Przejdź do zawartości

Zbyszyce

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zbyszyce
wieś
Ilustracja
Kościół św. Bartłomieja Apostoła w Zbyszycach
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Gródek nad Dunajcem

Liczba ludności (2021)

287[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-318[3]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0426696

Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem
Mapa konturowa gminy Gródek nad Dunajcem, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Zbyszyce”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Zbyszyce”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zbyszyce”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Zbyszyce”
Ziemia49°42′28″N 20°40′43″E/49,707778 20,678611[1]

Zbyszycewieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Gródek nad Dunajcem, 10 km na północ od Nowego Sącza. Leży na krańcu obszernego półwyspu, na wschodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego i jest pozostałością dawnego miasteczka zalanego przez wody jeziora w 1941.

Zbyszyce uzyskały lokację miejską w 1785 roku, zdegradowane w 1896 roku[4].

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą gromady Zbyszyce, po jej likwidacji w gromadzie Kobyle-Gródek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Przed powodzią w lipcu 1813 roku Zbyszyce posiadały prawa miejskie. Utrzymały je do 1919 roku. Znajdował się tam majątek wuja Józefa Szujskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Przed utworzeniem Jeziora Rożnowskiego Zbyszyce leżały na prawym brzegu Dunajca, w jego zakolu; Dunajec oblewał je od zachodu i północy.

Zbyszyce istniały już w XIII wieku. Parafia i kościół (pod wezwaniem św. Wojciecha) powstały w połowie XIII w. (1242), a pierwszy o niej zapis pochodzi z 1326 roku. Do zbyszyckiej parafii należały też Jelna, Kobyle i Lipie.

Dworek z przełomu XVIII i XIX w.

Wieś rozwijała się jako ogniwo szlaku handlowego z Krakowa na Węgry. Podobno w 1416 roku lokowano tutaj miasto na prawie magdeburskim. Nie jest to jednak pewne, gdyż zapis mógł dotyczyć miejscowości Byszyce koło Wieliczki.

W XVI w. działali tutaj polscy bracia polscy. Do 1813 roku było to miasteczko z rynkiem, ze zwartą zabudową z 200 domami, liczyło 2,5 tys. mieszkańców. Posiadało browar, gorzelnię, karczmę z zajazdem i posterunek żandarmerii. Odbywały się tu jarmarki wyznaczone na dzień św. Idziego.

Po katastrofalnej powodzi z lipca 1813 roku, kiedy woda zabrała 30 domów, Zbyszyce nie podniosły się z upadku, i choć z prawami miejskimi, de facto były wsią. W latach 90. XIX w. liczyły 52 domy i 366 mieszkańców. Po raz ostatni w dokumentach jako miasto wspomniane jest w 1919 roku.

W 1934 roku kolejna powódź zniszczyła Zbyszyce. Podjęto wówczas decyzję o budowie zbiornika wodnego w Rożnowie. Ostatecznie, po wypełnieniu zbiornika wodą, ze Zbyszyc ocalał tylko zabytkowy kościół św. Bartłomieja z XV w. i zespół dworski z przełomu XVIII i XIX w. Dzisiaj w miejscu rynku i głównej części Zbyszyc jest tafla jeziora. W 2000 roku w Zbyszycach nagrywano większość scen do filmu Boże skrawki[5].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[6].

Osoby związane z miejscowością

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160488
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1617 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 86-87.
  5. Zatopiono miasteczko – ocalała wieś. Niezwykła historia Zbyszyc. [dostęp 2014-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-10)].
  6. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-10].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Wojciech Nowicki, Beskid Sądecki, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2001, ISBN 83-88355-85-6, OCLC 749940265.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]