Jump to content

Фукидид

From Vikipediya
Фукидид
Θουκυδίδης (юнонча)

Милоддан аввалги ИВ аср бошларида юнонча асл нусханинг Рим нусхасидан Фукидиднинг гипсдан ясалган бюсти
Таваллуди тах. Милоддан аввалги 460-йил[1][2]
Афина (замонавий Алимос)
Вафоти тах. Милоддан аввалги 400-йил
Фуқаролиги Қадимги афина
Касби Тарихчи, генерал
Отаси Олорос

Фукидид (Тҳукйдидес) (милоддан аввалги тахминан 460—400) — юнон тарихчиси. Афиналик бадавлат аслзода оиласида тутилган; қариндошларидан унга Фракия соҳилидаги олтин конлар мерос қолган. Яхши таълим олган, ўз замонасининг файласуф ва табиацҳунослари билан яхши алоқада бўлган. Ф. сиёсий ҳаётда фаол қатнашган. Пелопоннес уруши даврида (424 йил) стратег ва Фракия соҳиллари яқинидаги Афина эскадраси қўмондони. Бироқ, Спарта саркардаси Брасиднинг Амфиполни эгаллаб олишига тўсқинлик кила олмагани учун Афинада қаттиқ қораланиб, қувғин қилинган. Ватанидан олисда 20 йил қувғинликда юрган Ф. узининг тарихий асари учун материал тўплаган. 404 йил уруш туташи билан Афинага қайтиб келган. Пелопоннес уруши тарихига (милоддан аввалги 411 йилгача) бағишланган "Тарих" асари (8 китобдан иборат) антик давр тарихшунослигининг энг гоқори чўққиси ҳисобланади.



Фукидидни сиёсий реализм мактабининг отаси деб аташади. Сиёсий реализм шахсларнинг сиёсий хулқ-атвори ва давлатлар о'ртасидаги муносабатларнинг натижаларини о'рганади[3]. Фукидиднинг қо'лёзмалари ҳали ҳам бутун дунё университетлари ва ҳарбий коллежларида о'рганилади[4]. Мелиан диалоги халқаро муносабатлар назариясининг асосий қо'лёзмаси сифатида қаралади, унинг Периклнинг "Дафн маросими нутқи" версияси эса сиёсий назариётчи, тарихчи талабалар томонидан кенг о'рганилади.

Ҳаёти

[edit | edit source]

Фукидид тарихчи бо'лишига қарамай, замонавий тарихчилар унинг ҳаёти ҳақида кам ма'лумотга эга. Энг ишончли ма'лумот Пелопоннес уруши тарихидан олинган бо'либ, унда Фукидид о'зининг миллати, отаси ва туг'илган жойини эслатиб о'тади. Фукидиднинг айтишича, у урушда қатнашган, вабо билан касалланган ва демократлар томонидан сургун қилинган. Фукидид Самия қо'зг'олонини бостиришда ҳам иштирок этган бо'лиши мумкин. Ҳе май ҳаве алсо беэн инволвед ин қуэллинг тҳе Самиан Револт.

Классик даврга оид далиллар

[edit | edit source]

Фукидид о'зини Афиналик, отасининг исми Олорус эканлигини ва у ҳам Афинадан эканлигини айтади. Ҳали 10-12 ёшли ёшлигида у отаси билан Афина агорасига борди ва у ерда ёш Фукидид тарихчи Геродотнинг ма'рузасини тинглади. Ба'зи ма'лумотларга ко'ра, ёш Фукидид ма'рузани тинглаганидан кейин қувончдан йиг'лаб, тарихни ёзиш унинг ҳаётининг ажралмас қисмига айланишига қарор қилди. Худди шу ма'лумотларга ко'ра, ма'рузадан кейин Геродот ёшлар ва Фукидиднинг отаси билан гаплашиб, шундай деган: "О'г'лингиз билимга чанқоқ". Умуман олганда, бу ма`лумотлар унинг ҳаёти ҳақидаги кейинги юнон ёки рим ҳикоячиларидан олинган[5]. Фукидид Перикл ва бошқа кўплаб афиналикларни ўлдирган Афина вабосидан омон қолди.

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Виргиниа Ж. Ҳунтер,Паст анд Проcесс ин Ҳеродотус анд Тҳуcйдидес, (Принcетон Университй Пресс, 2017), 4.
  2. Луcиано Cанфора,'Биограпҳиcал Обсcуритиэс анд Проблемс оф Cомпоситион', ин Антонис Цакмакис, Антониос Ренгакос (эдс.), Брилл'с Cомпанион то Тҳуcйдидес, Брилл, 2006 ИСБН 978-9-047-40484-2, пп. 3–31.
  3. Страусс, п. 139.
  4. Ҳарлоэ, Катҳерине, Морлей, Невилле, эдс., Тҳуcйдидес анд тҳе Модерн Wорлд: Реcептион, Реинтерпретатион, анд Инфлуэнcе фром тҳе Ренаиссанcе то тҳе Пресент. Cамбридге, Cамбридге Университй Пресс (2012). п. 12
  5. Ҳеродот из Ҳаликарнаса. Згодбе. Лжублжана: Словенска Матиcа в Лжублжани (2003), п. 22. Тҳе оригинал қуоте (ин Словене): Олорос, твож син копрни по изобразби.