Kisha-Xhami e Shkodrës: Dallime mes rishikimesh

{{Coord|42|2|47|N|19|29|35|E|scale:10000_type:landmark_source:sqwiki|display=title}}

[[Skeda:Rozafa Castle in July 2013 (5).JPG|parapamje|Rrënojat e kishës-xhami në [[Kalaja e Shkodrës|Kalanë e Shkodës]]]]

'''Rrënojat e kishës-xhami në Kalanë e Shkodës''' njohur si '''Katedralja e Shën Shtjefnit''' dhe '''Xhamia e Sulltan Fatihut''' ka qënë një objekt fetar i ndërtuar fillimisht rreth viteve 1300 si [[Kisha Katolike|Kishë Katolike]] e pas [[Rrethimi i Shkodrës|rënies së Shkodrës]] u kthye në [[Xhamia|Xhami]] <ref name="balkanweb"> {{cite web | url=https://balkanweb.com/kisha-xhami-ne-kalane-e-shkodres-meksi-ishte-kishe-te-behet-muze-kush-perdor-fene-per-sherr-sbeson-ne-perendi/ | title=Kisha-xhami në Kalanë e Shkodrës/ Meksi: Ishte kishë, të bëhet muze, kush përdor fenë për sherr, s’beson në Perëndi | publisher=BalkanWeb }} </ref> <ref name="pellumb-xhufi-nje-komb"> {{cite web | url=http://www.njekomb.com/?p=3850 | title=Historiku i Katedrales së Shën Shtjefnit në kalanë Rozafa të Shkodrës/-nga Pëllumb Xhufi- | publisher=NjeKomb }} </ref>. Ka shërbyer si xhami në oborrin e madh të [[Kalaja e Shkodrës|kalasë së Shkodrës]], deri kur valiu zbriti nga kalaja në qytet, xhamia funksiononte normalisht për nëpunës e popull dhe kulla ekzistente ishte [[Minareja|minarja]].

== Historia ==

Sipas [[Aleksandër Meksi|Aleksandër Meksit]], ndërtesa është ndërtuar rreth 1300-ës dhe ka funksionuar si kishë, me gjurmë të arkitekturës romano-gotike. Po prapë sipas Meksit, kisha u shndërrua në xhami me një dekret sulltanor (1479) të vetë [[Sulltani|Sulltan]] [[Mehmet Fatihu|Mehmet Fatihut]] pasi e qëndrestarët e rrethimit u dorëzuan.<ref>{{Cite web|url=https://balkanweb.com/kisha-xhami-ne-kalane-e-shkodres-meksi-ishte-kishe-te-behet-muze-kush-perdor-fene-per-sherr-sbeson-ne-perendi/|title=Kisha-xhami në Kalanë e Shkodrës / Meksi: Ishte kishë, të bëhet muze, kush përdor fenë për sherr, s’beson në Perëndi|date=12 janar 2017|website=balkanweb.com|accessdate=13 shtator 2019|last=Nikolli|first=Fatmira}}</ref> Në të përkohshmen ''Leka'' të [[Shoqëria e Jezuit|jezuitëve]], më 1936 botohet një shkrim për ekzistencën e një kishe në kalà:<ref name=":0">{{Cite book|title=Shkodra dhe motet|last=Bushati|first=Hamdi|publisher=Idromeno|year=1998|isbn=|location=Shkodër|pages=217|volume=1|oclc=41096394|authorlink=Hamdi Bushati}}</ref><blockquote>"Me dt. 23 prill 1434 flitet për xavendsimin e meshtarit-kujdestar të kishës së Shen Kollit në kështjellë të Shkodrës, njëfarë Jak Bianku prej [[Ulqini|Ulqinit]] me Dom Pjetrin prej [[Shkodra|Shkodre]]."</blockquote>[[Pjetër Bogdani|Bogdani]] në një relacion të 1685 shkruan:<ref name=":1">{{Harvnb|Bushati|1998|page=214.}}</ref><blockquote>"Në kishën e kështjellit, e cila ishte kisha e kushtueme Sh'Shtjefnit promartir, pajtor i Shkodrës, pashë një organo të shkatërrueme nga barbarët (turqit) e mbajshin në kujtim të fitoreve të tyne."</blockquote>Sipas udhëtarit [[Evlija Çelebi]] kur bujti në qytet gjatë udhëtimeve të tij, faltorja quhej ''Xhamia e Sulltan Fatihut''. Nga relacioni i kalorësit Gjon Bolica, mik i sundimtarit Hydaverdi pashë Begollit, kuptohet që kulla ishte ndërtuar për të qenë kullë sahati.<ref name=":0" /> Sipas ditarit (fillim shek. XIX) të të atit të [[Mollà]] [[Daut Boriçi|Daut efendi Boriçit]], Haxhi Mustafai ka shënuar se shpesh është falur, ka dëgjuar vasë dhe ka marrë pjesë në këndimin e [[Mevludi|Mevludit]] në xhami. Deri kur zyrat qeveritare të valiut u zhvendosën nga kalaja në lagjet e reja të qytetit më 1865, xhamia funksiononte në rregull dhe mbahej e hapur për nëpunës dhe popull.<ref name=":1" /> Më 1901, Antonio Baldacci shkruan se konsulli frëng Degrand nuk ishte i sigurtë se kur ishte kishë, a i ishte kushtuar Shën Lazrit apo Shën Shtjefnit.<ref>{{Cite web|url=http://www.radiandradi.com/shkodra-e-shqiperise-nga-antonio-baldacci-perkthimi-ne-shqip-gino-luka/|title=Shkodra e Shqipërisë|date=1901|accessdate=13 shtator 2019|website=radiandradi.com|last=Baldacci|first=Antonio|authorlink=Antonio Baldacci}}</ref>

Në kohën e [[Pushtimi italian i Shqipërisë|pushtimit fashist]], kleri katolik duke pretenduar se ka qenë kishë kushtuar Shën Shtjefnit ose Shën Kollit, duke dashur të përfitonte nga konjukturat - shkruan hartuesi i një enciklopedie mbi qytetin dhe orientalisti [[Hamdi Bushati|Bushati]] - planifikoi rindërtimin e saj në kishë duke i tjetërsuar kështu vlerat historike të përgjithshme.<ref name=":1" /> Me kohën u zbulua ndonjë afresko që shërbeu për të sugjeruar që ka qenë kishë e shndërruar në xhami, por për Bushatin nuk është gjetur dokument ta vërtetojë shndërrimin.<ref>{{Harvnb|Bushati|1998|pages=214-217.}}</ref> Mbetjet e xhamisë ruajnë një [[Qyrsi|qyrs]], [[Mihrabi|mihrabin]] dhe kullën e minares.<ref name="kiel">{{citation|surname1=Machiel Kiel|editor-surname1=Research Centre for Islamic History, Art and Culture|periodical=Islamic art series|title=Ottoman architecture in Albania (1385-1912)|volume=Band 5|publication-place=Istanbul|pages=230|isbn=92-9063-330-1|date=1990|language=German}}</ref>

Shteti shqiptar e shpalli kalanë monument kulture më 1948 dhe u rishpall e tillë më 1971, dhe mbrohet nga shteti.<ref>{{Cite web|url=http://www.imk.gov.al/wp-content/uploads/monumente/lista%20e%20monumentewve/SHKODRES.pdf|title=Lista e Monumenteve, rrethi i Shkodrës}}</ref> Deri më 2017, për 12 vite radhazi famullia e katedrales së Shën Shtjefnit ngrente meshë në shenjë kremtimi për shenjtin pajtor të qytetit sipas Kishës Katolike. Kjo për Myftininë e Shkodrës është parë si cënim i kufijve të harmonisë dhe tolerancës ndërfetare.<ref>{{Cite web|url=http://radiojehona.al/xhamia-ne-kalane-e-shkodres-pjese-e-trashegimise-shpirterore-e-myslimaneve-shqiptare/|title=Xhamia në kalanë e Shkodrës, pjesë e trashëgimisë shpirtërore të myslimanëve|date=10 janar 2017|website=radiojehona.al|last=Halluni|first=Arben}}</ref>

== Referime ==

{{reflist|2}}

{{Portal|Shkodra}}

[[Kategoria:Xhami në Shkodër]]

[[Kategoria:Kisha katolike romane në Shqipëri]]

[[Kategoria:Monumente kulturore në Shkodër]]