Aller au contenu

Novele-Zelande

Èn årtike di Wikipedia.
(Redjiblé di Nouve Zelande)

Li Novele-Zelande, ubén lomêye Nouve-Zelande (en inglès New Zealand, e mawori Aotearoa, çou ki vout dire "li payis des longowès blankès nûlêyes"), c' est on payis di l' Oceyaneye, metou a nonne di l' Ostraleye. Ses vijhéns sont l' Ostraleye, a 2.000 kilometes å nôr-ouwess, li Nouve Caledonreye eyet les iyes Fidji et Tonga å nôr; å sud i gn a rén disk' a l' Antartike.

Novele-Zelande
Drapea
Åres nåcionåles
Imne nåcionå: God Defend New Zealand
Mwaisse-veyeWellington
Lingaedje oficirMawori, Inglès
Sitindêye
• totåle

268 021 km²
Populåcion
• totåle

5,118,700 dimorants
19.1 djins/km²
Dislaxhaedje13 decimbe 1986
Tchîf d' estatCharles III
Prumî minisseChristopher Luxon
Manoyedollar néo-zélandais
Coisse d' eureUTC+13:00, UTC+12:00
Preficse telefonike+64
Dominne internete.nz
Wikimedia Commons I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou Novele-Zelande


Li Novele-Zelande, ça vôdreut dire : el novea teritwere del Zelande, k' est ene province neyerlandesse.

Li payis est fwait di sacwantes iyes, mins copurade les deus pus grosses, l' Iye Sud eyet l' Iye Nôr (k' i gn a-st on ovrant volcan, li mont Ruapehu); des montinnes di disk' a 3.754 metes hôt si trovèt so les iyes. Li payis si stind so dipus di 1.600 km so èn aessi Nôr / Nôr-Ouwess. Li climat est sovint doûs, avou des timperateures ki vont di 0 °C a 30 °C.

Cåze di s' retrôclaedje å fén mitan do Pacifike nonnrece, li Nouve Zelande a diswalpé èn ecosistinme pår unike; divant l' arivêye des Polinezyiens, i n' aveut nole biesse-ås-tetes a pårt ki troes sôres di tchawe-soris. Les bouyes normålmint fwaites påzès biesses-ås-tetes estént fwaites pa des oujheas, inte di zels li kiwi eyet li mowa (k' a disparexhou).

Li teritwere del Novele-Zelande ni s' a peuplé fok lanawaire. Les prumîs colons polinezyins arivît inte 500 eyet 1300 di noste ere, et fé askepyî li tuzance mawori. Li prumî côp k' èn Uropeyin a veyou les iyes, ça a stî e 1642. Mins nerén, ele ni fourît esplorêyes k' a pårti di 1769 pa James Cook poy colnijheye pås Inglès. Li Novele-Zelande s' a dislaxhî li 26 di setimbe 1907.