Frans-Vlams

West-Vlamsche streektoale
Frans-Vlams
Toalgrenze van 't Vlams in Vrankryk
ToalgebiedFrans-Vloandern
Sprekers40.000
ToalfamilieIndo-Europees
Stoatus
Officieel in(nievers)
ToalorganisoatieAkademie voor Nuuze Vlaamsche Tale
Daterienge
VoorloperMiddelnederlands (Vlams)
Toalcodes
ISO 639-1vls
ISO 639-3vls

Et Frans-Vlams (Fransch Vlaemsch, Vlaemsch van Frankryk of Westhoek Vlaemsch; Nederlands: Frans-Vlaams) es de oorsprounkelikke West-Vlamsche streektoale van de Vloamiengn in den Franschn Westoek in 't noordn van Vrankryk. De Fransche Vloamiengn noemn under streektoale nuuze Vlaamsche taele of et Vlamsch.

Frans-Vloandern

bewerkn

De Franschn Westoek es de streke die begunt round Duunkerke en langs e wyde boge round Oazebroeke in oostelikke richtienge deurelopt tout an de schreve. Soms es datte Frans-Vloandern genoemd, moar deur 'n band es Frans-Vloandern e stik grodder en bestoat et ook uut Rysels-Vloandern. D'inweuners zyn bewuste Vloamiengn en ze noemn under geirne Vloamienk.

Toestand

bewerkn

Tot an den Twiddn Weireldôorloge klappnde ze courant West-Vlams in Frans-Vloandern. Sinsdien es 't styf achteruut gegoane. Ollene nog oudere menschn up de buutn kenn et nog. Volgens en ounderzoek van 1996 deur de EU[1] zyn d'r nog à peu près 20 000 doagelikse sprekers en round de 40 000 occasionele sprekers. De jounge Frans-Vloamiengn spreekn et "Vlams van over de schreve" elegansn nie mè. Ze zyn meer geïnteresseerd in Nederlands om werk te viendn by nuus.

De verwachtiengn vo 't Frans-Vlams zyn rounduut slicht. Tegen de volgende generoasje goat bykan niemand et nog spreekn. D'Akademie voor Nuuze Vlaamsche Tale probeert 't ty te doen keern deur 't organiseern van cursussn Vlaams. In 2006 woarn d'r meer of 300 studentn, surtout grote mienschn die in 't Frans zyn upgebrocht moa die de toale van under ouders were willn leern kenn.  

Stoatus

bewerkn
 
Upschrift in et Frans-Vlams up de Kasselberg.

't Vlams in Vrankryk èt gin één wettelikke stoatus bekommn van de Fransche regerienge. Wel èt in 2006 et Fransche ministerie van ounderwys gedecideerd vo 't ounderwys van de lokoale Vlamsche toale te steunn. Binn da koader start er in september 2007 in Rysel (in de Académie de Lille) en experiment van drie joar ounderwys van de Vlamsche toale. D'rachter goat de Fransche overeid dat evalueern vo toun e definitieve beslissienge te keunn pakkn.

De Vlamsche overeid èt tegen da experiment geprotesteerd[2] omda ze zy vindt dat er beter Nederlands zou gegeevn zyn in plekke van e dialect. Moa voe 't ANVT es et Frans-Vlams gin dialect, moar es et Nederlands e zustertoale van under regionoale Vlamsche toale. De toalproblematiek ligt dus dudelik gevoelig langs weerskantn van de schreve.

Verenigiengn

bewerkn

Recentelik zyn der wel nen oop privoate verenigiengn ountstoan die trachtn de Vlamsche toale, cultuur en tradisjes were te doen erleevn:

Die verenigiengn zyn dikkers folkloristisch. Sommigste verenigiengn oudn 't nie lange uut, lik et ter ziele gegoane Tegaere Toegaen da upgericht wos vo Vlams ounderwys te geevn in colleges.

Jean-Louis Marteel, nen activist uut Duunkerke, èt ne cursus[3] over 't Vlams (fonetisch) uutgegeven, geschreevn in 't Frans. Zie de koppeliengn vanoundern vo 'n stikske uut dien boek.

Je kut oek ne cd bestelln ip de site van 't ANVT (A je 't in 't Frans zet, ku je doa stikskes van ôorn.)

Hedendoagse literature

bewerkn

Jean-Noël Ternynck es nen Frans-Vlamschn dichter die in 't Vlams schryft en cultureel styf actief es.

Muzikantn

bewerkn

Radio Uylenspiegel zendt 10 % van under tyd uut in 't Vlams. Ze zendn uut vanuut Kassel up 91.8 FM.

Woordnboek

bewerkn

Cyriel Moeyaert brocht in 2005 nen Frans-Vlamschn woordnboek[4] uut.

Frans-Vlamsche toale

bewerkn

Evoluusje t.o.v. Belgisch Vlams

bewerkn

Kort achter da Lodewyk XIV in de 17ste eeuw Artesië en 't zuudn van Vloandern geannexeerd a, droung y et Frans lik enige bestuurlikke toale up. Zo gerochte de regio troage moa zekers verfranst. In de 19ste eeuwe sprak nog 80 à 90 % van de Frans-Vloamiengn Vlams, eind 20ste eeuwe schootn d'r doa nie vele mee van over. Zo kwam de landsgrenze tusschn 't Fransche en de Zudelikke Nederlandn (loater België) ook een culturele grenze. En da ad gevolgn vo et Frans-Vlams, surtout vo de schryftoale.

In 1864 koozn de Belgische Vloamiengn vo de spellienge van et Nederlands uut Olland. Doa wos in de loop van de 17e eeuwe e standoardtoale ountstoane. De Frans-Vloamiengn, die under Vlams in 't openboar nie kostn en mochtn gebruukn, woarn nie betrokkn by de Nederlandsche standoardtoale. Zynder èn dus ook de verschillende spelliengservormingn van et Olgemeen Nederlands nie gekend die de Vloamiengn in België wel mègemakt èn. 't Es doamè da nen Frans-Vlamschn tekst voe nen gemiddelden Vloamienk ouderwets overkomt.

  • Van waer zyt je? Me zyn wydder van Steenvoorde. En myn maet daer, is van Kassel.
  • ' Overtyd gingen de joungens niet naer 't schole. Ze vrochten alzo vele of nuldere oudders.
  • 't Is vele groensel in 't hof vandejaere. Aal de workels zyn voor de keuns.
  • De deze hier in de kleene dooze zyn suukkerbollen maer de die daer in die groote dooze zyn kaffie-tabletten.
  • Hen was bezig mit de veinster van de bakkerye an 't kuuschen.

Voe West-Vloamiengn doarentegen komt zo'n tekst styf leesboar en erkenboar over. Da moet uus nie verwounderen want et Frans-Vlams es e West-Vlamsche streektoale die surtout mè 't West-Vlams uut den Belgischn Westoek sterke overeenkomstn vertoont.

Verschilln mè SV

bewerkn

Ier volgt e lyste mè enigste verschilln tusschn de spellienge van et Frans-Vlams en et Standoardvlams.
De lyste es nie complit.

Spellienge Frans-Vlams Wikipedia:SV
[ɔ:]? AE

vb. aerme, haeze, maend

OA

vb. oarme, oaze, moand

Vocaallengte ou,uu,y GESPELD

vb. oudders/jounen, kruuppen/huuzen, kykken/schryven

NIE GESPELD

vb. ouders/jounen, kruupn/uuzn, kykn/schryvn

Finale -en -EN

vb. bouwen, kweeken, leven, op heffen

-N

vb. bouwn, kweekn, leevn, upeffn

Fragment

bewerkn

Gedicht van Jean-Noël Ternynck, gepubliceerd in Van de Leie toet de Zee, 1998, uutgegeven deur Yser Houck.
(Tekst overgenoomn uut Vlamsch over de schreve)

'n Uutkom
De gelukkige bieen op d'appelboomen in bloemen*
En zyn geen droeve beesjes in 't begun van Mei
Ze vliegen hier en daer om zeem te kun maken
Blyde van te leven zo vare* van de stee.
Mei is oek 'n maend om Meiklokjes te bellen
Zyder rieken zo goed op 't tafel in een potje
Me sneed oek djeuzemyn* overtyd* voor de scholen
Schoone wit of purper voor nuuze scholevrouwtje*.
Maer een koppel mezen hen* nulder nest emakt
Daer in nuuze briefbusse en nulder klentjes piepen
Vaeder Moeder vliegen in de zunne die krakt*
Nuus land die zo goed rook tuschen Paeschen en Sienschen.
In 't begun van 'n zomer veugeltjes gaen uutvliegen
Nulder leven maken in nuus oud Vlanderland
Maer in 'n winter ze kwaam om e bitje vet 't eten
Lyk de schamel menschen die slapen in 't Houtland!


bloemen: bloei

vare: verre

djeuzemyn: jasmynn, overtyd: vroeger
scholevrouwtje: schooljuffrouwe

hen: hebben

krakt: fel schynt



Interne koppeliegn

bewerkn

Externe koppeliengn

bewerkn

Olgemeen:

Video's Frans-Vlaams : https://www.youtube.com/channel/UCdrj4xaIvZ3ekOmmM5dD8uQ

Toalkundig:

Cultureel:

Muzikoal:

Referesjn

bewerkn
  1. European Commission, Directorate-General for Education, Youth, Sport and Culture, Euromosaic – The production and reproduction of the minority language groups in the European Union, Publications Office, 1996, p. 41
  2. KRANT VAN WEST-VLAANDEREN (W422/5) 22/08/2008 Frans-Vlaamse dialectlessen krijgen tegenwind uit Vlaanderen... Nuus Vlaamsch leeren in de schole ?
  3. "Cours de Flamand, Het Vlaams dan men oudders klappen, Méthode d'apprentissage du dialecte des Flamands de France (Westhoek)", 1992, Dunkerque, Miroirs Éditions, Het Reuzekoor, ISBN 2-84003-005-5, 447 pp.
  4. Woordenboek van het Frans-Vlaams, Uitgeverij Davidsfonds Literair, 2005, ISBN 97 890 6306 5270