Hopp til innhald

Bohem

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Bohèmes au café (1886) av Jean-François Raffaëlli.

Bohem (frå det franske namnet på Böhmen, Bohême) viser til nokon som lever eit ubunde, ukonvensjonelt liv, gjerne som kunstnar, forfattar, intellektuell eller liknande.[1]

Omgrepet bohémien viste opphavleg til franske sigøynarar, som var komne til landet gjennom Böhmen. På 1800-talet blei omgrepet også teke i bruk om målarar, forfattarar, musikarar og skodespelarar som slo seg ned i sigøynarområde og levde fattigsleg, men «fritt» frå borgarlege konvensjonar. Denne tydinga av ordet blei utbreidd gjennom Scènes de la vie de Bohème (1848) av Henri Murger,[1] som gav inspirasjon til operaen La bohème (1896) av Puccini. «Bohem» blei også brukt om kunstnarkretsar andre stader.

Amerikansk bohemianisme

[endre | endre wikiteksten]
Bohemian Grove kring 1911–1916.

«Bohemarkulturen» byrja å bli etablert i USA frå 1850-talet, etter å ha kome til landet via immigrasjon.[2] I New York i 1857 kalla ei gruppe på 15-20 unge, kultiverte journalistar seg bohemar fram til utbrotet av den amerikanske borgarkrigen i 1861.[3] Gruppa kom saman i ein tysk bar på Broadway som heitte Pfaff's beer cellar.[4] Medlemmar i gruppa var mellom anna leiaren Henry Clapp Jr., Ada Clare, Walt Whitman, Fitz Hugh Ludlow og skodespelaren Adah Isaacs Menken.[4]

Under borgarkrigen blei «bohem» nytta som tittel av ei rekkje ulike avisreporterar, og blei eit synonym for ein ein som skreiv i avisa.[3]

Mark Twain omtalte seg sjølv og Charles Warren Stoddard som bohemar i 1867.[3] I 1872 nytta ei gruppe journalistar og kunstnarar i San Francisco, som jamleg kom saman til kulturelle tilstellingar, namnet om klubben sin, Bohemian Club.[5] Bohemian Grove nord for byen blei seinare knytt til klubben.

Norske bohemar

[endre | endre wikiteksten]
Oda Krohg (1886), måla av ektemannen Christian Krohg. Begge er knytte til Kristiania-bohemen.

I Noreg er ordet knytt til Kristiania-bohemen. Også her blei namnet kjent gjennom ei bok, Fra Kristiania-bohêmen (1885) av Hans Jæger.[1] Ni «Bohêmbud» tilskrivne Jæger er også godt kjende frå denne tida. Den litterære rørsla knytt til mellom anna Jæger, Christian Krohg og Arne Garborg, er blitt kjend som bohemrørsla.[6]

Annan bruk av ordet

[endre | endre wikiteksten]
Bohemen sportspub i Oslo

Bohemene vart på 1960-talet eit kallenamn på Vålerenga Fotball, på bakgrunn av den uhøgtidelege stilen og dei kjappe replikkane som kjenneteikna dette miljøet.

Sportspubben Bohemen i Oslo blei oppretta i juli 1998 med utgangspunkt i supportermiljøet rundt Vålerenga.

  1. 1,0 1,1 1,2 «bohem» i Store norske leksikon, snl.no.
  2. Roy Kotynek, John Cohassey (2008). American Cultural Rebels: Avant-Garde and Bohemian Artists, Writers and Musicians from the 1850s through the 1960s. McFarland
  3. 3,0 3,1 3,2 The Mark Twain Project. Explanatory Notes regarding the letter from Samuel Langhorne Clemens to Charles Warren Stoddard, 23 Apr 1867. Vitja 26. juli 2009.
  4. 4,0 4,1 Tarnoff, Benjamin (2014). The Bohemians: Mark Twain and the San Francisco Writers Who Reinvented American Literature. Penguin Press. s. 54–55. ISBN 978-1594204739. 
  5. Bohemian ClubConstitution, By-laws, and Rules, Officers, Committees, and Members, Bohemian Club, 1904, s. 11. Semi-centennial High Jinks in the Grove, Held in Field Circle on the Night of Friday July 28, 1922: Haig Patigian, Sire Semi-centennial high jinks in the Grove, 1922], Bohemian Club, 1922, pp. 11–22.
  6. «Bohembevegelsen» i Store norske leksikon, snl.no.