Kontent qismiga oʻtish

Eron riali

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Rial (forscha: ریال) — Eronning 1798—1825-yillar va Eronning 1932-yildan beri pul birligi.

1 rial 100 dinorga teng, ammo rialning kursi pastligi sababli hisob-kitoblarda dinorlardan deyarli foydalanilmaydi.

Hozirda 50, 100, 250, 500, 1000, 2000 va 5000 rial nominalidagi tangalar; 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000, 10 000, 20 000, 50 000, 100 000 riallik banknotalar muomalada. Markaziy bank shuningdek, rasmiy banknota deb hisoblanmaydigan 500 ming va 1 million rial nominal cheklarni chiqaradi.

1932-yilgi valyuta islohotidan oldin Eronning pul birligi fors tumani edi. (1 tuman = 10 kran, 1 kran = 1000 dinor.) „Tuman“ nomi norasmiy hisob birligi sifatida 10 rial miqdorini koʻrsatish uchun ishlatiladi[1].

Rial birinchi marta 1798-yilda Eronning (Oʻsha payit Fors) hosila valyutasiga aylangan edi. Riallar nominal qiymati 1250 dinor (maydalaniladigan birlig) yoki 1/8 tuman (asosiy birlik) boʻlgan tangalar sifatida kiritilgan. 1825-yilda rial chiqarilishi toʻxtatildi[2] va 1932-yilgacha Eronning pul birligi Fors tumani edi[3].

2019 -yilning 31-iyulida Eron hukumati Markaziy bankning pul islohotini oʻtkazish va rialnig oʻrniga tuman 10 000 rialga teng yangi pul birligini joriy etish taklifiga rozi boʻldi. Islohotni oʻtkazish toʻgʻrisidagi qaror Eron parlamenti tomonidan tasdiqlanganidan keyin kuchga kiradi.

2020-yil 4-may kuni Eron parlamenti milliy valyuta nomini oʻzgartirish va denominatsiya qilish toʻgʻrisidagi qonun loyihasini maʼqulladi. Ushbu hujjatga koʻra, davlat hududida muomalaga chiqarilgan yangi pul birligi tuman deb nomlanadi. Bitta tumanni almashtirishda 10 ming rial mos keladi[4].

Rialning pul muomalasi bosqichlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1932-yil seriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1932-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
5 rial 130×67 Yashil Rizo Pahlaviy Nominal,

Arslon va Quyosh

10 rial 136×69 jigarrang
20 rial 142×71 Siyohrang
50 rial 142×71 Yashil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi
100 rial 142×71 Kulrang Rizo Pahlaviy va Persepolis
500 rial 142×71 Moviy Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi

1937-yil seriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1937-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
5 rial 130×67 Yashil Rizo Pahlaviy Nominal,

Arslon va Quyosh

10 rial 136×69 jigarrang
20 rial 142×71 Qizil
50 rial 142×71 toʻq yashil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi
100 rial 142×71 Kulrang Rizo Pahlaviy va Persepolis
500 rial 142×71 Toʻq koʻk Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi
1000 rial 148×73 Yashil Rizo Pahlaviy va Kir II Arslon va Quyosh Kir II

1942-yil seriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1942-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
5 rial 130×67 Qizil Rizo Pahlaviy Doniyor paygʻambarning qabri
10 rial 136×69 binafsha Damovand togʻi
20 rial 142×71 toʻq sariq Rizo Pahlaviy va Persepolis Togʻlardagi temir yoʻl
50 rial 142×71 Yashil Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi Persepolis Arslon va Quyosh
100 rial 142×71 Qizil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi Paroxod va yelkanli qayiq
500 rial 142×71 Toʻq koʻk Rizo Pahlaviy Kir maqbarasi
1000 rial 148×73 Kulrang

Yashil

Damovand togʻida quyosh chiqishi

1944 — 1979 boshlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1944-yil seriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1944-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
5 rial 130×67 Qizil Muhammad Rizo Pahlaviy Doniyor paygʻambar qabri
10 rial 136×69 binafsha Damovand togʻi
20 rial 142×71 toʻq sariq Muhammad Rizo Pahlaviy va Persepolis Togʻlardagi temir yoʻl
50 rial 142×71 Yashil Muhammad Rizo Pahlaviy Kir qabri
100 rial 142×71 jigarrang Muhammad Rizo Pahlaviy Saadobod saroyi Paroxod va yelkanli kema
100 rial 142×71 binafsha Muhammad Rizo Pahlaviy Dizpul, eski koʻprik
500 rial 142×71 Toʻq koʻk Persepolisdagi saroy
1000 rial 148×73 Yashil Damovand togʻi

1949—1951-yillar seriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1949—1951-yillar seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
10 rial 130×67 koʻk Muhammad Rizo Pahlaviy Toqi boʻstondan qanotli ajdaho
20 rial 136×69 Qizil-jigarrang Toqi boʻstondan sher va antilopa
50 rial 142×71 Yashil Persepolisdan barelyef
100 rial 148×73 Pushti Persepolisdagi Doro saroyi
200 rial 154×75 Moviy Togʻlardagi temir yoʻl koʻprigi
500 rial 160×77 koʻk Chihil sutun saroyidgi suratlar
1000 rial 166×79 qizil Damovand togʻi

1944-1979-yillar seriyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1944-1979-yillar seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
10 rial 130×67 Kulrang Muhammad Rizo Pahlaviy Doro I ning imperator muhri
10 rial 130×67 Kulrang Avitsenna maqbarasi
20 rial 130×67 Qizil Rizo Pahlaviy haykali
10 rial 130×67 Kulrang Amir Kadib toʻgʻoni
20 rial 130×67 toʻq sariq Amir Kadib toʻgʻoni
50 rial 130×67 Yashil Muhammad Rizo Pahlaviy namoyishda
50 rial 130×67 Yashil Kir maqbarasi
100 rial 136×69 Qirmizi ijtimoiy xizmatlar
100 rial 136×69 Qirmizi marmar saroy
100 rial 136×69 Qirmizi Rizo Pahlaviy va Muhammad Rizo Pahlaviy Pahlaviylar sulolasining 50 yilligi
200 rial 136×69 koʻk Muhammad Rizo Pahlaviy temir yoʻl koʻprigi
200 rial 136×69 koʻk-yashil Azadi minorasi
500 rial 142×71 Kumush-sariq Marlikdan olingan artefaktlar
1000 rial 148×73 jigarrang Xafez qabri[en]
5000 rial 154×75 Moviy Guliston saroyi
10 000 rial 160×77 Yashil Guliston saroyi
  1. „Interinstitutional style guide: List of countries, territories and currencies“. 2018-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-yanvar.
  2. „История риала“. 2007-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 3-aprel.
  3. „Иранский риал“. 2008-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 8-aprel.
  4. „Меджлис Ирана утвердил закон о деноминации валюты страны“. regnum.ru. 2020-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 4-may.