Ферма (аповесць)

«Ферма»
англ.: Animal Farm
Вокладка першага выдання, 1945 г.
Жанр	казачная аповесць
Аўтар	Джордж Оруэл
Мова арыгінала	англійская
Дата напісання	1945
Выдавецтва	Harvill Secker[d]
Месца публікацыі	Лондан
Колькасць старонак	92[1]
Перакладчык	Сяргей Шупа
Папярэдні	Coming Up for Air[d]
Наступны	1984
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Ферма» (англ.: «Animal farm») — дзіцячая казка-прыпавесць англійскага пісьменніка Джорджа Оруэла. Алегорыя таталітарнага грамадства. Дзеючыя асобы — свойскія жывёлы, якія паўсталі і скінулі фермера-гаспадара з мэтай пабудаваць справядлівае грамадства. Але ферма іх мары паступова эвалюцыяніруе ў таталітарную супольнасць.

Аповесць была напісана ў 1943 г., у час Другой сусветнай вайны. Паколькі СССР быў саюзнікам Вялікабрытаніі, аповесць Оруэла спачатку адмаўляліся друкаваць. Яна выйшла ў свет толькі ў 1945 г.

Ферма «Мэнар» прыйшла ў заняпад, а яе гаспадар містэр Джоўнс, алкаголік, дрэнна абыходзіўся з жывёламі. Стары кабан Маёр заклікаў перад смерцю ўсю фермерскую скаціну абараняць свае правы. Аднойчы, калі батракі Джоўнса забылі пакарміць жывёл, у тых лопнула цярпенне, і яны прагналі з фермы ўсіх людзей. На чале скаціны сталі свінні, як носьбіты высокага інтэлекту. Галоўнымі зрабіліся кабаны Сняжок і Напалеон. Дзеля стварэння новага, справядлівага грамадства жывёлы пачалі больш працаваць і паспяхова сабралі ўраджай. Ферма «Мэнар» (якую цяпер перайменавалі ў «Ферму жывёл») пачала патроху багацець.

Джоўнс сабраў іншых фермераў і паспрабаваў адбіць сваю маёмасць, але жывёлы разбілі і прагналі захопнікаў. Пасля бітвы Сняжок абвясціў свой план пабудовы электрастанцыі, каб забяспечыць усіх жывёл спрыяльнымі ўмовамі жыцця. На сцяне хлява былі запісаны запаветы новага грамадства:

1. Той, хто ходзіць на двух нагах, — вораг.
2. Той, хто ходзіць на чатырох нагах, роўна як і той, хто мае крылы, — сябар.
3. Жывёла не носіць адзенне.
4. Жывёла не спіць на ложку.
5. Жывёла ��е п’е алкаголь.
6. Жывёла не заб’е іншую жывёлу.
7. Усе жывёлы роўныя.

Але кабан Напалеон пляце інтрыгі супраць Сняжка і прылюдна крытыкуе яго планы. Пазней ён нацкаваў на Сняжка сабак, якіх тайна выхаваў з маленькіх шчанюкоў, і Сняжок вымушаны быў збегчы з фермы. Тады Напалеон абвясціў сябе дыктатарам. Ён забараніў усеагульныя сходы і зацвердзіў за свіннямі манаполію на кіраванне фермаю. Жывёлы паступова рабіліся ўсё менш роўнымі: свінні пачалі атрымліваць усё больш ежы, тым часам як усе астатнія — усё менш. Усіх нязгодных знішчалі сабакі, якія падпарадкоўваліся Напалеону. Усе 7 запаветаў, якія напісаў на сценах яшчэ Сняжок, тайна перапісваліся альбо адмяняліся. Але многія звяры верылі ў справядлівасць Напалеона, асабіста наіўны конь Баксёр, які з цягам часу добраахвотна пачынаў працаваць усё больш і больш.

Напалеону пеліся панегірыкі, яго абвяшчалі аўтарам усіх прывідных дасягненняў фермы, якія пералічваліся на кожным сходзе. Напалеона абвясцілі Бацькам Усіх Жывёлаў, Пострахам Чалавецтва, Ахоўнікам Авечага Статка, Сябрам Качанятаў і г.д. Паміж тым першапачатковыя прынцыпы парушаліся: на чале з Напалеонам ферма пачала гандляваць з людзьмі. Курэй дзеля гэтага прымусілі здаваць свае яйкі ў агульнае сховішча. Свінні рабіліся ўсё больш прывілеяваным класам. Ферму абвясцілі Рэспублікай. А паколькі кандыдат у прэзідэнты быў толькі адзін — Напалеон, — то яго і выбралі.

Але раптам на ферму зноў напалі сяляне з наваколля. Адбылася страшэнная бітва. Млын, які старанна будавалі жывёлы ажно два гады, быў разбураны. Многія з жыхароў фермы загінулі, але вораг быў знішчаны. Па загаду Напалеона перамогу адсвяткавалі з пафасам і пампезнасцю, хаця многім было не да таго — яны былі параненыя, згубілі сваіх сяброў.

У хуткім часе наіўны і працавіты конь Баксёр, які аддаў усе свае сілы працы на ферме, пакалечыўся. Напалеон абяцаў паклапаціцца за слаўнага героя і ўдарніка, аплаціць яго лячэнне ў клініцы. А на самай справе здаў Баксёра на скуралупню, дзе людзі забілі каня і садралі з яго скуру. А Напалеон і свінні справілі для сябе свята і пілі гарэлку, якую купілі за жыццё Баксёра.

Ішлі гады, пакаленне жывёл на ферме амаль цалкам змянілася. Ідылічны лад так і не быў дасягнуты. На сцяне хлява, дзе былі запісаны 7 запаветаў, застаўся толькі адзін пункт, значна зменены: «Усе жывёлы роўныя, але некаторыя раўнейшыя за іншых». А Напалеон і свінні, які канчаткова ператварыліся ў кіруючую кліку, у наменклатуру, справілі застолле з людзьмі навакольных фермаў. На ім Напалеон абвясціў, што «Ферма жывёл» пераймяноўваецца ў «Мэнар» — гэтую ж самую назву яна насіла ў часы містэра Джоўнса. А нешматлікія жывёлы, якія здолелі падгледзець гэтае свята, пераводзілі вочы то на людзей (якія, па афіцыйнай ідэалогіі, былі эксплуататарамі скаціны), то на свіней і не разумелі, хто ёсць хто. Усе былі аднолькавыя.

• «Звераферма» — англійскі мультфільм, 1954 г. Рэжысёры — Джой Батчэлар, Джон Халас.
• «Звераферма» — тэлефільм 1999 г., ЗША. Рэжысёр — Джон Стэфенсан.

На беларускую «Ферму» пераклаў С. Шупа (1992).

• Гарэт Джонс (фільм)

• «Ферма» на беларускай мове
• Бартов А. «Новояз» в литературе и жизни : К 60-летию выхода романа Джорджа Оруэлла «1984» // «Нева» № 3, 2009.

1. ↑ https://altamontenterprise.com/opinion/columns/field-notes/09212023/imagine-boot-stamping-human-face-ever Праверана 20 кастрычніка 2023.