Plac Teodora Axentowicza w Krakowie

plac Teodora Axentowicza
	Krowodrza
	; Widok północnej części placu, wraz ze skwerem im. Więźniów Obozów Zagłady. 2017
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
	Położenie na mapie Krakowa plac Teodora Axentowicza
	Położenie na mapie Polski plac Teodora Axentowicza
	Położenie na mapie województwa małopolskiego plac Teodora Axentowicza
	50°04′18,3″N 19°55′34,4″E/50,071744 19,926228
	Multimedia w Wikimedia Commons

Plac Teodora Axentowicza w Krakowie (dawniej Plac Kazimierza Wielkiego) – plac w Krakowie w dzielnicy V. Obecna nazwa, upamiętniająca Teodora Axentowicza obowiązuje od 1952 roku. Odchodzą od niego ulice: Kazimierza Wielkiego, Edmunda Biernackiego, Stanisława Wyspiańskiego, Henryka Sienkiewicza i Łobzowska.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Plac na terenie włączonej w 1910 roku do Krakowa Nowej Wsi został wytyczony w latach 1910–1914 w ramach zagospodarowania terenów pozostałych po likwidacji bastionu i wału Twierdzy Kraków. W 1926 roku plan zagospodarowania został skorygowany według projektu Zdzisława Mączeńskiego obejmującego m.in. wprowadzenie skweru do wnętrza placu, kompozycyjne podporządkowanie całości widokowi na kościół św. Szczepana w Krakowie, którego fasada zamyka wschodni bok placu. Skwer był terenem trawiastym z aleją spacerową biegnącą dookoła, otoczony żywopłotem, z grupami drzew w narożnikach^[1].

W późniejszych latach skwer nazwano imieniem Więźniów Obozów Zagłady. W 2005 roku na skwerze został odsłonięty pomnik: Pamięci pomordowanych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych i obozach zagłady (granitowy obelisk z inskrypcją). Autorem pomnika jest Mieszko Tylka^[2].

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

W latach 2021–2022 skwer znajdujący się na placu Axentowicza przeszedł rewitalizację^[1]. Centralną częścią kompozycji jest trawnik z podświetlonym od dołu starodrzewem. Na alejkach zamontowano duże, półkoliste ławki. Posadzone nowe byliny kwiatowe, rośliny cebulowe i krzewy utworzyły rozległe rabaty. Zainstalowano pierwsze w Krakowie dysze zmgławiające^[3].
Na skwerze 15 października 2022 roku został odsłonięty pomnik Teodora Axentowicza. Rzeźba (popiersie z brązu na cokole) została wykonana przez prof. Karola Badynę według odlewu autorstwa Konstantego Laszczki. Gipsowy odlew zachował się w zbiorach rodzinnych Adama Kieniewicza, wnuka Axentowicza, prezesa Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego w Krakowie^[4].
W 2023 roku we wschodniej stronie skweru umieszczono pomnik małego Smoka Malarza, który wraz z innymi tego typu rzeźbami wchodzi w skład Smoczego szlaku^[5].

Zabudowa[edytuj | edytuj kod]

W pierzei południowej występuje zwarta zabudowa złożona z 3 i 4-piętrowych kamienic z lat 1924–1938. Pierzeja północna to cztery wille z początków XX wieku. W jednej z nich znajduje się kaplica I Zboru Kościoła Chrześcijan Baptystów w Krakowie. Przy wschodnim boku placu znajduje się kościół św. Szczepana w Krakowie.

Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków^[6]:

pl. Teodora Axentowicza 3 – willa, projektował Stefan Polański, 1925-1927;
pl. Teodora Axentowicza 4 – kamienica, pocz. XX wieku. W tym domu, w latach 1959-1983, mieszkała Hanna Malewska, o czym informuje tablica pamiątkowa na elewacji;
pl. Teodora Axentowicza 5 – willa „Jadwiga”, projektował Samuel Singer, 1923;
pl. Teodora Axentowicza 6 (ul. Pomorska 11) – kamienica, projektował Jan Rzymkowski, 1924;
pl. Teodora Axentowicza 7 (ul. Stanisława Wyspiańskiego 3) – willa, projektował Wacław Warczewski, 1925;
pl. Teodora Axentowicza (ul. Henryka Sienkiewicza 14) – kamienica, projektował Jan Rzymkowski, 1927.