Przejdź do zawartości

Janusz Groszkowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Janusz Groszkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 marca 1898
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

3 sierpnia 1984
Warszawa, Polska

Miejsce spoczynku

cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

elektronik, radiotechnik

Tytuł naukowy

profesor

Edukacja

Politechnika Warszawska, Oficerska Szkoła Łączności w Paryżu

Stanowisko

prezes Polskiej Akademii Nauk (1962–1971), poseł na Sejm PRL VI kadencji i zastępca przewodniczącego Rady Państwa (1972–1976)

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Grób Janusza Groszkowskiego na cmentarzu Powązkowskim

Janusz Groszkowski (ur. 21 marca 1898 w Warszawie, zm. 3 sierpnia 1984 tamże) – polski naukowiec zajmujący się elektroniką i radiotechniką, kandydat do nagrody Nobla[1], inżynier, prezes Polskiej Akademii Nauk[2], polityk, przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu oraz poseł na Sejm PRL VI kadencji i zastępca przewodniczącego Rady Państwa (1972–1976)[2]. Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Teodora (1863–1930) i Marii z domu Lewkowicz (ur. ok. 1870–1906). Już w wieku 8 lat został osierocony przez matkę, która spłonęła w pożarze. Kolejnym wstrząsem w jego młodości był wybuch I wojny światowej tuż przed ukończeniem przez niego gimnazjum. Gdy w 1915 otworzono Politechnikę Warszawską, Janusz Groszkowski został jednym z pierwszych studentów tej uczelni, początkowo na Wydziale Mechanicznym, a później na Wydziale Elektrotechnicznym.

6 lutego 1919 został zastępcą dowódcy Batalionu Radiotelegraficznego w Warszawie – ośrodka kadrowego, przygotowującego specjalistów dla liniowych jednostek radiotelegraficznych[3]. Był uczestnikiem i zarazem wykładowcą wielu przedmiotów na pierwszym kursie Szkoły Oficerów Wojsk Radiotelegraficznych[4], zorganizowanym 29 kwietnia 1919. Wraz z inżynierem Janem Machcewiczem opracował w 1919 podstawowy skrypt dla radiotelegrafistów[5].

Ukończył Politechnikę Warszawską (1919) i Oficerską Szkołę Łączności w Paryżu (1922). Już w 1929 otrzymał tytuł prof. nadzwyczajnego, a 1935 prof. zwyczajnego nauk technicznych. Od 1952 był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk; w latach 1955–1980 członek prezydium, 1957–1962 wiceprezes, a w latach 1962–1971 prezes PAN[6]. Należał do wolnomularstwa[7].

W latach 1923–1939 pracownik naukowo-dydaktyczny Politechniki Warszawskiej, w latach 1929–1939 dyrektor Instytutu Radiotechnicznego (od 1933 pod nazwą Państwowy Instytut Telekomunikacyjny) w Warszawie[8]. W 1933 został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego[9].

We wrześniu 1939 jako dyrektor Państwowego Instytutu Telekomunikacyjnego został wraz z nim ewakuowany na wschód. Nie skorzystał z propozycji wyjazdu z kraju i pozostał we Lwowie. W okresie radzieckiej okupacji w latach 1940–1941 pracował w Instytucie Politechnicznym we Lwowie. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie[2][8].

W sierpniu 1941 powrócił do Warszawy, gdzie zaczął pracować jako wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej, w którą zmienili Niemcy Politechnikę Warszawską. Jako żołnierz Armii Krajowej w latach 1941–1944 był doradcą naukowo-technicznym ds. łączności Delegatury Rządu na Kraj[2].

Po zdobyciu rakiety V-2 badał części składowe elektroniki i radiowe, przede wszystkim oscylatory kwarcowe oraz układy generacyjne częstotliwości radiowych. Poznanie ich mogło ułatwic zakłócenie lotu pocisku[10].

W latach 1945–1946 pracował na Politechnice Łódzkiej, jednocześnie ponownie od 1945 dyrektor Państwowego Instytutu Telekomunikacji (do 1951). Od 1946 powrócił do pracy na Politechnice Warszawskiej (do 1968). W latach 1953–1963 był także związany z Instytutem Podstawowych Problemów Techniki PAN (był jednym z organizatorów tej placówki). W 1968 przeszedł na emeryturę.

W latach 1968–1971 wiceprzewodniczący, a w latach 1971–1976 przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W czerwcu 1968 wszedł w skład Komitetu Honorowego oraz Komitetu Przygotowawczego obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika[11]. Od 1971 był także członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie[12]. W latach 1972–1976 bezpartyjny poseł na Sejm PRL VI kadencji i zastępca przewodniczącego Rady Państwa. W latach 1974–1979 członek Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W lutym 1976 zrezygnował z kierowania Frontem Jedności Narodu oraz ze wszystkich funkcji państwowych w proteście wobec zmian w konstytucji, ustanawiających wiodącą rolę Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i sojusz ze Związkiem Radzieckim.

W 1922 Janusz Groszkowski zawarł związek małżeński z Marią Komicz, a 4 lata później przyszła na świat ich jedyna córka Krystyna.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 100-II-12/13)[13].

Dorobek naukowy

[edytuj | edytuj kod]

Od 1929 był (najmłodszym) profesorem Politechniki Warszawskiej, uczonym o światowej sławie, o wszechstronnych zainteresowaniach zarówno ogólnotechnicznych, humanistycznych oraz przyrodniczych (fizyka, chemia). Przede wszystkim był znakomitym radioelektrykiem i elektronikiem.

W wielu późniejszych pracach innych uczonych o światowej sławie były wykorzystywane jego wzory i obliczenia. Janusz Groszkowski jest zaliczany również do pionierów w dziedzinie układów radiotechnicznych. Wniósł niemały wkład w opracowanie zasad działania i konstrukcji radaru.

Napisał kilka prac z dziedziny wytwarzania i stabilizacji drgań elektrycznych oraz technologii wysokiej próżni oraz lamp elektronowych. Jest twórcą metody analizy drgań elektrycznych nieliniowych (znanych jako metoda harmonicznych Groszkowskiego). Opracował oryginalną interpretację zmian indukcyjności w zależności od temperatury. Wydał drukiem około 300 prac naukowych i popularyzatorskich.

To właśnie m.in. dzięki energii i poparciu Janusza Groszkowskiego doszło do zwołania w lutym 1930 pierwszego zjazdu krótkofalowców polskich w Warszawie i powołania Polskiego Związku Krótkofalowców, gdzie został wybrany na pierwszego jego prezesa (choć nie był licencjonowanym krótkofalowcem). Później był także pierwszym honorowym członkiem Związku i nosicielem Odznaki Honorowej PZK nr 001.

Podczas II wojny światowej opracował dla łączności Armii Krajowej proste nadajniki stabilizowane kwarcem oraz podjął uwieńczone sukcesem prace nad rozpracowaniem systemu sterowania latających bomb V-1 i rakiet V-2 przechwyconych przez AK, co umożliwiło prowadzenie skutecznej obrony przed atakami V1 na Londyn.

Doktoraty honoris causa

[edytuj | edytuj kod]

Członkostwo w Akademiach Nauk i Stowarzyszeniach

[edytuj | edytuj kod]

Wybrane ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
  • Nagroda Państwowa I stopnia (trzykrotnie: 1951, 1955, 1968)
  • Specjalna Nagroda Państwowa (1979)

Ważniejsze publikacje książkowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Lampy katodowe oraz ich zastosowanie w radiotechnice (1925)
  • Zmiany częstotliwości a zawartość harmonicznych w układach oscylacyjnych (1932)
  • O cieplnym współczynniku indukcyjności cewek (1935)
  • Generacja i stabilizacja częstotliwość (1947)
  • Technika wysokiej próżni (1972)

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Witold Iwańczak: Pogromca rakiet, „Niedziela” 16/2015
  2. a b c d Nakielski 1985 ↓, s. 141.
  3. Grzegorz Nowik: Zanim złamano „Enigmę”. Cz. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004, s. 320. ISBN 83-7399-099-2.
  4. Grzegorz Nowik: Zanim złamano „Enigmę”. Cz. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004, s. 289–290. ISBN 83-7399-099-2.
  5. Janusz Groszkowski, Jan Machcewicz: O czem radjotelegrafista wojskowy wiedzieć powinien (Krótki zarys zasad radjotelegrafii). Warszawa: Dowództwo Wojsk Radjotelegraficznych, 1919.
  6. GROSZKOWSKI, Janusz. pan.pl. [dostęp 2023-02-02].
  7. Wielki Wschód Polski – wielka loża masońska. wolnomularstwo.pl. [dostęp 2018-10-25].
  8. a b Dzieje najnowsze: Tom 14, PAN, 1983.
  9. Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. imik.wip.pw.edu.pl. [dostęp 2018-03-28].
  10. Nakielski 1985 ↓, s. 151.
  11. Urania”, nr 3, marzec 1969, s. 84–85.
  12. „Biuletyn Zamek”, nr 17a, 19 czerwca 1971, s. 4.
  13. Cmentarz Stare Powązki: GROSZKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-06].
  14. Doktorzy honoris causa PW. pw.edu.pl. [dostęp 2011-02-23].
  15. Doktoraty honoris causa w PŁ. p.lodz.pl. [dostęp 2011-02-23].
  16. Osoby uhonorowane tytułem doktora honoris causa PG. pg.gda.pl. [dostęp 2011-02-23].
  17. Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1, Nr 170 z 20 lipca 1964. 
  18. M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 95 („za zasługi na polu pracy naukowej i technicznej”).
  19. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 („za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”).
  20. M.P. z 1934 r. nr 23, poz. 35 („za pracę w dziele odzyskania niepodległości”) – zamiast uprzednio nadanego Medalu Niepodległości (M.P. z 1933 r. nr 63, poz. 81).
  21. M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 („za wybitną działalność naukową”).
  22. M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450: Uchwała Rady Państwa z 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 – na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
  23. Medale 30-lecia dla czołowych działaczy partyjnych i państwowych, „Trybuna Robotnicza”, nr 170, 19 lipca 1974, s. 1.
  24. „Nauka Polska”, nr 20, 1972, s. 171.
  25. Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 175. ISBN 83-88973-59-2.
  26. Zespół Szkół Elektrycznych w Białymstoku. zse.biaman.pl. [dostęp 2014-10-14].
  27. Historia Wojskowego Instytutu Łączności. wil.waw.pl. [dostęp 2017-01-13].
  28. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 333. ISBN 83-86619-97X.
  29. O patronie. zs2pabianice.pl. [dostęp 2018-03-28].
  30. Historia. elka.pw.edu.pl. [dostęp 2023-03-01].
  31. 1995.11.10. Wybitni elektrycy polscy. kzp.pl. [dostęp 2019-11-06].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kto jest kim w Polsce 1984. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 266–267. ISBN 978-83-223-2073-0.
  • Henryk Nakielski: Biret i rogatywka. W: Czym myśmy się przyczynili?. Wyd. I. Warszawa: Iskry, 1985, s. 141–153. ISBN 83-207-0709-9.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]