Hematyt: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Luckas-bot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: sr:Хематит |
infobox, drobne techniczne, drobne redakcyjne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Minerał infobox |
|||
| pusty wiersz = |
|||
| Nazwa = Hematyt |
|||
| grafika4 = Hematite.jpg |
|||
| grafika4_opis = |
|||
| grafika5 = Hematite-48292.jpg |
|||
| grafika5_opis = Róża hematytowa |
|||
| grafika6 = Hematite-22967.jpg |
|||
| grafika6_opis = Szklane głowy, hematyt |
|||
| Inne nazwy = |
|||
| Skład chemiczny = [[Tlenek żelaza(III)]] Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>, α-Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub> |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
| Pokrój kryształu = |
|||
| Układ krystalograficzny = [[Układ heksagonalny|heksagonalny]]<ref name="ironox">{{Cytuj książkę | nazwisko = Schwertmann | imię = Udo. | nazwisko2 = Cornell | imię2 = R. M. | tytuł = Iron oxides in the laboratory : preparation and characterizatio | data = 2000 | wydawca = Wiley-VCH | miejsce = Weinheim ; New York | isbn = 3-527-29669-7 | strony = |język=en}}</ref> |
|||
| Topliwość = |
|||
| Właściwości mechaniczne = |
|||
| Gęstość minerału = 4,9 - 5,3 |
|||
⚫ | |||
| Rysa = od jasnoczerwonej do ciemnoczerwonej |
|||
⚫ | |||
| Współczynnik załamania = nieprzezroczysty |
|||
| Inne własności optyczne = |
|||
| Postacie alotropowe = |
|||
| Szczególne własności = |
|||
}} |
|||
[[Plik:HematiteUSGOV.jpg|150px|thumb|Hematyt -błyszcz żelaza]] |
[[Plik:HematiteUSGOV.jpg|150px|thumb|Hematyt -błyszcz żelaza]] |
||
[[Plik:Hematite.bear.660pix.jpg|thumb|150px|Figurka niedźwiedzia wykonana z hematytu]] |
[[Plik:Hematite.bear.660pix.jpg|thumb|150px|Figurka niedźwiedzia wykonana z hematytu]] |
||
[[Plik:Hämatit.jpg|150px|thumb|hematyt kolomorficzny]] |
|||
[[Plik:Hematite-1.JPG|150px|thumb|żelaziak czerwony]] |
|||
'''Hematyt''' (gr. ''haema'' (haima), ''krew''; ''haimatites'', ''krwisty''; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity [[minerał]], [[tlenek żelaza(III)]]. |
'''Hematyt''' (gr. ''haema'' (haima), ''krew''; ''haimatites'', ''krwisty''; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity [[minerał]], [[tlenek żelaza(III)]]. |
||
== Właściwości == |
== Właściwości == |
||
* [[Wzór chemiczny]]: '''Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>''' tlenek żelaza(III) |
|||
* [[Układ krystalograficzny]]: trygonalny<br /> |
|||
⚫ | |||
* [[Gęstość]]: 4,95 –5,26 g/cm³ – najczęściej 5,20<br /> |
|||
* [[Rysa (mineralogia)|Rysa]]: wiśniowoczerwona, brunatnoczerwona<br /> |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
Tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, a niekiedy igiełkowe. Zazwyczaj przyjmuje postać romboedru. |
Tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, a niekiedy igiełkowe. Zazwyczaj przyjmuje postać romboedru. |
||
Linia 47: | Linia 63: | ||
* J.Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003 |
* J.Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003 |
||
* W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma- Press” 2003 |
* W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma- Press” 2003 |
||
{{Przypisy}} |
|||
{{commons|category:hematite}} |
{{commons|category:hematite}} |
||
Wersja z 00:15, 3 maj 2011
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}} | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Inne nazwy |
{{{inne nazwy}}} |
---|---|
Skład chemiczny |
{{{skład chemiczny}}} |
Twardość w skali Mohsa |
{{{twardość w skali Mohsa}}} |
Przełam |
{{{przełam}}} |
Łupliwość |
{{{łupliwość}}} |
Pokrój kryształu |
{{{pokrój kryształu}}} |
Układ krystalograficzny |
{{{układ krystalograficzny}}} |
Topliwość |
{{{topliwość}}} |
Właściwości mechaniczne |
{{{właściwości mechaniczne}}} |
Gęstość minerału |
{{{gęstość minerału}}} |
Właściwości optyczne | |
Barwa |
{{{barwa}}} |
Rysa |
{{{rysa}}} |
Połysk |
{{{połysk}}} |
Współczynnik załamania |
{{{współczynnik załamania}}} |
Inne |
{{{inne własności optyczne}}} |
Dodatkowe dane | |
Postacie alotropowe |
{{{postacie alotropowe}}} |
Szczególne własności |
{{{szczególne własności}}} |
Klasyfikacja Strunza |
{{{klasyfikacja Strunza}}} |
Hematyt (gr. haema (haima), krew; haimatites, krwisty; w nawiązaniu do czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity minerał, tlenek żelaza(III).
Właściwości
Tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, a niekiedy igiełkowe. Zazwyczaj przyjmuje postać romboedru.
Występuje w skupieniach
- zbitych i skrytokrystalicznych (żelaziak czerwony),
- grubokrystalicznych (błyszcz żelaza – Rio Marina na Elbie Włochy),
- drobnoziarnistych , cienkotabliczkowych (mika żelazna),
- skorupowych i naciekowych (krwawnik),
- groniastych, kulistych i nerkowatych (szklane głowy – Cumbria w Wielkiej Brytanii; do 15 kg),
- rozetowych (róża hematytowa – Minas Gerais Brazylia ; średnica do 15 cm i Szwajcaria – do 7 cm), oraz
- proszkowych, ziemistych i pylastych (śmietana hematytowa).
- Niekiedy tworzy pseudomorfozy po magnetycie (martyt).
Jest kruchy, nieprzezroczysty. Czasami zawiera domieszki glinu – hematyt glinowy, alumohematyt; oraz manganu.
Występowanie
Jest rozpowszechniony we wszystkich głównych typach skał, w których tworzy większe nagromadzenia lub jako minerał poboczny barwi je na różowo lub czerwono. Występuje jako spoiwo w niektórych skałach osadowych, okruchowych. Towarzyszy magnetytowi i pirytowi.
Miejsca występowania: USA – okolice J.Górnego, Tennesse; Kanada – Quebec; Meksyk, Wenezuela, Brazylia, Liberia, Indie, Ukraina – Krzywy Róg, Kazachstan, Australia, Francja – kryształy do 10 cm, Niemcy, Szwecja, Japonia – kryształy do 6 cm..
W Polsce – na terenie Rezerwatu Archeologicznego Rydno (województwo świętokrzyskie, pomiędzy Starachowicami a Skarżyskiem-Kamienną) – co ciekawe był tu eksploatowany już od schyłkowego paleolitu, w okolicach Nowej Słupi (Góry Świętokrzyskie), w Tatrach, w Kotlinie Kłodzkiej, Rudawach Janowickich - m.in. hałdy d. kopalni "Victoria" w Ogorzelcu, Górach Kaczawskich, spotykany jest na Kujawach[potrzebny przypis].
Występuje także na Marsie.
Zastosowanie
Główna ruda żelaza (70% Fe) – nie jest najbardziej bogatą, ale jest bardzo powszechną rudą żelaza. Bywa używany jako naturalny pigment do wyrobu czerwonej farby (czerwona ochra). Ma duże znaczenie kolekcjonerskie. Wykorzystywany jako kamień ozdobny i jubilerski. Używany do wyrobu drobnej galanterii artystycznej i żałobnej.
Bibliografia
- Atlas mineralogii –G.G.Gormaz , J.J.Casanovas – „Wiedza i życie” 1992
- W.Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” – 1998
- J.Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd.”Alma- Press” 2003
- ↑ Udo. Schwertmann, R. M. Cornell: Iron oxides in the laboratory : preparation and characterizatio. Weinheim ; New York: Wiley-VCH, 2000. ISBN 3-527-29669-7. (ang.).