Polityka zagraniczna Polski 1945-1989[edytuj | edytuj kod]

Polityka zagraniczna Polski Ludowej - polityka zagraniczna prowadzona przez władze Rzeczypospolitej Polskiej (1944-1952), a następnie PRL (1952-1989). Uwarunkowana była zarówno czynnikami zewnętrznymi (decyzje mocarstw, zimna wojna, udział w bloku wschodnim, zależność od ZSRR), jak i wewnętrznymi (rządy PPR/PZPR, realny socjalizm). Ówczesna polityka koncentrowała się na trzech kierunkach - państwach socjalistycznych, państwach Zachodu i państwach Trzeciego Świata. Poza tym podejmowano inicjatywy na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa międzynarodowego. Za wydarzenia stanowiące cezury wyodrębnianych okresów przeważnie przyjmuje się destalinizację i polski październik (ok. 1955-1956) oraz wprowadzenie stanu wojennego (1981).

Uwarunkowania[edytuj | edytuj kod]

Zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Głównymi czynnikami warunkującymi polską politykę zagraniczną w okresie powojennym były decyzje zwycięskich mocarstw oraz utrwalający się podział Europy na dwa bloki^[1]. Postanowienia zapadały w gronie najważniejszych polityków zwycięskiej koalicji, do którego zalicza się przede wszystkim Franklina Delano Roosevela (USA), Winstona Chruchilla (Wielka Brytania) oraz Józefa Stalina (ZSRR)^[2]. Jeszcze w czasie działań wojennych decydowali oni nie tylko w sprawach związanych z walką z Państwami Osi, lecz także o przyszłych regulacjach pokojowych^[3].

Konferencje mocarstw[edytuj | edytuj kod]

Osobne artykuły: Konferencja teherańska, Konferencja jałtańska i Konferencja poczdamska.

Już w dniach 28 listopada-1 grudnia 1943 podczas konferencji w Teheranie poczynione zostały wstępne ustalenia w sprawie przyszłego państwa polskiego^[3]. Przy okazji granicy wschodniej odwoływano się do idei linii Curzona, zaś w przypadku granicy zachodniej mowa była o linii Odry i Opolszczyźnie^[3]. Zakładano także przyznanie Polsce części Prus Wschodnich^[3]. Kwestie granic w Europie rozstrzygały głównie strona brytyjska i sowiecka, zaś prezydent Roosevelt ograniczył się głównie do prośby o zachowanie ustaleń w tajemnicy przed opinią publiczną z uwagi na nadchodzące wybory w Stanach Zjednoczonych^[3]. Premier Churchill podtrzymywał brytyjskie stanowisko z sierpnia 1939, które nie zapewniało gwarancji dla wschodnich granicy Rzeczypospolitej,, natomiast Stalin dążył do uzyskania bezpośrednich nabytków terytorialnych^[3]. Przy braku zainteresowania którejkolwiek strony zachowaniem przedwojennej granicy wschodniej oraz polityce faktów dokonanych prowadzonej przez ZSRR stanowisko rządu polskiego zostało całkowicie zignorowane^[4]. Jednocześnie po raz pierwszy wspomniano o ewentualnej konieczności dokonania przesiedleń ludności^[3].

Podczas konferencji jałtańskiej z 4-11 lutego 1945 wobec Polski podjęto decyzje związane z trzema zasadniczymi zaganieniami:^[4]:

przebiegiem wschodniej granicy;
utworzeniem nowego rządu;
przeprowadzeniem wolnych i demokratycznych wyborów.

Wobec granicy postanowiono oprzeć się na ustaleniach z Teheranu i zdecydowano się na linię Curzona z odchyleniami o 5-8 km na korzyść Polski^[4]. Nie podjęto natomiast ostatecznych regulacji wobec granicy zachodniej, ograniczając się przede wszystkim do stwierdzenia o istotnym przyroście terytorialnym na północy i na zachodzie^[4]. Przywódcy zachodni nie wyrazili również aprobaty dla pomysłu Stalina, by włączyć do Polski tereny aż do Odry i Nysy Łużyckiej, a sprawę tę podsumowano formułą^[4]:

Z ostateczną delimitacją granicy Polski powinno się zaczekać do konferencji pokojowej

Fragment protokołu z przebiegu konferencji jałtańskiej

Zimna wojna[edytuj | edytuj kod]

Osobne artykuły: Żelazna kurtyna i Zimna wojna.

Wewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Osobne artykuły: Demokracja ludowa i Realny socjalizm.

Przemiany polityczne[edytuj | edytuj kod]

Koncepcja polityki zagranicznej[edytuj | edytuj kod]

Polityka wobec Niemiec do 1949[edytuj | edytuj kod]

Udział w pracach nad traktatami z byłymi sojusznikami Osi[edytuj | edytuj kod]

Stosunki z państwami socjalistycznymi[edytuj | edytuj kod]

1945-1956[edytuj | edytuj kod]

1956-1981[edytuj | edytuj kod]

Nadejście odwilży po śmierci Józefa Stalina przyczyniło się do zmiany sytuacji politycznej w bloku wschodnim i w PRL^[5]. Wyrazem niezadowolenia społecznego i presji wywieranej na władze był m.n poznański Czerwiec 1956 roku^[5]. Powrót Władysława Gomułki i polski październik zapowiadały zmiany w prowadzeniu polityki zagranicznej^[6]. Od 17 kwietnia 1956 na czele resortu spraw zagranicznych stał Adam Rapacki^[6]. Zmieniła się także retoryka Związku Sowieckiego, który w deklaracji z 30 października w sprawie stosunków z państwami socjalistycznymi odwoływał się do m.in. zasad równouprawnienia, poszanowania integralności terytorialnej, suwerenności i nieingerowania w sprawy wewnętrzne^[6]. Jednocześnie jednak Armia Radziecka tłumiła węgierskie powstanie, co stało w sprzeczności z zapisami deklaracji^[6].

Zapowiedź nowej jakości w stosunkach z ZSRR stanowić miało zawarcie szeregu porozumień w latach 1956-1957. 18 listopada 1956 podpisano Wspólną Deklarację o rozmowach między delegacją KC PZPR i rządu PRL a delegacją KC KPZR i rządu ZSRR, która była pierwszym od 1945 roku dokumentem całościowo regulującym relacje polsko-sowieckie^[7]. Ustalono wówczas zasady wzajemnych stosunków, kwestię zadłużenia i regulacji płatności, kredytów na dostawy zboża oraz kredytu długoterminowego na pokrycie zobowiązań z importu (700 mln rubli)^[7]. Poruszono również kwestie związane z repatriacją^[8]. 17 grudnia 1956 zawarto porozumienie dotyczące statusu Armii Radzieckiej przebywającej na terytorium PRL^[8]. 25 marca 1957 podpisana została umowa o repatriacji^[8]. 10 września 1958 podpisano dokumenty delimitacyjne dotyczące granicy PRL-ZSRR^[8]. W obliczu nasilających się tendencji w obozie państw socjalistycznych do uzyskania niezależności wobec Moskwy władze PRL nadal wspierały stanowisko KPZR^[9]. Formalnym potwierdzeniem współdziałania obu państw było również zawarcie kolejnego traktatu sojuszniczego w dniu 8 kwietnia 1965 roku^[10].

Po 1956 władze PRL dążyły także do poprawy w stosunkach ze swymi sąsiadami. W stosunkach z Czechosłowacją zintensyfikowano współpracę gospodarczą, a 13 czerwca 1958 zawarto umowę dotyczącą granicy^[11]. Z kolei wobec NRD wynegocjowano przyznanie kredytu na 400 mln rubli oraz zapoczątkowano akcję łączenia rodzin^[11]. W 1967 doszło do zawarcia układu sojuszniczego z NRD (15 marca), podpisano także nową umowę z Czechosłowacją (1 marca)^[10]. Nad całością polskiej polityki zagranicznej swoisty nadzór pełniły jednak władze ZSRR - wyrazem tego stał się udział PRL w operacji "Dunaj"^[12].

1981-1989[edytuj | edytuj kod]

Stosunki z państwami zachodnimi[edytuj | edytuj kod]

1945-1955[edytuj | edytuj kod]

1955-1981[edytuj | edytuj kod]

1981-1989[edytuj | edytuj kod]

Stosunki z państwami trzeciego świata[edytuj | edytuj kod]

Ruch państw niezaangażowanych

1945-1955[edytuj | edytuj kod]

1955-1981[edytuj | edytuj kod]

1981-1989[edytuj | edytuj kod]

Działania na rzecz bezpieczeństwa międzynarodowego[edytuj | edytuj kod]

Dyplomacja Polski Ludowej wielokrotnie wychodziła z postulatami dotyczącymi działań na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa międzynarodowego i powstrzymania remilitaryzacji Niemiec^[13]. Do najbardziej znanych inicjatyw rozbrojeniowych zalicza się plan Rapackiego (1957)^[14], plan Gomułki (1963)^[15] oraz plan Jaruzelskiego (1987)^[16]. Zauważalna była rola Polski w zapoczątkowaniu Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a także jej późniejsza aktywność w ramach KBWE^[17]. Polska uczestniczyła w wielu operacjach pokojowych. Wzięło w nich udział łącznie ponad 19 tysięcy żołnierzy i kilkuset ekspertów cywilnych^[18]. W 1953 rozpoczęła się Polska Misja Wojskowa w KNPN, a rok później Polska włączyła się w ICSC w Indochinach^[18]. Na lata 1973-1976 przypadło uczestnictwo w ICCS w Wietnamie^[18]. Polska zaangażowana była również w misjach ONZ, jak np.: OTN w Nigerii (1968-1970), UNEF II na Synaju (1973-1980), UNDOF w Syrii (1974-1993), UNIIMOG na pograniczu iracko-irańskim (1988-1991) oraz UNTAG w Namibii (1989-1990)^[18].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 11-23. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 11. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 12. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 13. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 114. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 115. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 116. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 117. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 122. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 124. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 117-118. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 125-128. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 214-215. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 215-217. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 217-218. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 218-224. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 224-239. ISBN 978-83-7611-501-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 248-250. ISBN 978-83-7611-501-6.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009. ISBN 978-83-7611-501-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zoltán Maruzsa: Denuclearization in Central Europe? The Rapacki Plan during the Cold War. tortenelemszak.elte.hu, 2008. [dostęp 15 stycznia 2010].
Internetowa Baza Traktatowa. msz.gov.pl. [dostęp 26 stycznia 2010].
The Yalta Conference. avalon.law.yale.edu. [dostęp 16 stycznia 2010].
Dariusz Baliszewski: Jałta według Churchilla. wprost.pl, 2005. [dostęp 26 stycznia 2010].

Kategoria:Polityka zagraniczna Polski Kategoria:Dyplomacja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

uwzględnić Roszkowskiego - w treści, przypisach i bibliografii

Informacje diagnostyczne

definicja szablonu

znaleziono wywołanie wielu szablonów

Polityka zagraniczna Polski
cytuj stronę
cytuj książkę
osobny artykuł
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
Cytat
osobny artykuł
cytuj książkę
osobny artykuł
cytuj stronę
Przypisy
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
Szablon nawigacyjny
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj stronę
cytuj książkę
cytuj książkę
cytuj stronę
cytuj książkę

zadeklarowane kategorie

1

polityka Polski

kategorie w kodzie: 0

głębokość drzewa: 1
liczba liści: 5
prywatny CSS: wikipedysta-TR-Brudnopis3

nieprawidłowe pola: tytuł

Kanoniczne zestawienie parametrów

| nazwa = Wikipedysta:TR/Brudnopis3
| tytuł = <span class="flagicon">[[Plik:Flag of Europe.svg|22x20px|border|alt=Unia Europejska|link=Unia Europejska]]</span> [[Traktaty Unii Europejskiej|Traktaty]] i deklaracje w historii [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]]
| grafika = [[Plik:EU 2007 map.svg|100px|Unia Europejska]]
| opis1 = Podstawowe
| spis1 =
* [[Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej]]
* [[Traktat z Maastricht]]

| opis2 = Główne
| spis2 =
* [[Traktat paryski (1951)]]
* [[Traktaty rzymskie]]
* [[Traktat fuzyjny]]
* [[Jednolity akt europejski]]
* [[Traktat z Maastricht]]
* [[Traktat amsterdamski]]
* [[Traktat nicejski]]
* [[Traktat lizboński]]

| opis3 = Nieprzyjęte
| spis3 =
* [[Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Obronną]]
* [[Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy]]

| opis4 = Deklaracje
| spis4 =
* [[Plan Schumana|Deklaracja Schumana]]
* [[Uroczysta deklaracja stuttgarcka o Unii Europejskiej|Deklaracja stuttgarcka]]
* [[Deklaracja przyjęta z okazji pięćdziesiątej rocznicy podpisania traktatów rzymskich|Deklaracja berlińska]]

| opis5 = Inne
| spis5 =
* [[Układ z Schengen]] (1985)
* [[Karta Praw Podstawowych]]

| kategoria = polityka Polski

Kategorie

en:Template:EU treaties and declarations

[1] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 11-23. ISBN 978-83-7611-501-6.

[2] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 11. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba12-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 12. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba13-4] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 13. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba114-5] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 114. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba115-6] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 115. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba116-7] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 116. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba117-8] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 117. ISBN 978-83-7611-501-6.

[9] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 122. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba124-10] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 124. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba117_118-11] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 117-118. ISBN 978-83-7611-501-6.

[12] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 125-128. ISBN 978-83-7611-501-6.

[13] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 214-215. ISBN 978-83-7611-501-6.

[14] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 215-217. ISBN 978-83-7611-501-6.

[15] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 217-218. ISBN 978-83-7611-501-6.

[16] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 218-224. ISBN 978-83-7611-501-6.

[17] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 224-239. ISBN 978-83-7611-501-6.

[Zieba248-18] Ryszard Zięba, Justyna Zając: Polska w stosunkach międzynarodowych 1945-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 248-250. ISBN 978-83-7611-501-6.

[1]

Ujęcie chronologiczne	II Rzeczpospolita Polska Ludowa III Rzeczpospolita
Europa	Albania Andora Austria Belgia Białoruś Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Cypr Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Kosowo Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Niemcy Norwegia Portugalia Rosja Rumunia Serbia Słowacja Słowenia Stolica Apostolska Szwajcaria Szwecja Ukraina Węgry Wielka Brytania Włochy
Azja i Oceania	Afganistan Arabia Saudyjska Armenia Australia Azerbejdżan Chiny Filipiny Gruzja Indie Indonezja Irak (Kurdystan) Iran Izrael Japonia Jemen Jordania Kambodża Katar Kazachstan Korea Południowa Korea Północna Kuwejt Laos Liban Malezja Mongolia Nowa Zelandia Oman Pakistan Palestyna Singapur Syria Tajlandia Turcja Turkmenistan Uzbekistan Wietnam ZEA
Ameryka	Argentyna Brazylia Chile Ekwador Kanada Kolumbia Kostaryka Kuba Meksyk Panama Peru Stany Zjednoczone Urugwaj Wenezuela
Afryka	Algieria Angola DR Kongo Egipt Etiopia Kenia Libia Maroko Nigeria RPA Senegal Tanzania Tunezja Zimbabwe
Historia	Czechosłowacja Państwo Zakonu Krzyżackiego Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
Organizacje międzynarodowe, inne podmioty oraz nieformalne formy współpracy regionalnej	OBWE ONZ Rada Europy OECD NATO Integracja Polski z UE Unia Europejska Bukaresztańska Dziewiątka Grupa Wyszehradzka Trójkąt Weimarski Trójkąt Lubelski Trójmorze 14+1 Zakon Maltański Autonomia Palestyńska Tajwan