Edukira joan

Konstante fisiko

Wikipedia, Entziklopedia askea

Konstante fisiko bat, zientzian, magnitude fisiko bat da, zenbakizko balio finkoa duena, eta ez da aldatzen denbora igaro ahala. Horrek kontrastea egiten du konstante matematikoekin, zenbaki horiek ez baitaude zuzenean inplikatuta magnitude fisikoen neurketan. Konstante fisikoak dimentsiogabeak izan daitezke, hau da, zenbakiak zentzu hertsian, baina gehienetan konstanteak, fisikan, dimentsio batzuei lotutako zenbaki gisa adierazten dira.

Konstante fisiko asko daude, eta ezagunenetako batzuk hauek dira: Plancken konstantea, grabitazio-konstantea eta Avogadroren konstantea (Avogadroren zenbakia izenaz ezagunagoa). Konstanteek forma asko hartzen dituzte: Plancken luzerak funtsezko distantzia fisiko bat adierazten du; hutseko argiaren abiadurak adierazten du unibertsoarekiko abiadura maximoa, eta α konstanteak, edo egitura meheko konstantea izanik, elektroien eta fotoien arteko elkarrekintzaren ezaugarri da, eta dimentsiogabea da.

Paul Adrien Maurice Dirac, 1937. urtean, zenbait konstantek denborarekin balioa gutxitu zezaketela pentsatu zuen lehenengo. Nolanahi ere, urteko aldakuntza-kotak oso txikiak dira: 10-5 egitura meheko konstanterako eta 10-11 grabitazio-konstanterako. Gaur egun arte ez dago behin betiko ondoriorik arlo horretan, horren inguruko frogak neurketen muga estatistikoen barruan baitaude.

Hauek dira konstante fisikoak:

Izena Ikurra Balioa Jatorria
Konstante unibertsalak
Argiaren abiadura hutsean c ≡ 299.792.458 m/s definizioz
Hutsaren iragazkortasuna μ0 ≡ 4π×10-7 kg·m/A²s² (o H/m) definizioz
Hutseko Permitibitatea ε0 = 1/35950207149·π F/m

χ8,85418781762039 10-12 A²s⁴/kg·m³

≡ 1/μ0c²
Hutseko berezko inpedantzia Z0 = 119,9169832·π Ω

= 376,73031346177068 kg·m²/A²s³

≡ μ0c
Plancken konstantea = 6,62607015 x 10-34 kg·m²/s ≡ 4/KJ²RK
Plancken masa mp = 2,17645(16) × 10-8kg ≡ (ℎc/2πG)1/2
Plancken luzera lp = 1,61624(12) × 10-35 m ≡ (ℎG/2πc³)1/2
Plancken denbora tp = 5,39121(40) × 10-44 s ≡ (ℎG/2πc⁵)1/2
Plancken tenperatura Tp = 1,416785(71) × 1032 K ≡ (ℎc⁵/2πGkB²)1/2
Elektromagnetismoa
Coulomben konstantea κ = 8.987.551.787,3681764 N/F ≡ 1/4πε0 = c² × 10-7 H/m
Elektroiren karga e = 1,602 176 634×10-19 C ≡ 2/KJRK
Grabitazioa
Grabitazioaren konstante unibertsala G ≈ 6,671 91(99)×10-11 m³/kg·s² neurrietatik abiatuta
Grabitatearen azelerazioa itsasoaren mailan g0 ≡ 9,806 65 m/s² konbentzioa
Konstante fisiko-kimikoak
Uraren puntu hirukoitzaren tenperatura T0 ≡ 273,16 K definició
Presio atmosferiko estandarra atm ≡ 101.325 Pa convenció
Gas idealez osatuta R o R0 ≈ 8,314 462 618 153 24 J/mol = NAkB
Gas ideal baten bolumen molarra,p = 1 atm, θ = 0 °C



V0 ≈ 22,413 996(39) l/mol = Rθ/p
Avogadroren zenbakia NA o L ≈ 6,022 140 76×1023 mol-1 definizioz
Masa atomikoaren unitatea amu o uma ≈ 1,660 538 86(28)×10-27 kg oinarrizko egoeran dagoen 12C atomo baten masaren 1/12
Boltzmann konstantea k o kB ≈ 1,380 649×10-23 J/K = R/NA
Stefan-Boltzmann konstantea σ ≈ 5,670 400(40)×10-8 W/m²K ≡ 2π⁵kB⁴/15ℎ³c²
Wienen konstantea (Wienen legea) b o σw ≈ 2,897 768 5(51)×10-3 K
Loschmidt-en konstantea NL ≈ 2,686 777 3(47)×1025 m-3 NA/V0
Konstante atomikoak eta nuklearrak
Egitura meheko konstantea α ≈ 7,297 352 568(24)×10-3 ≈ 1/137,035 999 11(46) e²μ0c/2ℎ = μ0c/2RK
Rydberg-en konstantea R ≈ 1,097 373 156 852 5(73)×107 m-1 meα²c/2ℎ ≡ α²/2λC
Hartree-ren energia EH ≈ 4,359 744 17(75)×10-18 J ≡ 2Rℎc
Konduktantzia-quantuma G0 ≈ 7,748 091 733(26)×10-5 S ≡ 2/RK
Fluxu magnetikoaren quantuma Φ0 ≈ 2,067 833 72(18)×10-15 Wb ≡ 1/KJ
Bohr-ren erradioa a0 ≈ 5,291 772 108(18)×10-11 m ≡ ℎ/2πmecα ≡ (λC/2π)/α
Compton-en uhin-luzera elektroirako λC ≈ 2,4263×10-12 m ≡ ℎ/me c
Elektroiaren erradio klasikoa; Comptonen erradioa re ≈ 2,817 940 325(28)×10-15 m e²/4πε0mec² ≡ (λC/2π)×α
Bohr-en magnetoia μB ≈ 9,274 009 49(80)×10-24 m² ≡ KJℎ²/8πme
Magnetoi nuklearra μN ≈ 5,050 783 43(43)×10-27 m² ≡ KJℎ²/8πmp
Protoiaren masa mp ≈ 1,672 621 71(29)×10-27 kg neurtua
Neutroiaren masa mn ≈ 1,674 927 28(29)×10-27 kg neurtua
Elektroiaren masa me ≈ 9,109 382 6(16)×10-31 kg neurtua
Oharra: Parentesi arteko zenbakiak azken zifren ziurgabetasuna adierazten du. Adibidez: 6,673(10)×10-11 adierazpenak esan nahi du... 6,673×10-11 ± 0,010×10-11

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]