Soczewica jadalna

gatunek rośliny

Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.) – gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej z rodziny bobowatych.

Soczewica jadalna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

soczewica

Gatunek

soczewica jadalna

Nazwa systematyczna
Lens culinaris Medik.
Vorles. Churpfälz. Phys.-Ökon. Ges. 2:361. 1787[3]
Synonimy
  • Lens esculenta Moench

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Soczewica jadalna rośnie dziko w Grecji i niektórych państwach Azji Zachodniej, Środkowej i Kaukazu: Cypr, Afganistan, Irak, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja, Pakistan, Kazachstan, Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan. Jest uprawiana w wielu krajach świata[4]. W Polsce jest uprawiana, rzadko dziczejąca (efemerofit)[5]. Obecnie głównymi rejonami jej uprawy są: Kanada (około 42% światowej produkcji), Indie, Turcja oraz USA (w sumie te cztery kraje wytwarzają ponad 80% światowej produkcji soczewicy)[6]

Morfologia

edytuj
 
Pokrój
 
Kwiaty
 
Owoce
Łodyga
Wzniesiona lub podnosząca się, czworokątna z podłużną bruzdą, rozgałęziająca się. Dorasta do wysokości 0,4 m, jest omszona.
Liście
Pierzasto-złożone, składające się z 3–7 par wąskoeliptycznych i omszonych listków. Górne liście zakończone są wąsem, za pomocą którego roślina chwyta się podpór.
Kwiaty
Wyrastają po 2–3 na długich szypułkach. Są drobne, niebieskiego koloru.
Owoc
Zwisający strąk o długości 8–15 mm. Zawiera 1–3 dość duże, płaskie nasiona o ostrych brzegach.

Zastosowanie

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Potrawy z soczewicy.
 
Nasiona soczewicy jadalnej

Roślina uprawna z grupy roślin strączkowych. Uprawiana na smaczne i pożywne nasiona, które do spożycia nadają się po ugotowaniu. Można także wytwarzać z nich mąkę. Jest uprawiana także jako roślina pastewna.

Historia uprawy

edytuj

Jest jedną z najdawniej uprawianych roślin. Najstarsze wykopaliska, w których znaleziono nasiona soczewicy pochodzą z ok. 9100 r. p.n.e., w północnym Iraku w miejscowości Jarmo ok. 7 tys. lat p.n.e., a na Ziemi Świętej 3000 lat p.n.e. Wzmiankowana jest w Biblii cztery razy. W Księdze Rodzaju (25,33–34) jest opis, jak Ezaw sprzedaje Jakubowi prawo swojego pierworództwa za miskę soczewicy. W drugiej Księdze Samuela (23,11), której akcja toczy się ok. 1000 lat p.n.e. jest werset: Była tam działka pola pełna soczewicy[7]. Jej nasiona były podstawą wyżywienia w starożytnym Egipcie, starożytnej Grecji i starożytnym Rzymie. Na ziemiach polskich uprawiana była już w neolicie[8].

Wartości odżywcze

edytuj
Wartość odżywcza
Soczewica jadalna, czerwona lub różowa, surowa
(100 g)
Wartość energetyczna 1498 kJ (358 kcal)
Białka 23,91 g
Węglowodany 63,10 g
Tłuszcze 2,17 g
Woda 7,82 g
Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28[9]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]
Wartość odżywcza
Soczewica czerwona, nasiona suche
(100 g)
Wartość energetyczna 1440 kJ (344 kcal)
Białka 25,4 g
Węglowodany 57,5 g
Tłuszcze 3,0 g
Woda 11,9 g
Dane liczbowe na podstawie: [12]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]
Wartość odżywcza
Soczewica czerwona, kiełki
(100 g)
Wartość energetyczna 524 kJ (125 kcal)
Białka 9,0 g
Węglowodany 22,1 g
Tłuszcze 0,6 g
Woda 67,3 g
Dane liczbowe na podstawie: [12]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-26] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
  4. Germplasm Resources Information Network. [dostęp 2010-02-22].
  5. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. FAOSTAT [online] [dostęp 2022-05-29].
  7. Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  8. Nowa Huta/pradzieje/neolit. [dostęp 2014-12-18].
  9. „16144, Lentils, pink or red, raw”. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.).  (zob. zarchiwizowany wyciąg HTML).
  10. a b (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21), Lentils, pink, raw Nutrition Facts & Calories, [w:] Self Nutrition Data [online], Condé Nast. [dostęp 2016-09-29].
  11. a b c Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  12. a b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 514-515. ISBN 978-83-200-5311-1.