Cebur nuju daging

Wong Bali

Saking Wikipédia
Wong Bali
hanak·bali (Anak Bali)
Busana adat pawiwahan saking Bali.
Regions with significant populations
 Indonesia 3.946.416[1]
Bali3.336.065
Nusa Tenggara Barat119.407
Sulawesi Tengah115.812
Lampung104.810
Sulawesi Tenggara49.411
Sumatera Selatan38.552
Sulawesi Selatan27.330
Jawa Barat20.832
Jawa Timur20.363
DKI Jakarta15.181
Sulawesi Barat14.657
Sulawesi Utara14.347
Kalimantan Selatan11.999
 Malaysia5,700
 Ostrali5,529
 Amérika Serikat2,000
 Belanda1,000
 Turki100
Basa
Aseli:
Basa Bali
Dialék:
Dialék Nusa PenidaDialék Bali Aga
Masi:
Basa Indonésia, Basa Inggris, Basa Belanda (historis)
Basa Bali Kuno (historis)
Agama
Mayoritas
95,22% Hindu Bali
Minoritas
 • 3,24% Islam Sunni
 • 1,26% Kristen (Protestan & Katolik)
 • 0,26% Budha
 • 0,02% Sané lianan[2]
Related ethnic groups
Wong Bali Aga, Nak Nusé, Wong Sasak, Wong Sumbawa, Wong Jawa, Wong Osing, Wong Madura lan suku Austronesia sané lianan

Wong Bali (basa Bali: hanakbali, transliterasi anak Bali; taler kabaos wong Bali utawi krama Bali) inggih punika etnis sané akehan ring pulo Bali, sané nganggé basa Bali lan nganutin budayâ Bali. Manut pikólih saking Sensus Penduduk Indonesia 2010, wéntén kiráng langkung 3,9 yuta kramâ Bali ring Indonésia.[1] Sawatara 3,3 yuta krama Bali sané magenah ring Provinsi Bali lan sisannyané magenah ring Nusa Tenggara Barat, Sulawesi Tengah, Lampung, Bengkulu lan wéwidangan paumahan transmigrasi asli sané sisané ring Bali.[1]

Asál-úsulné[uah | uah wit]

Wit kawentenan suku Bali kakepah dados tigang masa utawi ombak migrasi:

  1. Gelombang kapertama puniki mamargi pinaka pikolih saking distribusi penduduk sane wenten ring Nusantara salami masa prasejarah;
  2. Gelombang kaping kalih mamargi alon-alon rikala panglimbak agama Hindu ring Nusantara;
  3. Gelombang kaping tiga inggih punika gelombang sane kaping untat sane mawit saking Jawa, ritatkala Majapahit runtuh ring abad ka-15—kasarengin antuk Islamisasi sane mamargi ring Jawa—akeh krama Majapahit sane milih nglestariang budaya ring Bali, asapunika ngawentuk sinkretisme pantaraning basa Jawi klasik budaya miwah basa Bali asli tradisi.

Budayâ[uah | uah wit]

Nak istri nganggen senteng, baju asli Bali
Nak istri nganggen kebaya modern

Budaya Bali sampun kaloktah antuk seni tari, seni pertunjukan, miwah seni ukiran. Miguel Covarrubias nguratiang yening sabilang jadma Bali patut kasengguh seniman, santukan wenten makudang-kudang parikrama seni sane prasida ipun laksanayang-nenten ngelidin kauripannyane sane sibuk dados petani, dagang, kuli, sopir, miwah sane lianan-ngawit saking ngigel . , maplalian musik, melukis, memahat, magending miwah maakting. Yadiastun ring desa sane sampun rusak ragane prasida manggihin pura sane becik, pemain gamelan sane waged, lan malah aktor sane berbakat.[3] Yadiastun persembahan sane ngawinang olih anak istri Bali madue sisi seni ring sajeroning nyalin don kelapa lan susunan buah sane rapi, menjulang {[4] Manut Covarrubias, seniman Bali inggih punika [[amatir]. ] perajin , sane ngemargiang geginan kesenian pinaka wangun peraturan, lan nenten peduli napike pesengannyane pacang kaelingang napi ten, seniman Bali inggih punika. taler peniru sane becik, dadosnyane wenten candi sane kapayasin antuk ukiran sane mirib khas Cina dewa, utawi kapayasin antuk relief kendaraan bermotor, sane ipun sampel saking majalah asing.[5]

Gamelan inggih punika wangun vital saking seni musik ring makudang-kudang acara tradisional Bali. Soang-soang soroh musik punika kaadaptasiang manut ring acara. Musik antuk piodalan (wanti warsa) mabinayan sareng musik sane ngiringang acara metatah (asah gigi), sakadi pawiwahan, ngaben, melasti, miwah sane lianan.[6] Gamelan sane beragam punika kaadaptasiang sareng makudang-kudang soroh tarian sane wenten ring Bali. Manut Spies, seni tari punika ngawinang kauripan krama Bali utuh tur pinaka elemen sane mabuat pisan ring serangkaian upacara adat miwah swasta sane nenten wenten telasnyane.[7]

Sekadi ring Jawa, krama Bali taler uning wayang sasolahan, nanging antuk wangun wayang sane pinih mirip manusa yening saihang sareng wayang khas Jawa. Krama Bali taler madue aspek unik sane mapaiketan sareng tradisi agamanyane. Kahuripan maagama ipun wantah sinkretisme pantaraning Hindu-Buddha miwah tradisi Bali.

<lebar galeri="220" tegeh="150"> File:Bali-Danse 0704a.jpg|Penari legong ring Ubud. File:Orkestra Gamelan (6336847793).jpg|Sesolahan gamelan Bali ring Kuta. File:18 Pragina Baris Poleng mararian sadurung.JPG|Baris Pragina Poleng ring Kuta. </galeri>

Kapercayaan[uah | uah wit]

Pura, genah pemujaan krama Hindu Bali.
Hindu Bali parikrama ngastawa ring satunggil desa Sulawesi Tengah.
Gereja Kristen Protestan Bali kantor sinode ring Mengwi Kabupatén Badung.

Akehan krama Baline punika Hindu. Akehnyane 3,2 yuta Hindu Krama Indonesia magenah ring Bali,[1] lan akehan ipun nganutin Siwa-Budha kepercayaan Hindu, mawinan ipun mabinayan sareng India Sang Hindu.

Pandita saking India sane malancaran ring Nusantara nguningayang sastra Hindu-Budha majeng ring krama Bali abad-abad sane sampun lintang. Masyarakat nerima tur ngadungang sareng mitologi pra-Hindu sane kapercayain.[8] Suku Bali sane wenten sadurung ombak migrasi kaping tiga, sane kaloktah dados Bali Aga, akehan nganutin agama sane malianan sareng suku Bali umumnyane. Ipun miara tradisi animisme.

Kawentenan kepercayaan suku Bali nenten prasida lempas saking campur tangan lan dukungan pemerintah kolonial Belanda, makudang-kudang naturalis, elit Bali lan masyarakat Belanda. Pemerintah kolonial ngelarang misionaris beroperasi ring Bali duk warsa 1881. Ring warsa 1924, misi Katolik Roma ka Bali katulak olih elit-elit Bali lan pejabat kolonial ngadukung. Lempas saking punika, misionaris Protestan Belanda sane jagi ngranjing ka Bali duk warsa 1931 taler katungkasin. -diDD |judul=Sejarah Agama Hindu Bali: Utsaha Nuntut Pengangkuan Saking Negara |penulis=Hussein Abdulsalam |kakaryanin=9 Maret 2019 |tanggal-akses=16 Juni 2019}}</ref>

Risampune makudang-kudang panulak, ring 11 November 1931 ketua Aliansi Kristen dan Misionaris (CMA), R. A. Affray, nglukat 12 warga asli Bali ring Yeh Poh, tukad alit sane nampek ring dusun Untal- untal ring Desa Dalung. Saking iriki, makudang-kudang suku Bali ngawit ngrangkul agama Kristen Protestan sareng pasamuannyane, inggih punika Gereja Kristen Protestan Bali (GKPB). Desa Blimbingsari sane wenten ring Kecamatan Melaya, Kabupaten Jembrana inggih punika silih sinunggil desa sane akeh kramannyane krama Bali Kristen.[9]

Tata cara ngawastanin[uah | uah wit]

Krama Bali madue cara soang-soang ngawastanin pianaknyane. Antuk parinama sane unik puniki, krama Bali prasida dangan nguningin kasta lan urutan embas jadmane. Nenten janten pidan tradisi ngicen wasta puniki ngawit wenten ring Bali. Manut ahli bahasa saking Universitas Udayana, Prof. Dr. I Wayan Jendra, S.U. Parinama kapertama puniki kapertama kapanggihin medal ring satawarsa XIV, inggih punika daweg sang prabu Gelgel, sane duk punika madue gelar “Dalem Ketut Kresna Kepakisan”, sane marupa putra kaping pat saking “Sri Kresna Kepakisan” sane kanobat olih Mahapatih [1]. [Majapahit]], [ [Gajah Mada]], pinaka paweweh saking Majapahit ring Bali. “Dalem Ketut Kresna Kepakisan” raris kalanturang olih putrane, inggih punika “Dalem Ketut Ngulesir”. Nanging, Prof. Jendra nenten prasida ngukuhang napike tradisi ngicenin wasta punika wenten pengaruh Majapahit napi nenten. Sakéwanten indiké punika sampun dados tradisi ring Bali tur ngantos panguntat abad ka-20, krama Bali kantun nganggén.

Sistem Lapisan Sosial[uah | uah wit]

Tata kahuripan krama Bali kawastanin Wangsa, malianan sareng caturwarna ring Weda, wangsa inggih punika tata kulawarga sane kadabdabang manut lalintihan. Yadiastun mangkin nenten malih kalaksanayang sekadi dumun, ring makudang-kudang widang kantun kapertahanin. Minakadi ring tradisi upacara adat lan pawiwahan, kantun wenten pabinayan sane kadasarin antuk lalintihan leluhur sane ngawinang dinasti duk dumun.

Sistem dinasti puniki kakawitin duk abad XIV ritatkala Kerajaan Bali kakasorang olih Kerajaan Majapahit. Pangawitnyane, wangsa puniki kakaryanin tur matetujon mangda prasida minayang para panglingsir saking Majapahit saking Jawi sane kaicen kawisesan mrentah ring Bali, miwah krama lokal sane kakaonang. Yadiastun ipun sareng kulawargannyane mawit saking Majapahit, ipun wantah minoritas, ipun madue kontrol sane jangkep ring sakancan parindikan kahuripan negara. Dane ngwangun undagan sosial kelas atasnyane sane pinih utama ring Dinasti Kepakisan, sane mawit saking Majapahit.

Ipun nguasayang sajebag pulo Baline antuk ngepah kawisesan ring pantaraning ipun, para senapati miwah para sentanannyane. Para raja, para bangsawan, para pandita, prajuru puri, penahan militer, panjak puri, miwah kulawargannyané sané rauh saking Jawi (Majapahit) ngaryanang 3 kelas sané pinih duur ring pantaraning ipun.

  • Pandita lan para manggala agama kaicen jabatan Brahmana.
  • Majeng ring Ida Sang Prabu, para bangsawan, para pejabat kerajaan, miwah wadua balannyane kaicen warna Ksatria.
  • Majeng ring panjak puri, tukang sanjata, sujana, msl sane rauh saking Jawi, warna Vaisya punika kaicen.
  • Sedek punika, akehan krama Bali sane kajajah nenten kaicen jabatan. Ipun sami rumasuk ring kelas paling sor ring Bali sane kaloktah mawasta “Jaba”. Indike punika taler manggeh ring warih-warih kulawarga penguasa Bali purwa pra-Majaapahit saking wangsa Warmadewa sane masikian dados masyarakat Jaba sesampun kilangan kekuasaan.

Sistem dinasti puniki pangawitnyane kakaryanin pinaka pahan profesi sane maduwe hak katedunang ring generasi selanturnyane tur nenten prasida kaambil olih dinasti tiosan. Lempas ring punika, taler manggeh ring upacara agama manut linggih wangsanyane, ngeninin indik agengnyane upacara lan akehnyane aturan sane kabuatang ring ipun. Ring prakteknyane, indike puniki taler manggeh ring pawiwahan, inggih punika anak istri saking tri dinasti nganten sareng anak lanang saking Jaba tur pacang kilangan hak-hak dinastinyane lan sentanannyane. Tungkalikannyane, para istri kaicen hak munggah ring dinasti antuk upacara tradisional ring dinasti kurenannyane. Anak istri sane sampun munggah dados wangsa sangkaning pawiwahan punika raris kawastanin Jero. Makasami sentana sane sah madue hak ngembasang dinasti sane pateh sareng ajinnyane manut ring awig-awig Paternalisme.

Sistem dinasti puniki kantun kukuh kamanggehang ring sistem penamaan krama Bali. Dané sareng sami ngicénin pangater wastannyané sané nyihnayang klan kulawargannyané.[10] [11]

Galéri[uah | uah wit]

Catétan kaki[uah | uah wit]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 "Kewarganegaraan Suku Bangsa, Agama, Bahasa 2010" (PDF). demografi.bps.go.id. Badan Pusat Statistik. 2010. pp. 23–41. Kaarsipin saking versi asli (PDF) tanggal 12 Juli 2017. Kaaksés 23 Februari 2022. Unknown parameter |dead-url= ignored (help); Check date values in: |accessdate= (help)
  2. Aris Ananta; Evi Nurvidya Arifin; M Sairi Hasbullah; Nur Budi Handayani; Agus Pramono (2015). Demography of Indonesia's Ethnicity. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. p. 273.
  3. Vickers 2012, p. 293.
  4. Vickers 2012, p. 294.
  5. Vickers 2012, p. 298.
  6. Spies 1938, p. 6–10.
  7. de Zoete 1938, p. 6– 10.
  8. Steve Lansing, Tiga Jagat Bali. Praeger, 1983.
  9. Mal:Situs web= www.pasaur.com
  10. http://www.savap.org.pk/jurnal/ARInt./Jilid Unknown parameter |akses tanggal= ignored (help); Unknown parameter |sane kapertama= ignored (help); Unknown parameter |murda= ignored (help); Unknown parameter |pamuput= ignored (help); Missing or empty |title= (help)
  11. Sejarah Kawentenan Kasta Ring Bali Unknown parameter |created= ignored (help); Unknown parameter |access- tanggal= ignored (help)

Pustaka[uah | uah wit]

  • Vickers, Adrian (2012), Bali Tempo Doeloe, Jakarta: Komunitas Bambu, ISBN 978-602-9402-07-0
  • de Zoete, Beryl; Spies, Walter (1938), Dance and Drama in Bali, London: Faber and Faber Ltd..

Reprénsi[uah | uah wit]