Przejdź do zawartości

Kolumna Trajana

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kolumna Trajana
Colonna Traiana
Ilustracja
Państwo

 Włochy

Region

 Lacjum

Miejscowość

Rzym

Miejsce

Forum Trajana

Typ obiektu

kolumna

Projektant

Apollodoros z Damaszku

Materiał

marmur karraryjski

Całkowita wysokość

39,83 (bez posągu) m

Data odsłonięcia

18 maja 113

Ważniejsze przebudowy

4 grudnia 1587

Położenie na mapie Rzymu
Mapa konturowa Rzymu, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kolumna Trajana”
Położenie na mapie Włoch
Mapa konturowa Włoch, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kolumna Trajana”
Położenie na mapie Lacjum
Mapa konturowa Lacjum, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kolumna Trajana”
Ziemia41°53′45″N 12°29′03″E/41,895833 12,484167

Kolumna Trajana (wł. Colonna Traiana) – pomnik wzniesiony w 113 roku w Rzymie na Forum Trajana dla upamiętnienia zwycięstw cesarza nad Dakami.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Zaprojektowana najpewniej przez twórcę Forum – cesarskiego architekta Apollodorosa z Damaszku. Uroczystego poświęcenia kolumny oraz otwarcia Forum Trajana dokonano 18 maja 113[1]. Usytuowana pomiędzy budynkami dwóch bibliotek: greckiej i łacińskiej, za Bazyliką Ulpia, kolumna ustawiona jest na cokole (pierwotnie ozdobionym dwoma orłami), w którego wewnętrznej komnacie umieszczono urny z prochami Trajana i (prawdopodobnie) jego żony Plotyny[a]. Bazę tę zdobiły też reliefowe przedstawienia stosów broni zdobytej na Dakach[2]. Na szczycie znajdował się okazały posąg cesarza w ubiorze wojskowym[b], który dopiero po roku 392 n.e. został usunięty przez chrześcijan. 4 grudnia 1587[3] zastąpiono go wykonanym przez Giacomo della Porta posągiem świętego Piotra umieszczonym tam na polecenie papieża Sykstusa V. Natomiast niezrealizowany pozostał projekt Berniniego przeniesienia pomnika i parzystego połączenia go z kolumną Marka Aureliusza na placu zabaw ludowych[4].

Całość konstrukcji (bez posągu) ma wysokość 39,83 metra, sam trzon kolumny – 26,62 metra. Wykonany jest z 17 kamiennych bębnów z marmuru kararyjskiego. Wewnątrz znajdują się spiralne schody o 185 marmurowych stopniach, wychodzące z pomieszczenia piedestału i prowadzące na szczytową platformę widokową; klatkę schodową oświetlają 43 wąskie okna. Piedestał jest sześcianem o boku 5,5 metra.

Zasadniczą ozdobę tego pomnika stanowi fryz reliefowy w postaci spiralnej wstęgi opasującej kolumnę w 23 zwojach. W 155 scenach przedstawiono na nim wydarzenia z dwóch wojen z Dakami – od chwili przygotowań aż do ostatecznego zwycięstwa. Dwie kampanie wojenne rozdziela wizerunek Wiktorii jako symbolu zwycięstwa. Serpentyna płaskorzeźb to tak zwana opowieść kontynuacyjna, w której nie ma przerw między kolejnymi scenami[c]; sam cesarz pojawia się w nich 90 razy. Wstęga długości niemal 200 metrów, w części najniższej ma tylko 89 centymetrów szerokości i stopniowo rozszerza się ku górze, gdzie osiąga 125 centymetrów. Zabieg ten z daleka stwarza złudzenie oglądania około 2500 postaci jednakowej wielkości (wysokości) we wszystkich wyobrażonych scenach. Relief będący przykładem sztuki pseudohistorycznej o funkcjach politycznych, zarazem uznawany jest za jeden z najwspanialszych przykładów rzeźby z okresu cesarstwa rzymskiego.

Naśladownictwa

[edytuj | edytuj kod]

Na wzór kolumny Trajana powstały:

W Polsce należy do nich inspirowana rzymskim pomnikiem warszawska Kolumna Zygmunta – od 1644 r. jedyny europejski monument z przedstawieniem władcy stojącego na antykizującej (korynckiej) kolumnie, powstały według koncepcji rzymianina Augustyna Locciego i Constantino Tencalli. Kształtem może być ona wzorowana na kolumnie maryjnej sprzed bazyliki Santa Maria Maggiore. Dopiero w 1834 wystawiono w Petersburgu przed Pałacem Zimowym podobną kolumnę cara Aleksandra, wedle projektu A. Montferranda, o wyraźnym nawiązaniu do obu rzymskich kolumn cesarskich[6].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Mimo zakazu pochówków na tym obszarze miasta (in urbe ne sepelito) zawartego w Ustawie XII tablic (Alexander Demandt: Prywatne życie cesarzy rzymskich. Gdynia: Uraeus, 1997, s. 162). Decyzję o tym wyjątku naruszającym prastary obyczaj miał podjąć sam Hadrian (J. Carcopino, dz. cyt. w bibliografii, s. 17).
  2. W literaturze (na przykład J. Carcopino, J. Ciechanowicz) spotykane jest stwierdzenie, że szczyt pomnika zdobił początkowo orzeł z brązu, zastąpiony posągiem cesarza po jego śmierci. Pierwotny wygląd monumentu znany jest jednak dobrze z przedstawień na monetach Trajana (m.in. na kilku typach denarów [RIC 292, RIC 293, RIC 356] pochodzących z lat 112-117 n.e. Por. A. Szemiothowa: Numizmatyka starożytna. Warszawa: Muzeum Narodowe, 1951, s. 106.
  3. Choć znana już daleko wcześniej w sztuce starożytnego Wschodu i hellenistycznej (na przykład mały fryz Ołtarza pergamońskiego), w pełni ukształtowana została dopiero w Rzymie epoki cesarstwa. Wybitny austriacki historyk sztuki Franz Wickhoff określał ją nawet mianem „stylu kontynuacyjnego” (Herbert Koch: Römische Kunst. Weimar: H. Böhlau, 1949, s. 115-117).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jerzy Ciechanowicz: Rzym. Ludzie i budowle. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987, s. 234. Według innych przypuszczeń mogło być początkowo projektem Rabiriusza.
  2. Słownik kultury antycznej, dz. cyt., s. 492.
  3. John T. Paoletti, Gary M. Radke: Art in Renaissance Italy, s. 542.
  4. Jerzy Ciechanowicz: Rzym. Ludzie i budowle, dz. cyt., s. 241.
  5. Karol Estreicher: Historia sztuki w zarysie. Warszawa-Kraków, 1981, s. 156.
  6. Jerzy Ciechanowicz: Rzym. Ludzie i budowle, dz. cyt., s. 242-243.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jerzy Ciechanowicz: Rzym. Ludzie i budowle. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, ISBN 83-06-01503-7.
  • «Trajana Kolumna» w Słownik kultury antycznej (red. R. Kulesza). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, ISBN 978-83-235-0942-4
  • Architektura na monetach starożytnych i jej reminiscencje w grafice europejskiej. Lublin: Muzeum Lubelskie, 2005.
  • Jérôme Carcopino: Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966.
  • Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa – Azja – Afryka – Ameryka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe / Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 579-580.