 2023-10-15].
  9. Popsuli sposób na omijanie ciszy wyborczej. Na bazarku zamiast pistacji pojawiły się ople. Bizblog.pl - serwis biznesowy, 2019-10-14. [dostęp 2023-10-15].
  10. Wybory 2019. „Bazarek” po raz kolejny pokazał, że cisza wyborcza nie ma żadnego sensu. WP Tech, 2019-10-14. [dostęp 2023-10-15].
  11. Marcin Haber: Bazarek wyborczy. O co chodzi z cenami pistacji, kolendry, trzciny, lawendy i konfitur?. Biznes Wprost, 2023-10-15. [dostęp 2023-10-16].
  12. Pistacje, Kokosanki, Konfitury - bazarek, czyli cisza wyborcza na platformie X. Rzeczpospolita. [dostęp 2023-10-16].
  13. Radio Opole: „Bazarek wyborczy” jako sposób na obejście ciszy wyborczej. „To zabawa oderwana od rzeczywistości”. „Bazarek wyborczy” jako sposób na obejście ciszy wyborczej. „To zabawa oderwana od rzeczywistości”, 2023-10-13. [dostęp 2023-10-16].
  14. TK: #Bazarek, czyli jak oni ominęli ciszę wyborczą ZDJĘCIA Kreatywność internautów nie ma granic. Dziennik Zachodni, 2018-10-23. [dostęp 2023-10-16].
  15. Wyborczy bazar, czyli jak internet kpi z ciszy wyborczej. wnp.pl. [dostęp 2023-10-15].