Jump to content

Solanaceae

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

Solanaceae
Sakup ti panawen: Nasapa nga Eoseno aginggana iti Agdama, 52–0 Ma
Ti agsabsabong a Brugmansia suaveolens
Taksonomia urnosen
Pagarian: Plantae
Klado: Tracheophytes
Klado: Angiospermae
Klado: Eudicotidae
Klado: Asterids
Urnos: Solanales
Pamilia: Solanaceae
Juss.
Dagiti subpamilia

Cestroideae
Goetzeoideae
Nicotianoideae
Petunioideae
Schizanthoideae
Schwenckioideae
Solanoideae[1]

Ti Solanaceae, wenno nightshades iti Ingles, ket dagiti nangruna iti ekonomia a pamilia dagiti agsabsabong a mula. Sumakop ti pamilia manipud kadagiti tinawen ken perenial a hierba aginggana kadagiti agkalatkat, dagiti liana, epipites, babassit a kayo, ken dagiti kayo, ken mangiraman dagiti bilang dagiti nangruna nga apit iti agrikultura, dagiti pangngagas a mula, dagiti rekado, ruruot, ken dagiti ornamental. Adu kadagiti kameng ti pamilia ken aglaon kadagiti nabileg nga alkaloid, ken adda met dagiti makasabidong, ngem adu met dagiti adu a maus-usar a mairaman ti kamatis, patatas, tarong, dagiti sili, ken tabako. Maitagikua ti pamilia iti urnos ti Solanales, iti grupo nga asterida ken klase a Magnoliopsida (dagiti dicotyledon).[2] Aglaon ti Solanaceae kadagiti agarup a 98 a henero ken dagiti agarup a 2,700 a sebbangan,[3] nga agraman kadagiti adu a dibersidad iti habitat, morpolohia ken ekolohia.

Naala ti nagan a Solanaceae manipud iti henero a Solanum, "ti mula a nightshade". Saan a nalawag ti etimolohia ti Latin a balikas. Mabalin nga agtaud ti nagan iti naipagpagarup a pannakaipada kadagiti dadduma a solanaceo a sabsabong iti init ken dagiti rayanas. Adda saan a basbassit ngem maysa a sebbangan ti Solanum ng ammo a kas ti "sunberry". Iti met sabali, ti nagan ket mabalin a nagtaud manipud iti berbo a Latin iti solare, a ti kayatna a sawen ket "makabang-ar", a maipagpagarup a mangibagbaga kadagiti makabang-ar a parmakologo a tagikua dagiti dadduma a sikoaktibo a sebbangan iti pamilia.

Naiwarwaras ti pamilia iti sanngalubongan, gapu ta adda daytoy kadagiti amin a kontinente malaksid ti Antartika. Ti kaaduan a dibersidad ti sebbangan ket mabirukan idiay Abagatan nga Amerika ken Tengnga nga Amerika. Idi 2017, inreporta dagiti sientista iti pannakaduktalda ken panagusig iti maysa a posil ti tomatillo a mabirukan iti rehion ti Patagonia iti Arhentina, a napetsado kadagiti 52 a riwriw a tawen sakbay iti agdama. Ti pannakabiruk ket nakaiduron iti kasapaan a panagparang ti pamilia ti mula a Solanaceae.[4] Gapu ta dagiti tomatillo ket mabalinda a naladladawda a rimmang-ay ngem dagiti sabali a nightshade, mabalin a ti kayat a kaibuksilan daytoy ket immuna a rimmay-ay ti Solanaceae idi las-ud ti Panawen ti Mesosoiko.[5]

Mangiraman ti Solanaceae dagiti bilang ti kadawyan a naur-urnong wenno naimuyongan a sebbangan. Ti kangrunaan a henero iti ekonomia ket ti pamilia ti Solanum, nga aglaon iti patatas (S. tuberosum, iti kinapudno, ti sabali a kadawyan a nagan ti pamilia ket ti "pamilia ti patatas"), ti kamatis (S. lycopersicum), ken ti tarong (S. melongena). Ti sabali pay a nangruna a henero, ti Capsicum, ket agpataud kadagiti sili.

Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ "Solanaceae Juss., nom. cons". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2007-04-12. Naala idi 2009-04-16.
  2. ^ Olmstead, R. G.; Sweere, J. A.; Spangler, R. E.; Bohs, L.; Palmer, J. D. (1999). "Phylogeny and provisional classification of the Solanaceae based on chloroplast DNA" (PDF). Iti Nee, M.; Symon, D. E.; Lester, R. N.; Jessop, J. P. (dagiti ed.). Solanaceae IV: advances in biology and utilization. The Royal Botanic Gardens. pp. 111–37. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2019-09-16. Naala idi 2019-02-05.
  3. ^ Olmstead, R.G.; Bohs, L. (2007). "A Summary of molecular systematic research in Solanaceae: 1982–2006". Acta Horticulturae. 745 (745): 255–68. doi:10.17660/ActaHortic.2007.745.11. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-03-27. Naala idi 2019-02-05.
  4. ^ "Eocene lantern fruits from Gondwanan Patagonia and the early origins of Solanaceae", Wilf et al, Science, 06 Jan 2017, Vol. 355, Issue 6320, pp. 71-75, DOI: 10.1126/science.aag2737
  5. ^ "52 Million-Year-Old Tomatillo Fossils Rewrite Veggie History". NPR.org (iti Ingles). Naala idi 2017-01-20.

Adu pay a mabasbasa

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti datos a mainaig iti Solanaceae iti Wikispecies
Dagiti midia a mainaig iti Solanaceae iti Wikimedia Commons