Jump to content

Urush va tinchlik

From Vikipediya
Уруш ва тинчлик
Муаллиф(лар) Лев Толстой
Жанр(лар)и роман-эпопея
Нашриёт Русский вестник
Ўзбек тилида нашр этилган санаси 1863—1869, 1873

"Уруш ва тинчлик" - Лев Толстойнинг эпопея романи 1805 - 1812 йилларда Наполеонга қарши урушлар давридаги рус жамиятини тасвирлайди. Достон эпилогидаги воқеалар 1820-йилларда болиб о'тган воқеаларни о'з ичига олади.

Роман г'ояси "Уруш ва тинчлик" номи билан машҳур бо'лган асар устида ишлаш бошланишидан анча олдин шаклланган. Уруш ва тинчлик учун муқаддимада Толстой 1856-йилда у роман ёзишни бошлаганини ёзган эди, "унинг қаҳрамони оиласи билан Россияга қайтиб келаётган декабрист бо'лиши керак эди. О'зим билмаган ҳолда, ҳозирги замондан 1825-йилга о'тдим... Аммо 1825-йилда ҳам менинг қаҳрамоним етук, оилавий одам эди. Уни тушуниш учун мен унинг ёшлигига қайтишим керак эди ва унинг ёшлиги 1812-йилга то'г'ри келди... Агар бизнинг байрамимизнинг сабаби тасодифий бо'лмаса-да, рус халқи ва қо'шинларининг табиатига асос солган бо'лса, унда бу моҳият қобилияцизлик ва маг'лубият даврида янада ёрқинроқ бо'лиши керак эди» Шундай қилиб Лев Николаэвичда аста-секин воқеани 1805-йилдан бошлаш зарурати туг'илди.

Асосий мавзу - 1812-йилдаги Ватан урушидаги рус халқининг тарихий тақдири мужассам бо'лган. Романда хаёлий ва тарихий 550 дан ортиқ асар қаҳрамонларининг образи мавжуд. Толстой энг яхши қаҳрамонларини бутун ма'навий мураккаблигида, ҳақиқатни узлуксиз излашда, о'з-о'зини ривожлантиришга интилишда тасвирлайди. Улар шаҳзода Эндрю, граф Николай, граф Пер, малика Наташа ва Маря. Ҳелен, Анатол каби салбий қаҳрамонлар руҳнинг ривожланиши, динамикаси, ҳаракатларидан маҳрум.

Л.Н. Толстой. 1856 г.
1812-йилги Ватан уруши
Бородино музейи биноси, романга баг'ишланган экспозиция

Романда ёзувчининг фалсафий қарашлари энг катта аҳамиятга эга. Журналистик бобларда воқеа-ҳодисаларнинг бадиий тавсифи муқаддима қилинади ва тушунтирилади. Толстойнинг фатализми унинг тарихнинг о'з-о'зидан пайдо бо'лишини "инсониятнинг онгсиз, умумий, то'да ҳаёти" деб тушуниши билан бог'лиқ. Романнинг асосий г'ояси, Толстойнинг со'злари билан айтганда, "одамлар фикри" дир. Толстой тушунчасида, Халқ - тарихнинг асосий ҳаракатлантирувчи кучи, энг яхши инсоний фазилатларнинг ташувчиси. Асосий қаҳрамонлар одамларга боришади (Пиэр Бородино майдонида; "бизнинг князимиз" - Болконский деб номланган аскарлар дейишарди). Толстой г'ояси Платон Каратаэв образида мужассам. Идеал аёл - Наташа Ростова образида. Кутузов ва Наполеон романнинг ахлоқий қутблари: "Оддийлик, эзгулик ва ҳақиқат бо'лмаган жойда буюклик бо'лмайди". “Бахтли бо'лиш учун нима керак? Тинч оилавий ҳаёт... одамларга яхшилик қилиш қобилияти билан "(Л. Н. Толстой).

Лев Толстойнинг "Уруш ва тинчлик" романидаги Ростовлар уйининг прототипи бо'либ хизмат қилган ушбу мулкка баг'ишланган ёдгорлик белгиси. Москва, Поварская ко'часи, 55-уй
Л.Н. Толстой. "Уруш ва тинчлик". 4 жилднинг сарлавҳа саҳифаси (Т. Рис тури, Москва, 1868)
Л.Н. Толстой. "Уруш ва тинчлик". 6-жилднинг сарлавҳа саҳифаси (2-нашр Т.Рис, 1869-йил)

Лев Толстой ҳикоя устида ишлашга саккиз марта қайтди. 1861-йил бошида у 1860-йил ноябр - 1861-йил бошлари оралиг'ида Тургеневга ёзилган " Декабристлар " романининг бобларини о'қиди ва Александр Герценга роман устида ишлаш то'г'рисида ма'лумот берди [1] . Бироқ, иш бир неча бор 1863-1869-йилларга қолдирилган "Уруш ва тинчлик" романи ёзилмади. Бир мунча вақт эпик жанридаги роман Толстой томонидан Пер ва Наташанинг Сибир сургунидан 1856-йилда қайтиши билан тугаши керак бо'лган ривоятнинг бир қисми сифатида қабул қилинган (бу "Декабристлар" романидан омон қолган 3 бобида муҳокама қилинган). Ушбу г'оя устида ишлашга уринишлар Толстой томонидан охирги марта 1870- йилларнинг охирларида, Анна Каренина тугаганидан со'нг бошланган.

Толстой романни 6 йил [2], 1863-йилдан 1869-йилгача ёзган. Тарихий ма'лумотларга ко'ра, у уни қо'лда саккиз марта, алоҳида эпизодларни эса ёзувчи 26-мартадан ко'проқ ёзган. Тадқиқотчи Э.Э.Зайденшнур роман бошланишининг 15 та вариантига эга. Асарда 559 та образ мавжуд.

Асосий қаҳрамонлар

[edit | edit source]
  • Граф Пиэр (Пётр Кириллович) Безухов .
  • Граф Николай Илйич Ростов - Иля Андреэвич Ростовнинг то'нг'ич о'г'ли.
  • Наташа (Наталя Илинична) Ростова - Ростовларнинг кенжа қизи, Пиэрнинг иккинчи рафиқаси, турмушдан со'нг графиня Безухова.
  • Соня (Софя Александровна) - Ростовлар оиласида яшовчи граф Иля Андреэвичнинг жияни.
Романдаги хаёлий олижаноб оилалар о'ртасидаги муносабатлар

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Толстой Л. Н. Письмо Герцену А. И., [14 (26) марта 1861 г. Брюссель] // Л. Н. Толстой: К 120-летию со дня рождения. (1828—1948) / Коммент. и ред. Н. Н. Гусева. — М.: Гос. лит. музей, 1948. — Т. ИИ. — С. 4—6. — (Летописи Государственного литературного музея; Кн. 12).
  2. Богдан Иванович Кандиев. Роман-эпопея Л. Н. Толстого «Война и мир»: комментарий. Просвещение, 1967. С. 8.