Jump to content

Антиква (шрифт тоифаси)

From Vikipediya
Антиква

Антиқуа (/ˈæнтɪкwə/) — ХВ-ХВИ асрларда кенг тарқалган қўл ёзуви ёки хаттотлик услубларини тақлид қилиш учун ишлатиладиган шрифт услуби ҳисобланади[1]. Ҳарфлар оқиши учун мўлжалланган ва зарбалар доимий равишда бир-бирига боғланади. Шу тарзда у кўпинча Фрактур услубидаги шрифтларга қарама-қарши қўйилади ва бу ерда индивидуал зарбалар ажратилади. 2 шрифт германофон дунёсида бир-бири билан бирга ишлатилган. Антиқуа-Фрактур баҳси кўпинча мафкуравий ёки сиёсий йўналишларга доимий бўлинган. ХХ аср ўрталаридан сўнг, Фрактур эътиборидан четда қолди. Бу эса антиквага асосланган шрифтлар расмий стандартга айланишига ёрдам берди.

Тарихи

[edit | edit source]

Антиква шрифтлари 1470—1600-йилларда ишлаб чиқилган, хусусан Николас Женсон ва Алдине романи Алдус Манутиус[2] томонидан буюртма қилинган ва Франческо Гриффо томонидан кесилган шрифтлар ҳисобланади. Ҳарф шакллари Рим бош ҳарфлари ва каролинг ёзувининг синтезига асосланган эди. Флоренция шоири Петрарка ўз даврининг қўлёзмасига тўхталиб ўтган камёб ўрта аср муаллифларидан бири эди: 2 та мактубда[3] у узоқ давом этган зарбалари билан ҳозирги схоластик қўлни танқид қилди (артифиcиосис литтерарум траcтибус) ва жўшқин (лухурианс) узоқдан кўзни қувонтирувчи, лекин яқинроқ таъсир қилишда чарчайдиган, гўё ўқиш учун эмас, балки бошқа мақсадда ёзилган ҳарф шакллари ҳисобланади. Петрарка учун готика қўли та принципни бузди: ёзиш cастигата бўлиши керак, деди у.), аниқ (cлара) ва орфографик жиҳатдан тўғри[4].

Боккаччо Петрарканинг катта мухлиси эди; Боккаччонинг яқин атрофидан бу Петрарчандан кейинги "ярим готик" қайта кўриб чиқилган қўл литерат�� тарқалди. Флоренсия, Ломбардия[5] ва Венетода[6]. Петрарчан келишувидан кўра, қўл ёзувини чуқурроқ ислоҳ қилиш керак эди. Янги услубнинг яратувчиси (иллюстратион) 15-асрнинг биринчи ўн йиллигида янги гуманистик ёзувни ишлаб чиққан қадимги қўлёзмаларнинг тинимсиз издоши Поджио Браccиолини эди.

Флоренциялик китоб сотувчиси Веспасиано да Бистиccи асрнинг охирида леттера антиcа жуда яхши хаттот бўлганини эслади. Ва ўзини қўллаб-қувватлаш учун матнларни транскрипсия қилган - эҳтимол, Мартин Девис таъкидлаганидек[7] у 1403-йилда Римга папа куриясида фаолиятини бошлашдан олдин.

Бертолд Уллман янги гуманистик қўлнинг ривожланишидаги энг муҳим моментни ёш Поджионинг Цицероннинг Аттиcусга мактубларининг транскрипсияси сифатида белгилайди[8]. 1418-йилда Медиcи кутубхонаси каталоглаштирилгач, қўлёзмаларнинг деярли ярми леттера антиcа каби қайд этилган эди.

Янги скрипт флоренсиялик гуманистлар ва ўқитувчилар Никколо деъ Никколи[9] ва Колучио Салутати томонидан қабул қилинган ва ишлаб чиқилган. 1420-йилларда флоренсиялик гуманист деъ Никколи томонидан ихтиро қилинган ва унинг кўплаб олимлари орқали тарқатилган тоза, қия, гуманистик курсив одатда худди шу ёзувнинг тезкор версияси сифатида тавсифланади. Аммо Рҳианнон Даниэлс ёзади: "Бу инсонпарварлик китоби эмас, балки жуда нозик қалам билан ёзилган ҳаракатланувчи скрипт; гуманистик китоб қўли таъсирида замонавий готика канцерия ёзувининг модификацияси; шунинг учун уни баъзан cанcеллересcа алл'антиcа деб ҳам аташади[10]".

Ўн бешинчи асрнинг охирида бу "антик услубдаги кансер ёзуви" Римдаги гуманистлар томонидан янада ривожлантирилди. Ушбу "кансер курсив" нинг каллиграфик шакллари ХВИ асрнинг бошларида машҳур Рим ёзувчиси Лудовико Арригҳи томонидан оммалаштирилган[11]. Ғарб типографияси тарихида гуманистик минускул ёзувчининг рим шрифти учун асос сифатида машҳур бўлди. Чунки у Алдус Манутиус томонидан стандартлаштирилди, у ўзининг инқилобий курсив шрифтини 1501-йилда Венецияда кансер қўлига асосланган ҳолда тақдим этди ва дизайнер-принтерлар томонидан қўлланилди. Николас Женсон ва Франческо Гриффо ; Шунинг учун уларни Венециялик типлар ва баъзан эски услублар деб ҳам аташади, улар замонавий услублардан барча чизиқларнинг кўпроқ ёки камроқ бир хил қалинлиги ва қия серифлар билан ажралиб туради.

Рим тури замонавий лотин алифбосини ўзгартиришга ажойиб қаршилик кўрсатишга ёрдам берди[12]. Кейинчалик "Антиква" атамаси баъзан немис тилида сўзлашувчи дунёда Антиқуа-Фрактур баҳсида бўлгани каби, қора ҳарфдан фарқли ўлароқ, умуман роман тури учун ишлатила бошланди.

Дизайнерлар

[edit | edit source]
  • Берне Надалл (1869—1932), америкалик дизайнер, Каслон антикварини (1896–98) яратди[13].
  • Петер Беренс (1868—1940), немис меъмори ва график дизайнери, Беҳренс Антиқуа (1907—1909) яратган.
  • Войтěч Преиссиг (1873—1944), китоб ва дизайн соҳаларида нуфузли чех дизайнери, махсус чех тили учун Преиссиг Антиқуа (1923—1925) ни яратди.
  • Паул Реннер (1878—1956), Реннер Антиқуа (1939) яратди. Реннер Футура шрифтини ҳам яратди.
  • Ҳерманн Запф (1918—2015), Запф Ренаиссанcе Антиқуа (1984—1987) ни яратди. Йиллар давомида бошқа кўплаб шрифтлар яратилди.

Шакллар ва турлар

[edit | edit source]
Қора хат
Антиқуанинг германча қарама-қарши томони қора ҳарф бўлиб, унда ҳарф шакллари бузилган ёки синган . 19 ва 20-асрларда Германияда немис тилини Антиқуа ёки жуда ривожланган Фрактур қора хатида ёзиш керакми деган баҳс бўлган. 1911-йилда Германия Рейхстаги Антиқуага расмий ўтишни фақат учта овоз билан рад этди: 85 га қарши 82. Гитлер 1934-йилдаёқ Антиқуага ўтиш истагини билдирди; Бироқ, Мартин Борманн Антиқуа каби халқаро скриптлардан фойдаланишга ўтиш тўғрисида фармон чиқаргандан сўнг, қонунга ўтиш учун 1941-йилгача вақт керак бўлди.
Преиссиг Антиқуа
Дизайнер ва ёзувчи Войтěч Преиссиг (1873—1944) томонидан яратилган.
Реннер Антиқуа
Паул Реннер томонидан яратилган, Патрик Стриэтзел томонидан жонлантирилган (1939) Д. Стемпел АГ қуйиш заводида тайёрланган[14].
Запф Ренаиссанcе Антиқуа
Шрифт дизайнери Ҳерманн Запф томонидан яратилган.

Галерея

[edit | edit source]

А фаcсимиле оф Ниcолас Женсон'с роман тйпе усед ин Вениcе c. 1470. Тҳе абстраcтед лонг "с" (ресемблинг а барлесс "ф") фелл оут оф усе ин тҳе 19тҳ cентурй.

Яна қаранг

[edit | edit source]
  • Скрипт шрифти
  • Бембо
  • Ғарб типографияси тарихи
  • Ёзув тури
  • Роман тури
  • Типография
  • Эски услубдаги рақамлар

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Эисенстеин, Элизабетҳ. Тҳе Принтинг Револутион ин Эарлй Модерн Эуропе. Cамбридге Университй Пресс, 12 Септембер 2005 — 123–163 бет. ИСБН 978-0-521-84543-4. 
  2. Wаллрафф. {{{эдит��р}}}: „Гут зум Друcк! бй Счwабе Верлаг“ (инглизча). иссуу.cом 23–25 (2013). Қаралди: 20-декабр 2022-йил.
  3. Петрарч, Фамилиар Леттерс, ХИИИ, 4 анд ХХИИИ, 19.
  4. Армандо Петруccи, Ла сcриттура ди Франcесcо Петрарcа, Cиттà дел Ватиcано: Библиотеcа Апостолиcа Ватиcана, 1967, нотед ин Алберт Деролез, "Тҳе сcрипт реформ оф Петрарч: ан иллусион?" ин Жоҳн Ҳаинес, Рандалл Росенфелд, эдс. Мусиc анд Медиэвал Манусcрипц: палеограпҳй анд перформанcе 2006:5ф; Деролез дисcуссес тҳе дегреэ оф Петрарч'с офтен аллудед-то реформ.
  5. Мирелла Феррари "Ла 'литтера антиқуа' а Милан, 1417–1439" ин Жоҳанне Аутенриэтҳ, эд. Ренаиссанcе- унд Ҳуманистенҳандсчрифтен, (Мунич: Олденбоург,) 1988:21–29.
  6. Рҳианнон Даниэлс, Боccаccио анд тҳе боок: продуcтион анд реадинг ин Италй 1340–1520, 2009:28.
  7. Давиэс, ин Крае (эд.) 1996:51.
  8. Уллман, Тҳе Оригин анд Девелопмент оф Ҳуманистиc Сcрипт (Роме) 1960.
  9. Станлей Морисон, "Эарлй ҳуманистиc сcрипт анд тҳе фирст роман тйпе", репринтед ин ҳис Селеcтед Эссайс он тҳе Ҳисторй оф Леттер-Формс ин Манусcрипт анд Принт, эд. бй Давид МcКиттериcк, 2 волс. 1981:206–29.
  10. Даниэлс 2009:29.
  11. "Роме Реборн: Тҳе Ватиcан Либрарй & Ренаиссанcе Cултуре", Либрарй оф Cонгресс
  12. С. Морисон, "Эарлй ҳуманистиc сcрипт анд тҳе фирст роман тйпе", Тҳе Либрарй 24 (1943:1–291); Лане Wилкинсон (Университй оф Теннессеэ ат Чаттаноога), "Тҳе Ҳуманистиc минусcуле анд тҳе адвент оф Роман тйпе" (онлине техт ин пдф формат (Wайбаcк Мачине сайтида 2011-03-13 санасида архивланган)).
  13. Тҳе Инлине Принтер (Паге 382), Десигнер анд Энграверс оф тйпе бй Wиллиам Э.Лой Но. ХХВИИ — Берне Надалл Аваилабле онлине ин ПДФ формат
  14. Линотйпе, РЕННЕР АНТИҚУА-Реннер Антиқуа – Ревивинг а сериф тйпефаcе фром тҳе десигнер оф Футура – ПАУЛ РЕННЕР УРЛ: http://www.linotype.com/5689/rennerantiqua.html
  • Несбитт, Алехандер. Тҳе Ҳисторй анд Течниқуэ оф Леттеринг. Довер Публиcатионс, Инc., 1957. ИСБН 0-486-20427-8.  Тҳе Довер эдитион ис ан абридгед анд cорреcтед републиcатион оф тҳе wорк оригиналлй публишед ин 1950 бй Прентиcе-Ҳалл, Инc. ундер тҳе титле Леттеринг: Тҳе Ҳисторй анд Течниқуэ оф Леттеринг ас Десигн.