Przejdź do zawartości

Richard Harris

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Richard Harris
Ilustracja
Richard Harris (1985)
Imię i nazwisko

Richard St. John Harris

Data i miejsce urodzenia

1 października 1930
Limerick

Data i miejsce śmierci

25 października 2002
Londyn

Zawód

aktor, pieśniarz, poeta, producent, reżyser, scenarzysta

Współmałżonek

Elizabeth Rees-Williams
(1957–1969; rozwód)
Ann Turkel
(1974–1982; rozwód)

Lata aktywności

1958–2002

Richard St. John Harris[1] (ur. 1 października 1930 w Limerick, zm. 25 października 2002 w Londynie) – irlandzki aktor, pieśniarz, poeta, producent, reżyser i scenarzysta.

Laureat Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu za rolę Króla Artura w komediodramacie przygodowym Camelot (1967)[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Limerick w środkowo–zachodniej Irlandii (prowincji Munster) w rodzinie rzymskokatolickiej jako piąte z ośmiorga dzieci Mildred Josephine (z domu Harty) i Ivana Johna Harrisa[3], handlarza mąką[4]. Miał pięciu braci i dwie siostry[5][6]. Siostrzenicą jego matki była aktorka Annabelle Wallis.

Uczył się w jezuickiej szkole Crescent College. Był utalentowanym graczem rugby Garryowen Football Club[7]. Jego kariera sportowca została przerwana, gdy w wieku 19–nastu lat zachorował na gruźlicę[8]. Pozostał fanem drużyny Munster Rugby i Young Munster aż do śmierci, uczestniczył w wielu meczach, podobnie jak Peter O’Toole czy Richard Burton. Rozpoczął naukę w prestiżowej London Academy of Music and Dramatic Art (LAMDA)[9][10]. Po ukończeniu studiów, dołączył do Theatre Workshop Joan Littlewood[11]. Zaczął grać role w produkcjach teatralnych West End, m.in. w sztuce Brendana Behana The Quare Fellow (1956).

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

Po debiucie ekranowym w komedii Pełnia życia (Alive and Kicking, 1959) z Sybil Thorndike i Estelle Winwood, znalazł się potem w obsadzie dreszczowca Michaela Andersona Wrak „Mary Deare” (The Wreck of the Mary Deare, 1959)[12] u boku Gary’ego Coopera i Charltona Hestona.

Przełomem w jego karierze stała się rola zgorzkniałego górnika Franka Machina, który pragnął stać się profesjonalnym rugbistą w sztandarowym filmie brytyjskiego nurtu Młodych Gniewnych Sportowe życie (This Sporting Life, 1963) w reżyserii Lindsaya Andersona; został nominowany do Oscara, nagrody BAFTA, zdobył też nagrodę dla najlepszego aktora w Cannes w 1963.

Kolejne kreacje to Kain w Biblii (The Bible, 1966) Johna Hustona, Król Artur w Camelocie (1967) Joshuy Logan czy król Ryszard Lwie Serce w Powrót Robin Hooda (Robin and Marian, 1976) Richarda Lestera. W westernie Człowiek zwany Koniem (A Man Called Horse, 1970)[13] wcielił się w postać angielskiego arystokraty Johna Morgana, schwytanego przez Indian, który poznając z czasem ich kulturę i obyczaje staje się w końcu, pomimo pochodzenia, świadomym i pełnoprawnym członkiem ich społeczności.

W 1981 wystąpił na Broadwayu w roli Króla Artura w musicalu Camelot[14]. W 1985 został przyjęty do Rycerzy Maltańskich i uhonorowany tytułem szlacheckim królestwa Danii. W 1991 otrzymał Laurence Olivier Award za rolę tytułową w sztuce Luigiego Pirandella Henryk IV'.

Wystąpił w ponad 72 produkcjach filmowych, w tym Czas patriotów (1992), Bez przebaczenia (1992), Biały labirynt (1997), Cyrulik syberyjski (1998), Gladiator (2000). W ekranizacjach dwóch pierwszych części przygód Harry’ego Pottera zagrał postać profesora Albusa Dumbledore’a.

Zmarł 25 października 2002 w Londynie na chłoniaka Hodgkina w wieku 72 lat[15], dokładnie 10 dni po amerykańskiej premierze filmu Harry Potter i Komnata Tajemnic, a rolę Albusa Dumbledore’a w dalszych ekranizacjach przejął Michael Gambon.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był dwukrotnie żonaty. 9 lutego 1957 zawarł związek małżeński z Elizabeth Rees, z którą miał trzech synów: Damiana (ur. 1958), Jareda (ur. 1961) i Jamiego (ur. 1963). Byli małżeństwem przez 12 lat, do roku 1969. 7 czerwca 1974 ożenił się z Ann Turkel, małżeństwem byli przez 8 lat, do roku 1982.

Nagrody i nominacje

[edytuj | edytuj kod]
Rok Nagroda Kategoria Rezultat Film
1963 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes Najlepszy aktor Wygrana Frank Machin w Sportowe życie (This Sporting Life), reż. Lindsay Anderson
1964 Nagrody BAFTA Najlepszy aktor Nominacja
Oscar Najlepszy aktor Nominacja
1968 Złoty Glob Najlepszy aktor Wygrana Król Artur w Camelot (1967), reż. Joshua Logan
1971 Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie Złoty Niedźwiedź Nominacja Eitan w Bloomfield (1971), reż. Richard Harris, Uri Zohar
1972 Nagroda Emmy Najlepszy śpiewający aktor Nominacja Philip Rhayadar w The Snow Goose (1971), reż. Patrick Garland
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie Najlepszy aktor Wygrana Oliver Cromwell w Cromwell (1970), reż. Ken Hughes
1982 Złota Malina Najgorszy aktor Nominacja James Parker w Tarzan – człowiek małpa (Tarzan, the Ape Man, 1981), reż. John Derek
1983 CableACE Award Najlepszy aktor w musicalu Nominacja Król Artur w Camelot (1982), reż. Marty Callner
1991 Złoty Glob Najlepszy aktor Nominacja 'Bull' McCabe w Pole (The Field, 1990), reż. Jim Sheridan
Oscar Najlepszy aktor Nominacja
1995 CableACE Award Najlepszy aktor w miniserialu Nominacja Abraham w Abraham (1994), reż. Joseph Sargent
2002 British Independent Film Award (BIFA) Najlepszy aktor Nominacja Sandeman w My Kingdom (2001), reż. Don Boyd

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]
Rok Tytuł Rola Reżyser
1959 Człowiek o żelaznych pięściach (The Iron Harp, TV) ślepy Irlandczyk
Pełnia życia (Alive and Kicking) kochanek Cyril Frankel
Podając rękę diabłu (Shake Hands with the Devil ) Terence O’Brien Michael Anderson
Wrak „Mary Deare” (The Wreck of the Mary Deare) Higgens Michael Anderson
1960 Bojownicy nocy (A Terrible Beauty) Sean Reilly Tay Garnett
1961 Działa Navarony (The Guns of Navarone) Howard Barnsby J. Lee Thompson
The Long and the Short and the Tall kapral Edward „Johnno” Johnstone Leslie Norman
1962 Bunt na Bounty (Mutiny on the Bounty) marynarz John Mills Lewis Milestone, Carol Reed
1963 Sportowe życie (This Sporting Life) Frank Machin Lindsay Anderson
1964 Czerwona pustynia (Red Desert) Corrado Zeller Michelangelo Antonioni
1965 Bohaterowie Telemarku (The Heroes of Telemark) Knut Straud Anthony Mann
Major Dundee kpt. Benjamin Tyreen Sam Peckinpah
1966 Biblia (The Bible) Kain John Huston
Hawaje (Hawaii) Rafer Hoxworth George Roy Hill
1967 Wokół Caprice (Caprice) Christopher White Frank Tashlin
Camelot Król Artur Joshua Logan
1970 Człowiek zwany Koniem (A Man Called Horse) John Morgan Elliot Silverstein
Cromwell Oliver Cromwell Ken Hughes
1971 Człowiek w dziczy (Man in the Wilderness) Zachary Bass Richard Sarafian
The Snow Goose (TV) Philip Rhayader Patrick Garland
1973 Tropiciele (The Deadly Trackers) szeryf Sean Kilpatrick Barry Shear
1974 „Britannic” w niebezpieczeństwie (Juggernaut) porucznik komandor Anthony Fallon Richard Lester
Trup w 99.44% (99 and 44/100% Dead) Harry Crown John Frankenheimer
1976 Powrót człowieka zwanego Koniem (The Return of a Man Called Horse) Lord John Morgan Irvin Kershner
Powrót Robin Hooda (Robin and Marian) król Ryszard Lwie Serce Richard Lester
Skrzyżowanie Kassandra (The Cassandra Crossing) dr Jonathan Chamberlain George Pan Cosmatos
1977 Podróże Guliwera (Gulliver's Travels) Guliwer Peter R. Hunt
Orka – wieloryb zabójca (Orca) kapitan Nolan Michael Anderson
Złote rendez-vous (Golden Rendezvous) John Carter Ashley Lazarus
1978 Dzikie gęsi (The Wild Geese) kpt. Rafer Janders Andrew V. McLaglen
1979 Ravagers Falk Richard Compton
Tylko dla sępów (Game for Vultures) David Swansey James Fargo
1980 The Last Word (The Number) Danny Travis Roy Boulting
1981 Tarzan – człowiek małpa (Tarzan, the Ape Man) James Parker John Derek
Your Ticket Is No Longer Valid Jason George Kaczender
1982 Zwycięstwo człowieka zwanego Koniem (Triumphs of a Man Called Horse) John Morgan John Hough
Camelot (TV) Król Artur Marty Callner
1984 Dzień Martina (Martin’s Day) Martin Steckert Alan Gibson
Highpoint Lewis Kinney Peter Carter
1988 Maigret (TV) komisarz Maigret Paul Lynch
Strike Commando 2 Vic Jenkins Bruno Mattei
1990 Król wiatru (King of the Wind) Jerzy II Hanowerski Peter Duffell
Opera za trzy grosze (Mack the Knife) Pan Peachum Menahem Golan
Pole (The Field) 'Bull' McCabe Jim Sheridan
1992 Czas patriotów (Patriot Games) Paddy O’Neil Phillip Noyce
Bez przebaczenia (Unforgiven) Angielski Bob Clint Eastwood
1993 Zapasy z Ernestem Hemingwayem (Wrestling Ernest Hemingway) Frank Randa Haines
1994 Abraham (TV) Abraham Joseph Sargent
Cicha zemsta (Silent Tongue) Prescott Roe Sam Shepard
1995 Płacz, ukochany kraju (Cry, the Beloved Country ) James Jarvis Darrell Roodt
Ostatni numer iluzjonisty (The Great Kandinsky, TV) Ernest Kandinsky Terry Winsor
1996 Trojan Eddie John Power Gillies Mackinnon
1997 Wściekłe serca (Savage Hearts) sir Roger Foxley Mark Ezra
Biały labirynt (Smilla's Sense of Snow) dr Andreas Tork Bille August
Dzwonnik z Notre Dame (The Hunchback, TV) Klaudiusz Frollo Péter Medák
To jest morze (This Is the Sea) starszy mężczyzna Jacobs Mary McGuckian
1998 Upright Affair
Cyrulik syberyjski (The Barber of Siberia) Douglas McCraken Nikita Michałkow
1999 Tropem Lwa (To Walk with Lions) George Adamson Carl Schultz
Wielka niedźwiedzica (Grizzly Falls) Harry Banks Stewart Raffill
2000 Gladiator Marek Aureliusz Ridley Scott
2001 Perła (The Pearl) dr Karl Alfredo Zacharias Jr.
Harry Potter i Kamień Filozoficzny (Harry Potter and the Philosopher's Stone) profesor Albus Dumbledore Chris Columbus
Muhammad Ali w oczach świata (Muhammad Ali: Through the Eyes of the World, dokumentalny) w roli samego siebie Phil Grabsky
My Kingdom Sandeman Don Boyd
2002 Hrabia Monte Christo (The Count of Monte Cristo) Abbé Faria Kevin Reynolds
Harry Potter i Komnata Tajemnic (Harry Potter and the Chamber of Secrets) profesor Albus Dumbledore Chris Columbus
Juliusz Cezar (Julius Caesar, TV) Lucjusz Korneliusz Sulla Uli Edel
Biblia. Apokalipsa świętego Jana (San Giovanni – L'apocalisse, TV) Jan Ewangelista Raffaele Mertes
2003 Kaena: Zagłada światów (Kaena: La prophétie) Opaz (głos) Chris Delaporte, Pascal Pinon

Dyskografia

[edytuj | edytuj kod]

Albumy

[edytuj | edytuj kod]
  • Camelot (wyd. Motion Picture Soundtrack; 1967)
  • A Tramp Shining (1968)
  • The Yard Went On Forever (1968)
  • The Richard Harris Love Album (1970)
  • My Boy (1971)
  • Slides (1972)
  • His Greatest Performances (1973)
  • Jonathan Livingston Seagull (1973)
  • The Prophet (1974) (muz. Arif Mardin, Prorok Kahlila Gibrana)
  • I, in the Membership of My Days (1974)
  • Gulliver Travels (1977)
  • Camelot (1982)
  • Mack The Knife (soundtrack; 1989)
  • Little Tramp (1992)
  • The Apocalypse (2004) – historia Jana Apostoła na wyspie Patmos

Single

[edytuj | edytuj kod]
  • „Here in My Heart” (temat z This Sporting Life) (1963)
  • „How to Handle a Woman” (z filmu Camelot) (1968)
  • „MacArthur Park” (1968)
  • „Didn't We?” (1968)
  • „The Yard Went On Forever” (1968)
  • „The Hive” (1969)
  • „One of the Nicer Things” (1969)
  • „Fill the World With Love” (1969)
  • „Ballad of A Man Called Horse” (Człowiek zwany Koniem, 1970)
  • „Morning of the Mourning for Another Kennedy” (1970)
  • „Go to the Mirror” (1971)
  • My Boy” (1971)
  • „Turning Back the Pages” (1972)
  • „Half of Every Dream” (1972)
  • „Trilogy (Love, Marriage, Children)” (1974)
  • „The Last Castle” (z Echoes of a Summer; 1976)
  • „Lilliput” (z Gulliver's Travels; (1977)

Składanki CD

[edytuj | edytuj kod]
  • Camelot (1988)
  • Mack the Knife (1989)
  • Tommy (1990)
  • Camelot (1993)
  • A Tramp Shining (1993)
  • The Prophet (1995)
  • The Webb Sessions 1968–1969 (1996)
  • MacArthur Park (1997)
  • Slides/My Boy (2 CD Set) (2005)
  • My Boy (2006)
  • Man of Words Man of Music The Anthology 1968–1974 (2008)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Richard Harris - Sztárlexikon. Starity.hu. (węg.).
  2. Richard Harris Awards. AllMovie. (ang.).
  3. Genealogy: Richard St John Harris (1930–2002). Geni. (ang.).
  4. Harris, Richard St John Francis (1930–2002), actor. Oxford Dictionary of National Biography, 2004. ISBN 978-0-19-861412-8.
  5. Harris was one of the most outstanding film stars of his time. „Irish Independent”. (ang.).
  6. Richard Severo: Richard Harris, Versatile And Volatile Star, 72, Dies. „The New York Times”, 2002-10-26. (ang.).
  7. A hell-raiser and shining star. „Daily Mail”. (ang.).
  8. Richard Harris Biography. AllMovie. (ang.).
  9. Richard Harris (1930-2002). Find a Grave Memorial. (ang.).
  10. Richard Harris Actors and Actresses. FilmReference. (ang.).
  11. Richard Harris. FDb.cz. (cz.).
  12. Richard Harris. Rotten Tomatoes. (ang.).
  13. Richard Harris. ČSFD.cz. (cz.).
  14. Richard Harris. Internet Broadway Database. (ang.).
  15. Jeremy Lovell (2002-10-27): Richard Harris, Veteran British Actor. Los Angeles Times. [dostęp 2016-12-21]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jaga Kolawa. Los człowieka. Sportowe życie Richarda Harrisa. „Świat Filmu”, s. 86-87, 2002. Warszawa: Polska Federacja Dyskusyjnych Klubów Filmowych. ISSN 1644-6763. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]