Preszów: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m lit. |
Mayor – update |
||
Linia 10: | Linia 10: | ||
|2. jednostka administracyjna = [[Powiat Preszów|Preszów]] |
|2. jednostka administracyjna = [[Powiat Preszów|Preszów]] |
||
|stanowisko zarządzającego = burmistrz |
|stanowisko zarządzającego = burmistrz |
||
|zarządzający = Ing. František Oľha<ref>{{cite web |url=https://www.presov.sk/primator-mesta.html |title=Primátor mesta |author= |date=2022-12-04 |website=www.presov.sk |publisher= |access-date=2022-12-04 |language=sk }}</ref> |
|||
|zarządzający = Andrea Turčanová<ref name="zarządzający"/> |
|||
|powierzchnia = 70,43<ref>{{Cytuj stronę |url=http://datacube.statistics.sk/#!/view/sk/VBD_DEM/om7014rr/v_om7014rr_00_00_00_sk |tytuł=Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)] |język=sk |data=2022-03-31 |autor= Statistical Office of the Slovak Republic |data dostępu=2022-03-31}}</ref> |
|powierzchnia = 70,43<ref>{{Cytuj stronę |url=http://datacube.statistics.sk/#!/view/sk/VBD_DEM/om7014rr/v_om7014rr_00_00_00_sk |tytuł=Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)] |język=sk |data=2022-03-31 |autor= Statistical Office of the Slovak Republic |data dostępu=2022-03-31}}</ref> |
||
|wysokość = 296<ref name="base_info">{{Cytuj stronę |url=http://datacube.statistics.sk/#!/view/sk/VBD_SK_WIN/om5001rr/v_om5001rr_00_00_00_sk |tytuł=Základná charakteristika |język=sk |data=2015-04-17 |autor= Statistical Office of the Slovak Republic |data dostępu=2022-03-31}}</ref> |
|wysokość = 296<ref name="base_info">{{Cytuj stronę |url=http://datacube.statistics.sk/#!/view/sk/VBD_SK_WIN/om5001rr/v_om5001rr_00_00_00_sk |tytuł=Základná charakteristika |język=sk |data=2015-04-17 |autor= Statistical Office of the Slovak Republic |data dostępu=2022-03-31}}</ref> |
||
Linia 111: | Linia 111: | ||
{{Przypisy| |
{{Przypisy| |
||
<ref name="partnerskie">{{Cytuj stronę | url = http://www.presov.sk/partnerske-mesta.html | tytuł = Partnerské mestá | praca = Oficjalna strona internetowa miasta | język = sk | data dostępu = 2017-11-02}}</ref> |
<ref name="partnerskie">{{Cytuj stronę | url = http://www.presov.sk/partnerske-mesta.html | tytuł = Partnerské mestá | praca = Oficjalna strona internetowa miasta | język = sk | data dostępu = 2017-11-02}}</ref> |
||
<ref name="zarządzający">{{Cytuj stronę | url = http://volby.statistics.sk/oso/oso2014/oso2014/sk/tab13.html | tytuł = Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí | data = 2014 | opublikowany = Štatistický úrad Slovenskej republiky | język = sk | data dostępu = 2017-11-02}}</ref> |
|||
}} |
}} |
||
Wersja z 19:46, 10 gru 2022
Centrum miasta, widoczny kościół św. Mikołaja | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj | |||||
Powiat | |||||
Burmistrz |
Ing. František Oľha[1] | ||||
Powierzchnia |
70,43[2] km² | ||||
Wysokość |
296[3] m n.p.m. | ||||
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
|||||
Nr kierunkowy |
+421 51[3] | ||||
Kod pocztowy |
080 01[3] | ||||
Tablice rejestracyjne |
PO, PV | ||||
Położenie na mapie kraju preszowskiego | |||||
Położenie na mapie Słowacji | |||||
49°00′06″N 21°14′22″E/49,001667 21,239444 | |||||
Strona internetowa |
Preszów (słow. Prešov, węg. Eperjes, niem. Eperies, łac. Fragopolis lub Eperiessinum, rom. Perieszys) – miasto we wschodniej Słowacji, ośrodek administracyjny kraju preszowskiego i powiatu Preszów. Pod koniec 2020 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą 87 886, Preszów zajmował trzecie miejsce pod względem liczby ludności (po Bratysławie i Koszycach) na Słowacji[6]. Leży w historycznym regionie Szarysz, (około 60 km od granicy z Węgrami i około 75 km od granicy z Polską).
Geografia
Preszów leży na wysokości 255 m n.p.m. u ujścia rzeczki Sekčov do rzeki Torysa, na północnym krańcu Kotliny Koszyckiej, między Górami Tokajsko-Slańskimi (Slanské vrchy) na wschodzie, Rudawami Spiskimi (pasmo Čierna hora) na zachodzie i Górami Czerchowskimi (Čergov) na północy. Liczba mieszkańców miasta wynosi 89 618 osób [31 XII 2016], powierzchnia – 70,44 km². Dzieli się na cztery dzielnice: Prešov, Šalgovík, Solivar i Nižná Šebastová.
Preszów leży na skrzyżowaniu dróg krajowych nr 18 (R4, z Michaloviec do granicy z Czechami) i 68 (D1, od granicy z Polską przez Starą Lubowlę i Koszyce do granicy z Węgrami. W mieście kończy się międzynarodowa trasa E371, przebiega przez nie trasa E50. Wybiega stąd lokalna droga 546 do Gelnicy i Spiskiej Nowej Wsi. Z Preszowa rozchodzą się cztery linie kolejowe: na północny zachód do Starej Lubowli i Nowego Sącza, na północ do Bardejowa, na wschód do Vranova nad Topľou i na południe do Koszyc.
Gospodarka
W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, elektrotechniczny, odzieżowy, skórzany, materiałów budowlanych, spożywczy, drzewny oraz poligraficzny.
Historia
Początki osadnictwa
Osadnictwo w okolicy Preszowa datuje się od paleolitu – najstarsze znaleziska pochodzą sprzed 28 tysięcy lat. Znaleziska z czasów rzymskich wskazują na intensywne kontakty handlowe z Rzymem. Słowianie napłynęli w okolice miasta z północy około IV lub V wieku, jednak ich intensywniejsze osadnictwo nastąpiło dopiero za czasów Wielkich Moraw. Od X do połowy XI wieku obszar ten znajdował się w granicach Polski. Znajdował się tu znany polski graniczny gród Castrum Salis wzmiankowany zarówno w dokumentach polskich jak i węgierskich. Pod koniec XI wieku tereny te zostały opanowane przez Królestwo Węgier. W połowie XIII wieku, po najazdach tatarskich, zaczęto osiedlać tu osadników z krain niemieckich.
XIII–XVII wiek
Pierwsza pisemna wzmianka o Preszowie pochodzi z 1247. W 1299 król Andrzej III lokował Preszów na prawie spiskim, a w 1374 król Ludwik I nadał mu uprzywilejowany status wolnego miasta królewskiego. Wówczas Preszów był już największym ośrodkiem w dolinie Torysy. W XIV i XV wieku miasto bogaciło się na sprzedaży do Polski węgierskiego wina z doliny Cisy i na rzemiośle. Po pożarze w 1418 miasto odbudowano już jako murowane. W 1429 powstała tu pierwsza szkoła. Od XV wieku miasto było członkiem związku pięciu wolnych miast królewskich leżacych na terenie obecnej wschodniej Słowacji – Pentapolitany. W 1572 w dzisiejszej dzielnicy Solivar (wówczas odrębnej osadzie) rozpoczęto wydobycie soli kamiennej. W 1647 miasto stało się siedzibą władz komitatu Sáros. W 1667 preszowscy luteranie założyli znane ewangelickie kolegium preszowskie. W latach 1672–1685 miasto poparło antyhabsburskie powstanie Emeryka Thökölyego, za co w 1687 r. władze habsburskie straciły 24 patrycjuszy (prešovský krvavý súd – krwawy sąd preszowski, „preszowskie jatki”).
XVIII i XIX wiek
Na początku XVIII wieku miasto przeżywało kryzys. Po epidemiach i pożarach liczba mieszkańców spadła do 2 tysięcy. Ponowny rozwój zaczął się w połowie tego stulecia, gdy odrodziło się rzemiosło i handel, a także zaczęły powstawać manufaktury. W 1752 kopalnia soli w Solivarze została zatopiona, ale sól nadal wydobywano przez odparowywanie solanki. W czasie konfederacji barskiej Preszów stał się siedzibą Generalności – naczelnej władzy konfederackiej. Tu też 13 października 1770 uchwalono Akt detronizacji Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1873 przez miasto przeprowadzono linię kolejową. Pod koniec XIX wieku powstały w mieście sieć elektryczna, telefoniczna, kanalizacyjna i działał telegraf. Ostatni wielki pożar przetoczył się przez miasto w 1887.
XX wiek
W 1918 Preszów znalazł się w granicach nowo powstałej Czechosłowacji. Podczas ofensywy Węgierskiej Armii Czerwonej w czerwcu 1919 w Preszowie proklamowano Słowacką Republikę Rad. Preszów przybrał na znaczeniu po anektowaniu przez Węgry Koszyc w 1938, ponieważ ewakuowano tu wiele instytucji działających wcześniej w tym mieście. W 1944 miasto uległo dużym zniszczeniom wskutek bombardowań. Po II wojnie światowej miasto stało się ośrodkiem przemysłu, co pociągnęło za sobą szybki wzrost liczby mieszkańców – z 28 tys. w 1950 do 52 tysięcy w 1970 i 91 tysięcy w 1990.
Współczesność
Dzisiejszy Preszów to nadal ośrodek przemysłowy, a poza tym węzeł komunikacyjny, ośrodek administracyjny i centrum kultury. Nadal działają zakłady wydobycia i przetwórstwa soli kamiennej, oprócz tego istnieją zakłady przemysłu maszynowego i elektromaszynowego oraz odzieżowego. W mieście istnieje Uniwersytet Preszowski z ośmioma wydziałami oraz zamiejscowy wydział politechniki koszyckiej, łącznie kształcące ponad 10 tysięcy studentów. Preszów jest siedzibą trzech biskupów: greckokatolickiego, prawosławnego i luterańskiego. W mieście działają trzy teatry (rusiński Aleksandra Duchnowycza, słowacki Jonáša Záborského i lalkowo-dziecięcy zwany Babadłem), dwa muzea (lokalne i winiarskie), biblioteka, obserwatorium astronomiczne i planetarium. Wśród odbywających się w Preszowie imprez kulturalnych oraz ukierunkowanych na przyciągnięcie turystów, największe znaczenie dla miasta mają m.in. festiwal koronczarstwa Festival paličkovanej čipky odbywający się na przełomie września i października, czerwcowy dziecięcy festiwal folklorystyczny, doroczna pielgrzymka maryjna do Wielkiego Szarysza rozpoczynająca się 15 sierpnia czy październikowy festiwal jazzowy. Lato stoi pod znakiem promocji miasta w ramach Kulturalnego Lata.
Dzisiejszy Preszów jest niemal jednolicie słowacki, mieszkają tu jedynie niewielkie grupy Rusinów i Czechów. Większy jest tylko odsetek Cyganów.
Populacja
rok | 1.1.1993[6] | 1999 | 2006 | 2013 | 2019 | 2020 |
---|---|---|---|---|---|---|
liczyć | 90 058 | 93 977 | 91 650 | 90 923 | 88 464 | 87 886 |
- ↑ Uwaga: O ile nie określono inaczej, populacja przypada na ostatni dzień roku.
Zabytki
Śródmieście Preszowa pełne jest zabytków z różnych epok. Budowle gotyckie to na przykład kościół św. Mikołaja z 1347 roku, będący najstarszym obiektem w Preszowie. Pałac Rakoczego, księcia Siedmiogrodu, pochodzi z epoki renesansu, podobnie jaki preszowski kościół ewangelicki. O wielokulturowości dawnych mieszkańców miasta świadczą świątynie również innych wyznań chrześcijańskich oraz wielka synagoga, mieszczącą obecnie kolekcję pamiątek po Żydach. Okres industrializacji i komunizmu wybił swe piętno na architekturze Preszowa, lecz nie zniszczył uroczej starówki porównywalnej z koszycką.
Do najważniejszych zabytków w Preszowie należą:
- gotycki kościół św. Mikołaja z 1347 r., ostatnia przebudowa z początków XX w.;
- późnorenesansowy kościół ewangelicko-augsburski św. Trójcy wybudowany w latach 1642–1647;
- katedra greckokatolicka pw. Jana Chrzciciela;
- kościół i klasztor franciszkanów z 1660 r.;
- barokowa kalwaria, wybudowana w latach 1721–1765;
- synagoga tzw. ortodoksyjna z końca XIX w.;
- synagoga tzw. neologiczna z końca XIX w.;
- Pałac Rakoczych z XVI w.;
- Brama Floriańska;
- tzw. Więzienie Caraffy, późnogotyckie;
- Wieża wodna (tzw. Kumšt) z II poł. XV w.;
- Kolumna Mariańska, barokowa, z 1751 r.;
- Fontanna Neptuna.
Sport
- Slávia VK PU Preszów – klub piłki siatkowej mężczyzn
- Tatran Preszów – klub piłkarski
- HC 07 Prešov – klub hokejowy
Miasta partnerskie
źródło:[7]
- Brugherio
- Gabrowo
- Kieratsini
- La Courneuve
- Mukaczewo
- Nowy Sącz
- Nyíregyháza
- Pittsburgh
- Praga
- Remscheid
- Riszon le-Cijjon
Przypisy
- ↑ Szablon:Cite web
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce [om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter)]. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic: Hustota obyvateľstva - obce. 2022-03-31. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ a b Počet obyvateľov podľa pohlavia – obce, widok „Stav trvale bývajúceho obyvateľstva na konci obdobia (Osoba)”. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2021-03-21. (słow.).
- ↑ Partnerské mestá. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-11-02]. (słow.).
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miasta
- Historia miasta w kilku rozdziałach. [w:] PIS (Prešovský informačný server) [on-line]. (słow.).