Springe nei ynhâld

Wetten fan Newton

Ut Wikipedy
De earste en twadde wetten fan Newton yn it Latyn út de oarspronklike útjefte yn 1687 fan de Principia Mathematica

De wetten fan Newton besteane út trije natuerwetten dy't streekrjochte relaasje biede tusken de krêft dy't op in foarwerp útoefene wurdt en de beweging fan dat foarwerp. Hja waarden foar it earst gearstald troch Sir Isaac Newton yn syn wurk Philosophiae Naturalis Principia Mathematica (1687).

De trije wetten

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Earste wet: de wet fan de stadigens

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

In foarwerp sil yn rêst bliuwe of mei in oanhâldende faasje bewegen bliuwe, of it moat wêze dat der in netto krêft op wurket. As der gjin resultearjende krêft op in foarwerp ynwurket, kin der gjin feroaring yn de faasje plakfine.

Twadde wet: krêft feroaret de faasje

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

De feroaring fan de ympuls is rjocht lykredich mei de resultearjende krêft en folget de rjochte line dêr't de krêft yn wurket. De netto krêft op in foarwerp is itselde as syn massa fermannichfâldige mei syn akseleraasje. De formule is:

As de massa net feroaret[1] jildt foar de krêft

mei

  • de massa fan it foarwerp
  • de akseleraasje (feroaring fan de faasje de tiidsienheid) fan it swiertepunt fan it foarwerp

Tredde wet: aksje en reaksje

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

As in foarwerp A in krêft op in foarwerp B útoefenet, giet dy krêft mank mei deselde grutte, mar tsjinoerstelde rjochte krêft fan B op A. Foar eltse aksje is der deselde of in tsjinstelde reaksje. De sterke foarm fan de wet stelt fierder dat dy twa krêften yn deselde line wurkje. Dy wet wurdt gauris ferienfâldige nei de sin "Eltse aksje hat deselde en tsjinoerstelde reaksje".

Gravitaasjewet fan Newton

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Fierder is der noch de gravitaasjewet fan Newton, dy't ek wol de fierde wet fan Newton neamd wurdt. As allinnich de earste trije wetten bedoeld wurde, wurde dy ek wol oantsjut as de bewegingswetten fan Newton. De gravitaasjewet fan Newton is:

  • Eltse puntmassa oefenet in krêft út op eltse oare puntmassa. Dy krêft is rjochte by de line del dy't beide punten ferbynt en is lykredich mei it produkt fan de massa's en is omkeard lykredich mei it kwadraat fan de ôfstân tusken beide massa's.

Boarnen, noaten en referinsjes

[boarne bewurkje]
Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  1. Yn de relativistyske meganika is in massa net altyd oanhâldend. Mar ek yn de klassike meganika kinne der net-oanhâldende massa’s wêze, bygelyks yn in raket dêr't de massa fan de brânstof in reedlik part yn de totale massa hat. It brânstofferbrûk feroarsaket dêr in stadige fermindering fan de massa.