Przejdź do zawartości

Szyszmanowicze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bułgaria za panowania Iwana Aleksandra

Szyszmanowicze (bułg. Шишмановци) – dynastia, której przedstawiciele panowali w Bułgarii w XIV w (w ostatnim okresie istnienia tzw. drugiego państwa bułgarskiego).

Okres świetności

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym przedstawicielem dynastii, który sięgnął po koronę cara Bułgarii był Michał Szyszman. Pochodził on z możnej rodziny bojarskiej, w linii żeńskiej wywodził się z carskiej dynastii Asenowiczów. Objął władzę w Bułgarii w 1323 wykorzystując chaos po bezpotomnej śmierci cara Jerzego II Tertera, ostatniego z rodu Terterowiczów.

car Iwan Aleksander

Pierwszy okres rządów Szyszmanowiczów w Bułgarii wypełniają przede wszystkim walki przeciwko Bizancjum oraz Serbii. W ich efekcie w 1330 zginął w walce przeciwko Serbom Michał Szyszman. Po krótkich rządach jego syna Iwana Stefana (pochodzącego z małżeństwa Michała z odsuniętą później księżniczką serbską) tron objął siostrzeniec Michała Szyszmana Iwan Aleksander. Panował on w Bułgarii przez 40 lat (1331-1371) – poniósł niemałe zasługi dla rozwoju kulturalnego kraju, jednak w polityce okres jego panowania przyniósł stopniowy upadek państwa bułgarskiego. Przyczyniały się do tego zwłaszcza konflikty Iwana Aleksandra z jego licznymi synami, którym wydzielał apanaże. Ich starania o samodzielność zaowocowały m.in. oderwaniem od Bułgarii okręgu Widynia, gdzie władzę sprawował jeden z synów Iwana Aleksandra – Iwan Sracimir. Z chaosu wewnętrznego korzystali sąsiedzi: Bizancjum zajęło większość wybrzeża czarnomorskiego, Węgrzy zhołdowali Widyń, usamodzielniła się także Dobrudża. Jednak największym zagrożeniem okazali się Turcy osmańscy, którzy pod koniec rządów Iwana Aleksandra wkroczyli na ziemie bułgarskie.

Schyłek

[edytuj | edytuj kod]
car Iwan Szyszman

Iwan Szyszman, następca Iwana Aleksandra (jeden z jego synów, kontrolujący stolicę w Tyrnowie) zmuszony został do płacenia trybutu Osmanom, którzy mimo to wciąż kontynuowali swoją ekspansję (w 1385 zdobyli Sofię). Próba wspólnego stawienia im oporu podjęta przez Iwana Szyszmana, króla serbskiego Łazarza i króla Bośni Tvrtka I co prawda dała zwycięstwo nad siłami tureckimi pod Płocznikiem (1387), lecz już rok później Bułgarzy zostali przez Turków rozgromieni i zmuszeni do oddania najeźdźcom części państwa z Silistrą oraz do uznania się za wasalów tureckich (ten sam los spotkał wówczas Iwana Sracimira w Widyniu). W 1393 Turcy zdobyli stolicę Bułgarii Tyrnowo – Iwan Szyszman sprawował odtąd władzę wasalną jedynie nad fragmentem ziem bułgarskich z Nikopolem. Obaj Szyszmanowicze próbowali wykorzystać antytureckie plany Zygmunta Luksemburskiego, jednak bezskutecznie: Iwan Szyszman został ścięty w 1395 za zawarcie sojuszu z Zygmuntem, a Iwan Sracimir został pojmany przez Turków po klęsce Zygmunta w bitwie pod Nikopolem w roku następnym i wkrótce również zabity.

Część potomków Szyszmanowiczów zbiegła do Węgier, skąd próbowała doprowadzić do odzyskania niepodległości przez Bułgarię: Konstantyn, syn Iwana Sracimira, wywołał powstanie antytureckie w Bułgarii na początku XV w. i na pewien czas odzyskał kontrolę nad Widyniem (zmarł w 1422), z kolei Frużyn, syn Michała Szyszmana prawdopodobnie zginął w bitwie pod Warną.

Drzewo dynastii Szyszmanowiczów[1]

[edytuj | edytuj kod]
                       
Szyszman  
   
     
1
Anna Neda
Michał III Szyszman
(panował 1323–1330
2
Teodora Paleologina
Keraca Petrica
∞ despota Stracimir
Belaur
   
   1  1  1  
Iwan Stefan
(panował 1330–1331)
Szyszman Michał
kniaź Widynia i despota
   
   
     
  Helena

Stefan Duszan
Teodora Eudoksja

sewastokrator Dejan
   
  1
Teodora Wołoszka
  Iwan Aleksander
(panował 1331–1371)
2
Sara (Teodora)
 
   
  1 1 1 1 2 2 2 2 2
  Michał Asen Kera Tamara Iwan Szyszman
(panował 1371–1393)
Iwan Asen Wasilisa
  Iwan Asen Iwan Stracimir
(panował 1371–1396)
Keraca Maria
(ur. 1348, zm. 1390)
Desisława

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. T. Wasilewski: Historia Bułgarii. s. 292.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Literatura

[edytuj | edytuj kod]
  • I. Czamańska, Szyszmanowicze [w:] Słownik dynastii Europy, red. J. Dobosz, M. Seweryński, Poznań 1999, s. 396-399.
  • T. Wasilewski, Historia Bułgarii, Wrocław 1988.