Lawrence Alma-Tadema

brytyjski malarz pochodzenia holenderskiego

Lawrence Alma-Tadema [ˈælmɘ ˈtædɪmɘ], sir (ur. 8 stycznia 1836 w Dronrijp pod Leeuwarden, zm. 26 czerwca 1912 w Wiesbaden) – holenderski malarz akademicki, od 1870 na stałe zamieszkały i tworzący w Anglii, i dlatego zwykle zaliczany do malarzy angielskich (brytyjskich).

Lawrence Alma-Tadema
Ilustracja
Autoportret (1896)
Data i miejsce urodzenia

8 stycznia 1836
Dronrijp (Fryzja)

Data i miejsce śmierci

26 czerwca 1912
Wiesbaden (Hesja)

Narodowość

Holender (Fryzyjczyk)

Dziedzina sztuki

malarstwo

Odznaczenia
Odznaka Baroneta (Wielka Brytania) Order Zasługi (Wielka Brytania) Kawaler Orderu Leopolda (Belgia) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia) Order Zasługi św. Michała (Bawaria) Order „Pour le Mérite” za Naukę i Sztukę Order Królewski Korony (Prusy)

Życiorys

edytuj

Urodził się w wielodzietnej fryzyjskiej rodzinie jako Lourens Tadema, był synem rejenta Pietera Jiltesa Tademy, który odumarł go we wczesnym dzieciństwie. Początkowo uczył się w gimnazjum w Leeuwarden. Choć przewidywano dla niego zawód prawnika, wybrał karierę artystyczną i wyjechał do Antwerpii, by od 1852 studiować malarstwo w tamtejszej akademii u Gustaafa Wappersa[1]. W 1856 podjął studia historyczne, w trakcie których, pod wpływem archeologa Louisa de Taeye, zafascynował go świat kultur antycznych[2]. Od 1859 kształcił się w malarstwie historycznym u Hendrika Leysa i dołączył do jego studia, które opuścił w 1862, by pracować samodzielnie, po wybraniu na członka Akademii w Antwerpii (1861). Odtąd wystawiał w Brukseli, Antwerpii, Amsterdamie i Paryżu; jego obraz o tematyce staroegipskiej nagrodzono złotym medalem na salonie paryskim 1864, gdzie poznał J.-L. Gérôme’a[3].

Odwiedziwszy uprzednio Kolonię (1861), w 1863, po ślubie z Marie Pauline Gressin odbył podróż do Włoch, poznając Florencję, Rzym, Neapol i Pompeje. Fascynacja antycznym Rzymem skłoniła go do pracy nad pierwszym cyklem obrazów osadzonych w czasach cesarstwa. Znajomość z marszandem Ernestem Gambartem (1864) spowodowała wzrost stałych zamówień na obrazy przynoszące mu rosnącą popularność. Po śmierci żony (1869) poślubił swą uczennicę – malarkę Laurę Epps. Przejściowo mieszkał w Brukseli, w 1870 przeniósł się na stałe do Anglii, gdzie wkrótce (1873) został naturalizowany[2]. Od 1876 przyjęty do tamtejszej Akademii Królewskiej (Royal Academy of Arts), w 1879 uzyskał status jej członka rzeczywistego[4]. W uznaniu zasług twórczych w 1899 nadano mu tytuł baroneta, a w 1905 odznaczono Orderem Zasługi[5][2].

Zmarł nagle za granicą w Wiesbaden, gdzie przebywał na leczeniu.

Jego córką była Laurence Alma-Tadema (1865-1940), poetka i pisarka, znana z niezwykle przyjaznego stosunku do Polski i Polaków.

Twórczość

edytuj

Był jednym z najbardziej znanych i cenionych przedstawicieli wiktoriańskiego malarstwa. Pierwszy obraz (portret siostry) namalował mając 14 lat; odtąd numerował wszystkie swe prace nadając im „rzymskie” oznaczenia – ostatni obraz nosił sygnaturę Opus CCCCVIII[3].

 
Faust i Małgorzata (akwarela, 1856)

We wczesnej fazie twórczości preferował tematykę czerpaną ze średniowiecza (głównie z historii Franków – np. Edukacja dzieci Chlodwiga, Wenancjusz Fortunat), dopiero ok. 1860 przyciągnęła go starożytność egipska (Rozrywki Egipcjan, Śmierć pierworodnego) i grecka (Biegacz maratoński, Kobiety Amfissy), a potem i rzymska[5].

Niezwykłą popularność osiągnął zwłaszcza w tematyce z życia starożytnego Rzymu: ulubionymi motywami były jednak nie okazałe sceny historyczne, ale przedstawienia rodzajowe (najczęściej kameralne) umiejscowione w antycznej scenerii[3]. Prace jego cechował świetny warsztat malarski ze staranną kompozycją i niemal naukową dokładnością w oddawaniu szczegółów. Przyciągały też one gamą radosnej kolorystyki, rozświetleniem i czystością barw, frapowały mistrzostwem przedstawiania różnorodności elementów sztafażu (tkanin, marmurów, przedmiotów ze złota i brązu)[5]. Nierzadko wielopostaciowe kompozycje wywierały spektakularny efekt na tle historycznego przepychu i wyrafinowania (np. Róże Heliogabala, Wiosna, Święto winobrania). Artysta często nadawał im erotyczno-sielankowy charakter, sytuując je np. w pomieszczeniach łaźni, pokoi kobiecych, ustronnych zakątków. Antyczne negliże (Ulubiona rozrywka, Tepidarium), a nawet akty kobiece (Modelka rzeźbiarza, Strigile i gąbki) czy swobodne sceny obyczajowe (Termy Karakalli, W sanktuarium Wenery), oddalone przestrzenią czasu nie naruszały jednak ówczesnej wrażliwości i nie budziły istotnych zastrzeżeń moralnych[6][7].

Natomiast w odbiorze krytycznym tę najważniejszą część twórczości artysty wytykano jako specjalizację w ckliwo-sentymentalnych scenach domowych, umożliwiających współczesnemu odbiorcy utożsamianie się z postaciami starożytnych. Surowsza krytyka wręcz zarzucała, że postacie z jego obrazów przedstawiają ludzi z epoki wiktoriańskiej odzianych w peplosy i togi[2]. W wizjach przeszłości kreowanych przez Almę-Tademę widziano uwspółcześnioną odświętną sielankę zacierającą prawdziwy obraz świata antycznego[5].

Był cenionym portrecistą (m.in. autorem portretu Ignacego Paderewskiego, 1891); oprócz prac olejnych malował akwarele, będąc członkiem Królewskiego Stowarzyszenia Akwarelistów (Royal Watercolour Society)[4].

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

W swej karierze artystycznej został nagrodzony złotym oraz wielkim medalem w Berlinie (1872, 1874), a także dwukrotnie medalem I klasy na światowych wystawach w Paryżu (1889, 1900).

Oprócz odznaczenia brytyjskiego posiadał belgijski Order Leopolda, holenderski Order Lwa, bawarski Order św. Michała, pruski Order Korony III klasy i cywilny Pour le Mérite, był też odznaczony krzyżem oficerskim francuskiej Legii Honorowej.

Był członkiem królewskich akademii sztuk pięknych w Monachium, Berlinie, Wiedniu i Madrycie[4].

Wybrane prace

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Britannica 1911 ↓, s. 712.
  2. a b c d Crepaldi 2006 ↓, s. 124.
  3. a b c Poprzęcka 1980 ↓, s. 264.
  4. a b c Britannica 1911 ↓, s. 713.
  5. a b c d Encyklopedia 2001 ↓, s. 409.
  6. Crepaldi 2006 ↓, s. 125.
  7. Poprzęcka 1980 ↓, s. 189.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj