Jump to content

Санcй

From Vikipediya

Санcй- 55.23 cарат (11.046 г) оғирликдаги оч сариқ олмос, бир вақтлар Бобурий ҳукмдорларига тегишли эканлиги айтилган, аммо Ғарб стандартлари бўйича ғайриоддий бўлган кесими туфайли Ҳиндистонда келиб чиққанлиги эҳтимоли кўпроқ. Тош Европа тарихидаги бир қатор муҳим шахсларга тегишли бўлган, масалан, Чарлз Болд, Жеймс ВИ ва Астор оилалари тошга эгалик қилишган.

Санcй олмоси

Қалқон шаклидаги тош иккита орқа тождан иборат (тошнинг одатий юқори ярми), лекин павилонга ўхшамайди (тошнинг пастки қисми, камар ёки ўрта бўлим остида).

Тарих

[edit | edit source]

Ҳозирда Санcй номи билан танилган олмос тарихи Балле де Фландрес деб номланган катта олмос сифатида бошланган бўлиб, тошнинг оғирлиги 100 cарат (20 г)) ошади[1]. Бале Валентина Висконти 1398-йилда Орлеан герцоги Луи И га (Франсия қироли Карл ВИ нинг укаси) турмушга чиққанида, тош унинг сепининг бир қисми эди. Кейинги 75 йил давомида тошга ким эгалик қилгани ноаниқ бўлса-да, тош Бургундия герцоги Чарлз Болд қўлига келиб тушди, у 1467-йилда жангда бошқа хазиналар, шу жумладан кумуш ҳаммоми ва „ Уч ака-ука“ марваридлари билан бирга тошни ҳам йўқотди. Балфоур (2009) Сансйнинг иккинчи номи эканлигини бу тошлар бир хил тош эканлигини таъкидлайди[2].

Чарлз вафот этгандан сўнг, 1477-йилда олмос унинг амакиваччаси Португалия қироли Мануэл И га ўтди[3]. Португалия Испания ҳукмронлиги остига киритиш ҳаракати бошланганда меросхўр Антонио, Кратодан олдинги Португалия хазинарининг асосий қисми билан мамлакатдан қочиб кетди. У бутун умри давомида Франсия ва Англия қиролликларида Португалия тахтини қайтариб олиш учун иттифоқчиларни топишга ҳаракат қилди ва охир-оқибат олмосни сенёр де Санси Николас де Харлайга сотди.[4][5] Бошқа манбаларга кўра, олмос Константинополда де Санси томонидан сотиб олинган. У франсуз судида машҳур бўлган ва кейинчалик Франсиянинг Туркиядаги элчиси бўлган. Қимматбаҳо тошлар мутахасиси де Санси ўз билимидан фаровонлик учун фойдаланган. 

Франсиялик Генрих ИИИ эрта калликдан азият чекди ва бу нуқсонни қалпоқ кийиб яширишга ҳаракат қилди. Ўша пайтда олмослар тобора модага айланар экан, Генри кепкасини безаш учун де Сенсининг олмосини қарзга олишни режалаштирди. Генрихнинг вориси франсуз Генрих ИВ ҳам тошни қарзга олди. Де Сенси тошни Франсия қиролига жўнатмоқчи бўлганида олмосни олиб кетган аммо жўнатмани етказиб боролмаган хизматкор ҳақида ҳикоя қилинади. Шунга қарамай, де Санси (ўша пайтда молия бўлими бошлиғи) хизматкорнинг содиқ қолганига амин эди ва хабарчи талон-торож қилинган ва ўлдирилгани аниқланмагунча хизматчини қидиради. Жасад парчаланиб кетганда, олмос содиқ одамнинг ошқозонидан топилди.[6]

Луврдаги Санси

Молиявий қийинчиликларга дуч келган де Санси олмосни қирол Жеймс ВИ 1605-йил март ойида сотишга мажбур бўлди, леки олмосга Санси ўз номини беради. Унинг оғирлиги 53 карат ва нархи 60 000 франсуз кронига тенг эди. Де Сансининг акаси, Монглат барони Роберт де Харлай ва унинг амакиваччаси, граф Бомон Кристоф де Харлай, Франсиянинг Лондондаги элчиси савдо билан шуғулланган.[7] Жеймс уни Буюк Британиянинг кўзгусига, Шотландиянинг Буюк Ҳ дан олмослар билан ўрнатган.[8]

Санcй қисқа вақт ичида Чарлз И (Англия, Шотландия ва Ирландия қироли), сўнгра унинг учинчи ўғли Жеймс ИИ қўлига ўтади. Вайронкор мағлубиятдан сўнг қамалга учраган Жеймс, сургун қилинган меҳмонидан чарчаган ўзгармас мезбон , франсуз Луи ХИВ қўл остида бошпана олди. Қашшоқликка дуч келган Жеймс 1657-йилда Кардинал Мазаринга Санcйни 25 000 фунт стерлингга сотишдан бошқа чораси қолмади. Кардинал олмосни қиролга 1661-йилда вафотидан кейин васият қилди.

Шундай қилиб, Санcй Франсияда қолди, аммо Франсия инқилоби пайтида қароқчилар Гарде Меубле (Қироллик ғазначилиги) га бостириб киришганда ғойиб бўлди. Санcй билан бошқа хазиналар Регент олмоси ва бугунги кунда Умид олмоси сифатида танилган франсуз кўк олмоси ҳам йўқолган эди.

Санcй 1828-йилгача Константин Рудановскийнинг коллекциясида бўлиб, шаҳзода Пол Демидофф томонидан 80 000 фунт стерлингга сотиб олинган. Шаҳзода Демидофф Санcй 1836-йил финиялик рафиқаси Аурора Демидоффга (Стжернвал) совға сифатида берди. Шаҳзода Демидофф 1840-йилда вафот этди ва Аурора 1846-йилда Қрим урушида қатнашган 1854-йилда вафот этган полковник Андрей Карамзинга турмушга чиқди. Аурора Карамзин ўғли Пол Демидоффнинг қарзларини қоплаш учун 1865-йилда ҳинд савдогар шаҳзодаси сер Жамсетжи Жеэжеэбҳойга Санcйни 100 000 фунт стерлингга сотишга мажбур бўлди. Сер Жамцетжи Санcйни фақат бир йилдан сўнг сотди ва унинг тарихида яна бир бўшлиқни яратди. Олмос 1867-йилда яна пайдо бўлди, Париж кўргазмасида намойиш этилди, унинг нархи бир миллион франкни ташкил этди.

Кейинги Санcй 1906-йилда машҳур рус коллектори АК Рудановскийдан 1-висконт Астор Уилям Валдорф Астор томонидан сотиб олинганида пайдо бўлди. Таниқли Асторлар оиласи уни 72 йил давомида 4-Виконт Астор 1978-йилда Луврга 1 миллион долларга сотмагунча эгалик қилди. Санcй энди Аполлон галереясида, Регент Диамонд ва Ҳортенсиа олмослари билан бирга сақланяпти.

Луврда сақланаётган Санcй олмоси

Адабиётлар

[edit | edit source]
  • Балфоур, Иан. Фамоус Диамондс, 5тҳ, Антиқуэ Cоллеcторс' Cлуб Лтд, 2009. ИСБН 978-1851494798. 
  • Буртон, Э. (1986). Легендарй Гемс ор Гемс Тҳат Маде Ҳисторй, пп. 78–83. Чилтон Боок Cомпанй, Раднор, ПА
  • Фоwлер, М. (2002). Ҳопе: Адвентурес оф а Диамонд, п. 100, 151, 321. Рандом Ҳоусе Cанада
  • Роналд, Сусан. Тҳе Санcй Блоод Диамонд: Поwер, Греэд, анд тҳе Cурсед Ҳисторй оф Оне оф тҳе Wорлд'с Мост Cоветед Гемс. Wилей & Сонс, Новембер 2004. ИСБН 978-1620457191. 
  • Шиплей, Р. (1939). Фамоус Диамондс оф тҳе Wорлд, пп. 24–27. Гемологиcал Институте оф Америcа, УСА
  • Шиплей, Роберт (1934). Фамоус Диамондс оф тҳе Wорлд, пп. 25–28. Гемологиcал Институте оф Америcа, УСА, Вол. 1, Но. 6 (Новембер-Деcембер)

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Огден, Жаcк. Диамондс: Ан Эарлй Ҳисторй оф тҳе Кинг оф Гемс, 8 Май 2018 — 76 бет. ИСБН 978-0-300-23551-7. ОCЛC 1030892978. 
  2. Балфоур, Иаин. Фамоус Диамондс (5тҳ эд.). Антиқуэ Cоллеcторс' Cлуб Лтд, 2009 — 244 бет. 
  3. Бреwер, Эбенезер Cобҳам. Чараcтер Скетчес Оф Романcе, Фиcтион Анд Тҳе Драма, Волуме 3. Тҳе Минерва Гроуп, 1906 — 347 бет. ИСБН 9781410213358. 2012-йил 1-июлда қаралди. 
  4. Ҳарлоw, Георге Э.. Тҳе Натуре оф Диамондс. Cамбридге Университй Пресс, 1906 — 107 бет. ИСБН 9780521629355. 2012-йил 1-июлда қаралди. 
  5. РОНАЛД. „Тҳе Санcй Диамонд - неw фаcц“. www.тҳесанcйдиамонд.cом. 2012-йил 23-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2012-йил 1-июл.
  6. Wиллиамс, Гарднер Фред. Тҳе диамонд минес оф Соутҳ Африcа. Б. Ф. Буcк & cомпанй, 1906 — 24 бет. 2012-йил 16-майда қаралди. 
  7. ҲМC Салисбурй Ҳатфиэлд, вол. 17 (Эдинбургҳ, 1938), пп. 91-2.
  8. Ф. Палграве эд., Антиэнт Календарс оф тҳе Эхчеқуэр, вол. 2 (Лондон 1836), п. 305.