Przejdź do zawartości

Makak czepkowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Makak czepkowy
Macaca radiata
(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

makak

Gatunek

makak czepkowy

Synonimy
  • Cercocebus radiatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812[1]
Podgatunki
  • M. r. radiata (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812)
  • M. r. diluta Pocock, 1931[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Makak czepkowy[4] (Macaca radiata) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1812 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire nadając mu nazwę Cercocebus radiatus[1]. Miejsce typowe to Indie (fr. Habite d’Indie)[1][5][6][7]. Z serii typowej którą badał É. Geoffroy Saint-Hilaire zachowały się dwa okazy[7]. W 1851 Isidore Geoffroy Saint-Hilaire na lektotyp wyznaczył zamontowaną skórę (w znaturalizowanej pozycji) z czaszką w środku dorosłego samca (obecna sygnatura MNHN-ZM-2005-952) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[8], która żył w menażerii hrabiny Regnault de Saint-Jean d’Angely od 1801 roku, umierając w niewoli w grudniu 1803 lub styczniu 1804 roku[7]. Drugim okazem (paralektotyp) jest zamontowana skóra (w znaturalizowanej pozycji) bez czaszki młodocianego samca (obecna sygnatura MNHN-ZM-2005-961)[9], który zmarł w niewoli w paryskiej menażerii w 1815 roku[7]. Podgatunek radiata formalnie opisał w 1931 roku brytyjski zoolog Reginald Innes Pocock nadając mu nazwę Macaca radiata diluta[2]. Miejsce typowe to Bhutapandi, Tamilnadu, skrajnie południowe Indie[10]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłej samicy (sygnatura BMNH Mammals 1937.5.26.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrał 18 listopada 1915 roku R.S. Pillay[11][10].

M. radiata należy do grupy gatunkowej sinica[12]. Jest sympatryczny z M. silenus w zachodniej części jego rozmieszczenia[12]. Zgłoszono przypadki albinizmu[12].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[12].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku[13].
  • radiata: łac. radiatus „promienisty”, od radius „promień, laska”[14].
  • diluta: łac. dilutus „słaby, rozcieńczony”, od diluere „rozpuszczać”, od dis „osobno, niezależnie”; luere „robić dobrze”[15].

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Makak czepkowy występuje w zależności od podgatunku[12][4]:

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 34,5–52,5 cm, samców 51,5–60 cm, długość ogona samic 48–63,5 cm, samców 51–69 cm; masa ciała samic 2,9–5,5 kg, samców 5,4–11,6 kg; dorosłe samce są większe od dorosłych samic o 15% w długości ciała i o 75% w ciężarze ciała[16][17]. Przypomina makaka królewskiego, mały lub średniej wielkości o wydłużonym tułowiu i długim ogonie. Głowa pokryta długimi, staranie ułożonymi włosami; czoło bardzo wysokie, nieowłosione.

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Obszary zadrzewione, w pobliżu rzek. Tworzą liczne grupy z jednym lub kilkoma dorosłymi samcami. Jedną trzecią czasu spędzają na ziemi. Jest wszystkożerny, żywi się zarówno owadami jak i roślinami (przede wszystkim młodymi pędami, owocami i nasionami).

Status

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek nie znajduje się pod ochroną, dość szeroko rozprzestrzeniony. Status zagrożenia w zależności od podgatunku:

  • M. r. diluta – VU[18]
  • M. r. radiata – VU[19]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’histoire naturelle”. 19, s. 98, 1812. (fr.). 
  2. a b R.I. Pocock. The long-tailed macaque monkeys(Macaca radiata and M. sinica) of southern India and Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 35 (2), s. 278, 1931. (ang.). 
  3. M. Singh, H.N. Kumara & A. Kumar, Macaca radiata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
  4. a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca radiata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
  6. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca radiata (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  7. a b c d Fooden 1981 ↓, s. 35.
  8. MNHN-ZM-2005-952, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-18] (fr. • ang.).
  9. MNHN-ZM-2005-961, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-18] (fr. • ang.).
  10. a b Fooden 1981 ↓, s. 36.
  11. 1930.11.1.31. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  12. a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 224. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.). 
  14. The Key to Scientific Names, radiata [dostęp 2023-09-18].
  15. The Key to Scientific Names, diluta [dostęp 2023-09-18].
  16. D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 638–639. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  17. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 146. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  18. M. Singh, A. Kumar & H.N. Kumara, Macaca radiata ssp. diluta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
  19. M. Singh, A. Kumar & H.N. Kumara, Macaca radiata ssp. radiata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]