Landsparlament
Landsparlament betekent de Parlamente in’n Länner van de Bundsrepublik Düütschland. In’n düütschen Grundgesett (Art. 28, Art. 54 Abs. 3 GG) heet de Landsparlamente „Volksverteden van de Länner“ (hoochdüütsch Volksvertretungen der Länder).
In’n groten Deel heet dat Landsparlament Landdag (hoochdüütsch Landtag) man in den Hansestäden Bremen un Hamborg heet dat Parlament Börscherschop (hoochdüütsch Bürgerschaft) un in Berlin Afordentenhuus (hoochdüütsch Abgeordnetenhaus). De Afornten in enen Landsparlament heet „Maten van’n Landdag “(hoochdüütsch Mitglied des Landtages, kort: MdL), oder in Berlin „Maten van’n Afordentenhuus“ (hoochdüütsch Mitglied des Abgeordnetenhauses, kort: MdA), in Bremen „Maat van de Breemsche Börgerschop “ (hoochdüütsch Mitglied der Bremischen Bürgerschaft, kort: MdBB) un in Hamborg„ Maat van de Hamborgsche Börgerschop“ (hoochdüütsch Mitglied der Hamburgischen Bürgerschaft, kort MdHB)
Na dat Grundgesett is de Bundsrepublik Düütschland een Bund uut den düütschen Länner. De Länner geevt friewillig Upgaven un Tostännigkeiden an’n Bund af. De Landsparlamente drückt so de lange föderale Traditschoon in Düütschland uut.[1]
De wichtigsten Upgaven för de Landsparlamente sind de Landsregerung to kontrolleren, Landsgesette to verafscheden un den Huushold in’n Land to bestemmen.[2]
Unner find sik ene Översicht över de Landsparlamente in allen düütschen Länner.
Landsparlamente in Düütschland[ännern | Bornkood ännern]
Landdag van Baden-Württemberg[ännern | Bornkood ännern]
De Landdag van Baden-Württemberg (hoochdüütsch Landtag von Baden-Württemberg) is dat Landsparlament van Baden-Württemberg un sitt in’n Huus van’n Landdag in Stuttgart. Dat Parlament het 120 Sitte, wo noch Uutglieksmandate up to komen köönt. De Legislatuurperiood duurt fiev Jaren.
Vöörlöper sind de Landtag der Republik Baden un de Landtag des freien Volkstaates Würrtemberg in de Weimarer Republik. Na’n Tweden Weltkrieg sluten sik 1952 de dree Länner Baden, Württemberg-Baden un Württemberg-Hohenzollern to’n Land Baden-Württemberg tohoop, so dat sik ook de de dree Landsparlament to’n Landdag van Baden-Württemberg verenigt het.
Dat Huus van’n Landdag (hoochdüütsch Haus des Landtags), in dat’t Parlament daagt is een liekmatig veerkant Bowark in’n Slottgoorn in Stuttgart. Dat Huus, dat de Architekt Horst Linde plaant het, is 1961 upricht worrn. 2013 bet 2016 het de Architekt Volker Staab dat Bowark ümboot un instand sett.[3]
Bayersch Landdag[ännern | Bornkood ännern]
De Bayersche Landdag (hoochdüütsch Bayerischer Landtag) is dat Landsparlament in’n Freestaat Bayern un sitt in’n Maximilianeum in Mönken. Dat Parlament hadde in de Tied van 1950 bet 1998 204 Sitten un sied 2003 tomindsten 180 Afordente, de eren Sitt för fiev Jaren Tied kriegt.
De Historie van’n bayerschen Landdag langt bet in in’t Jaar 1311, as de eersten Landstänne in’n Hartogdom Nedderbayern to Landdagen tohoopkemen. Dat Königriek Bayern het de Landstänne 1808 upgeven, man eerst 1819 een nie Parlament inricht: de Bayerische Ständeversammlung. Dat Parlament hadde twee Kamers: de Reichsrat („Rieksraad“), in den de Herren uut Adel un Geestlikheid sitten, un de Kammer der Abgeordneten („Kamer van den Afordenten“), in de Vertreder sitten, de Dat Volk wählt hadde. Na’n Eersten Weltkrieg un de Novemberrevolutschoon is de niege Landdag in’n Freestaat Bayern 1919 na Bamberg flücht, as Ernst Niekisch in Mönken de sotschalistsche Bayersche Raadsrepublik uutropen hadde. 1933 is de Bayersche Landdag, so allen in Landdage in’n Düütschen Riek, uplööst un na de eerste bayersche Landdagswahl in’n besett Düütschland 1946 wedder inricht worrn. Sied 1949 sitt de Landdag in’n Maximilianeum.
1999 geev de Bayersche Landdag den bayerschen Senaat, de tovöör de Kamer van’n Parlament was, up un is siedden so as annern düütschen een Parlament mit Een-Kamer-Systeem.
Afordentenhuus van Berlin[ännern | Bornkood ännern]
Dat Afordentenhuus van Berlin (hoochdüütsch Abgeordnetenhaus von Berlin) is dat Landsparlament van’n Stadstaat Berlin.
Landdag Brannenborg[ännern | Bornkood ännern]
De Landdag Brannenborg (hoochdüütsch Landtag Brandenburg, neddersorbsch Krajny sejm Bramborska) is dat Landsparlament van Brannenborg un sitt in’n Stadtslott in Potsdam. Dat Parlament het 88 Sitte.
Breemsche Börgerschop[ännern | Bornkood ännern]
→ Kiek ook bi: Breemsche Brögerschop
De Breemsche Börgerschop (hoochdüütsch Bremische Bürgerschaft) is dat Landsparlament van Bremen
Döringer Landdag[ännern | Bornkood ännern]
De Döringer Landdag (hoochdüütsch Thüringer Landtag) is dat Landsparlament van Döringen.
Hamborgsche Börgerschop[ännern | Bornkood ännern]
De Hamborgsche Bürgerschop (hoochdüütsch Hamburgische Bürgerschaft) is dat Landsparlament van Hamborg.
Hessisch Landdag[ännern | Bornkood ännern]
De Hessische Landdag (hoochdüütsch Hessischer Landtag) is dat Landsparlament van Hessen.
Landdag Mäkelborg-Vörpommern[ännern | Bornkood ännern]
→ Kiek ook bi: Landdag Mäkelborg-Vörpommern
De Landdag Mäkelborg-Vörpommern (hoochdüütsch Landtag Mecklenburg-Vorpommern) is dat Landsparlament van Mäkelborg-Vörpommern.
Neddersassisch Landdag[ännern | Bornkood ännern]
De Neddersassische Landdag (hoochdüütsch Niedersächsischer Landtag) is dat Landsparlament van Neddersassen.
Landdag Noordrhien-Westfalen[ännern | Bornkood ännern]
De Landdag Noordrhien-Westfalen (hoochdüütsch Landtag Nordrhein-Westfalen) is dat Landsparlament van Noordrhien-Westfalen.
Landdag Rhienland-Palz[ännern | Bornkood ännern]
De Landdag Rhienland-Palz (hoochdüütsch Landdag Rhienland-Palz) is dat Landsparlament van Rhienland-Palz.
Landdag van’n Saarland[ännern | Bornkood ännern]
De Landdag van’n Saarland (hoochdüütsch Landtag des Saarlandes) is dat Landsparlament van’n Saarland.
Sassisch Landdag[ännern | Bornkood ännern]
De Sassische Landdag (hoochdüütsch Sächsischer Landtag, böversorbsch Sakski krajny sejm) is dat Landsparlament van Sassen.
Landdag van Sassen-Anholt[ännern | Bornkood ännern]
De Landdag van Sassen-Anholt (hoochdüütsch Landtag von Sachsen-Anhalt) is dat Landsparlament van Sassen-Anholt.
Sleswig-Holsteensch Landdag[ännern | Bornkood ännern]
De Sleswig-Holsteensche Landdag ook Landdag Sleswig-Holsteen[4] (hoochdüütsch Schleswig-Holsteinscher Landtag, hoochdüütsch Landdagen Slesvig-Holsten,[5] noordfreesch E Loondäi Slaswik-Holstiinj[6]) is dat Landsparlament van Sleswig-Holsteen. Dat Parlament sitt in’n Landshuus[4] in Kiel. De Legislatuurperiood duurt 5 Jaren. Een Besunnerheid is dat för den SSW, de för de däänsche Minnerheid insteit, de 5 %-Drempel nich geld.
Literatuur[ännern | Bornkood ännern]
- Franz Greß, Ronald Huth: Die Landesparlamente. Gesetzgebungsorgane in den deutschen Ländern (= Heidelberger Wegweiser: Wegweiser Parlament und Regierung). Hüthig, Heidelberg 1998, ISBN 3-7785-2332-5. (hoogdüütsch)
- Siegfried Mielke, Werner Reutter: Länderparlamentarismus in Deutschland. Geschichte – Struktur – Funktionen, Wiesbaden 2004, ISBN 3-8252-8255-4, ISBN 3-8100-3893-8. (hoogdüütsch)
Weblenken[ännern | Bornkood ännern]
Up Platt
- Landdag Sleswig-Holsteen. In: www.landtag.ltsh.de/pd. Schleswig-Holsteinischer Landtag, archiveert von dat Original am 17. Januar 2024; afropen an’n 8. Juli 2024 (plattdüütsch).
Up Hoogdüütsch
- wahlrecht.de – Wahlsysteme un Wahlresultate bi allen Landagswahlen
- Översicht Wahlen sied 1946 up wahl.tagesschau.de. (Ole Verschonen: Landtagswahlen und Bundesrat – stat.tagesschau.de (Memento von’n 5. August 2012 in dat Internet Archive))
- Wahlen-in-Deutschland.de – Resultate bi allen Landdagswahlen
Nawiese[ännern | Bornkood ännern]
- ↑ Roland Sturm: Demokratie als „Leitgedanke“ des deutschen Föderalismus. Bundeszentrale für politische Bildung, 3. Mai 2013, afropen an’n 13. Januar 2022.
- ↑ Landesparlamente. Afropen an’n 30. November 2020.
- ↑ Stuttgarter Zeitung: Umbau des Landtags in Stuttgart: Mit Stilsicherheit gemeisterter Balanceakt. Afropen an’n 7. Juli 2024.
- ↑ a b Landdag Sleswig-Holsteen. In: www.landtag.ltsh.de/pd. Schleswig-Holsteinischer Landtag, archiveert von dat Original am 17. Januar 2024; afropen an’n 8. Juli 2024 (plattdüütsch).
- ↑ Landdagen Slesvig-Holsten. In: www.landtag.ltsh.de/da. Schleswig-Holsteinischer Landtag, archiveert von dat Original am 5. März 2024; afropen an’n 8. Juli 2024 (däänsch).
- ↑ E Loondäi Slaswik-Holstiinj. In: www.landtag.ltsh.de/fri. Scleswig-Holsteinischer Landtag, archiveert von dat Original am 5. Februar 2024; afropen an’n 8. Juli 2024 (noordfreesch).
Landdag vun Baden-Württemberg | 
Bayersch Landdag | 
Afordentenhuus van Berlin | 
Landdag Brannenborg | 
Breemsche Börgerschop | 
Döringer Landdag | 
Hamborgsche Börgerschop | 
Hessisch Landdag | 
Landdag Mäkelborg-Vörpommern | 
Neddersassisch Landdag | 
Landdag Noordrhien-Westfalen | 
Landdag Rhienland-Palz | 
Landdag vun’n Saarland | 
Sassisch Landdag | 
Landdag vun Sassen-Anholt | 
Sleswig-Holsteensch Landdag