Ямайка валюта тизими
Ямайка валюта тизими, Ямайка битими — 1976-йил январда Кингстон (Ямайка)да Халқаро валюта фонди (ХВФ) аъзолари бўлган мамлакатлар вакиллари кенгашида тузилган битимга мувофиқ ташкил топган ва 1978-йил апрелдан кучга кирган жаҳон валюта тизими. Ямайка битими ХВФ уставига ўзгаришлар киритди ва илгари БреттонВудс битими (1944) дан фарқ қиладиган (бу битимга кўра ХВФ аъзолари бўлган мамлакатлар ўз валютаси курсини долларга ёки олтинга нисбатан белгилар эди) инфратузилма тамойилларини белгилади. Биринчидан, олтинга ва икки захира валюта — АҚСҲ доллари ва Буюк Британия фунт стерлингига асосланган олтин девиз стандарти 1969-йилдан амалга киритилган СДР (махсус қарз олиш ҳуқуқлари) стандарти билан алмаштирилди ва унинг валюталар паритетлари ҳамда валюталар қурси асосини ташкил этиши белгилаб қўйилди. Унинг шартли қиймати 5 валюта (АҚСҲ доллари, ГФР маркаси, Швейсария франки, Англия фунт стерлинги, Япония иенаси)дан иборат валюта савати билан аниқланадиган бўлди. Бу валюталар ХВФ Уставига кўра, "эркин алмаштириладиган валюталар" деб номланди.
Иккинчидан, Ямайка валюта тизимит. олтиннинг валюта бирликлари қиймати меъёри тарзидаги вазифасини, қоғоз пулларнинг олтин таъминотини бекор қилди. Натижада олтиннинг қатий баҳолари тугатилди ва олтин жаҳон пули мавқеини йўқотди. Ямайка валюта тизимит. доирасида олтиннинг пул функсияларини бажаришга барҳам берилгани қонунлаштирилди. Учинчидан, банкларга олтинни хусусий бозорларда шаклланган нархларда эркин сотиб олиш ва сотиш имконияти берилди.
Мамлакатлар ўртасидаги валюта муносабатлари уларнинг миллий пул бирликларининг сузиб юрувчи ("сирғалувчи") курсларига асосланадиган бўлди, яъни Ямайка валюта тизимит. ҳар бир мамлакатга ўз валюта курси учун исталган режимни танлаш ҳуқуқини берди. Бу билан сузувчи валюта курслари режими қонунлаштирилди ва мамлакатлар 1973-йил мартидан шу режимга ўтдилар. Валюта курслари тебранишлари асосий 2 омил: валюталарнинг ички бозордаги харид қобилиятининг реал қиймати нисбатлари билан, иккинчидан, халқаро бозорларда миллий валюталарга бўлган талаб ва таклиф нисбати билан белгиланадиган бўлди. Бу нисбатлар капиталнинг мамлакатлараро стихияли оқиб ўтиши натижасида ўзгариб туради.
ЙА.в.т.нинг амал қилиши бир қатор мураккаб муаммоларни келтириб чиқаради. Юридик жиҳатдан олтиннинг пул функсияси бекор қилинганига қарамай, у фавқулодда жаҳон пули ва ишончли захира активи мақомини сақлаб келмоқда. Жаҳон бўйича марказий банклар ва хусусий тезавраторлар қўлида 60 минг т дан кўпроқ олтин алоҳида ликвид товар сифатида сақланади (яна қаранг Евро, Европа валюта битими).
 | Ушбу мақолада Ўзбекистон миллий энсиклопедияси (2000-2005) маълумотларидан фойдаланилган. |
 | Бу андозани аниқроғига алмаштириш керак. |